در کتابخانه ملی جایی برای پژوهشگران نیست!

به گزارش سرویس پیشخوان  خبرگزاری رسا به نقل از صبح نو، نزدیک به هفت سال است که به کتابخانه ملی رفت و آمد می کنم. اینجا سعی می کنم از منظر یک دانشجوی جامعه شناسی مشاهداتم را از ساختمان مجلل و معظم کتابخانه ملی توصیف کنم و بر اساس آنها نقدی اجمالی بر مدیریت این کتابخانه داشته باشم. کتابخانه ای که البته با توصیفاتی که در پی می آید بهتر است آن را قرائت خانه میلی! بدانیم. کتابخانه ملی دارای دو تالار عمومی و تخصصی، کتابخانه تخصصی ایران و اسلام، تالارهای همایش، اندیشگاه فرهنگی و بخشهای اداری برای فهرست نویسی کتابها و ثبت و صدور فیپا، صدور کارت تردد، رستوران،مهدکودک و بانک و فروشگاه تعاونی و غیره است. در اینجا فقط می خواهم به توصیف بخشهایی بپردازم که محل خدمت رسانی به مراجعه کنندگان و اعضای دانشگاهی است.

تالار عمومی

 در تالار عمومی کتابخانه عمومی قرار دارد که عضویت آن برای دارندگان مدرک لیسانس به بالاست و اغلب کتابهای عمومی مشابه بقیه کتابخانه های عمومی سراسر کشور را در خود دارد. در کنار این کتابخانه قرائت خانه بزرگی در سه طبقه قرار دارد که آن را می توان بهترین قرائت خانه ایران از نظر امکانات رفاهی از قبیل سرمایش و گرمایش و دسترسی به لغت نامه ها و رفرنس ها، سکوت و... قلمداد کرد. آنچه که در این سالها یافته ام این است که عمده مراجعه کنندگان این قرائت خانه داوطلبان آزمونهای دکترا، دستیاری، وکالت و آزمونهای پایان ترمی هستند. در کنار این داوطلبان قشر عمده دیگر زبان آموزانی تشکیل می دهند که در حال آماده شدن برای آزمون تافل و آیتلس برای اپلای کردن جهت دانشگاههای خارجی هستند. معمولا هفته های منتهی به یکی از این آزمون ها این قرائت خانه با ازدحام جمعیت مواجه است و معمولا برای مراجعه کنندگانی که نتوانند ساعت اولیه صبح حضور پیدا کنند با مشکل صندلی و میز مواجه می شوند. با توجه به موقعیت مکانی کتابخانه که به شمال شهر نزدیک است و امکان دسترسی آن برای کسانی که وسیله نقلیه ندارند سخت است از همین رو اغلب مراجعه کنندگان این قرائت خانه را "بچه پولدارهای بالاشهری" تشکیل می دهند. این را می توان از سبک رفتاری و پوشش و نیز از لابه لای صحبتهای دوستانه شان هنگامی که برای استراحت به محوطه کتابخانه می آیند دریافت.

تالار تخصصی:

تالار تخصصی اما شامل مخزن کتابهای آرشیو شده در کتابخانه ملی است که به بالای یک و نیم میلیون جلد می رسند. تفاوت قرائتخانه این تالار با تالار عمومی در این است که مراجعان حق ورود و خروج کتاب و جزوه ندارند. قرائتخانه تخصصی کتابخانه ملی هم به جای پژوهشگران اغلب اوقات در تصرف دانشجویان و داوطلبان آزمونهاست! تجربه هفت ساله نگارنده در رفت و آمد به کتابخانه ملی نشان می دهد شاید کمتر ازده درصد مراجعه کنندگان به مخزن تالار تخصصی برای امانت کتاب را پژوهشگران و نویسندگان واقعی تشکیل می دهند و البته از این ده درصد هم بخش کثیری کسانی هستند که به خاطر تدوین پایان نامه شان در این تالار حضور پیدا کرده اند و اغلب اوقات این حضور آخرین حضور آنهاست و بعد از اتمام پایان نامه هیچگاه دیگر سراغی از کتابخانه ملی نمی گیرند.  با توجه به ممنوعیت ورود و خروج کتاب از این تالار اغلب افراد برای امانت کتابهای درسی و پایان نامه ها و مطالعه آن در قرائتخانه به مخزن های این تالار مراجعه می کنند و البته کارمندان زیادی برای خدمات رسانی در مخزن تخصصی مشغول هستند که حقوق دهی به آنان، فارغ از هزینه های جاری سنگین برق وآب و نگهداری اموال وساختمان های معظم ، هزینه سنگینی بر بیت المال تحمیل می کنند. این کارمندان که البته تعداد آنها بعلاوه کارمندان تالار عمومی بالغ بر سی نفر در روز می شوند سوای حدود چهل پنجاه نفر نیروهای انتظامات و نظافت و باغبان و ... هستند که مشغول به خدمت رسانی به مراجعه کنندگانی هستند که عمده هدف آنها نه تحقیق و پژوهش که آماده شدن برای امتحانات و کنکورها و آزمون های زبان است.

هدف از این توصیف مختصر نه تخطئه زحمات مسئولان و کارمندان کتابخانه ملی بلکه توجه دادن خوانندگان و مسئولان به این مساله است که صرف افزایش مراجعات و صدور کارت تردد در کتابخانه ملی شاخصی برای سنجش افزایش سطح تحقیق و پژوهش نیست! شلوغی های گاه و بیگاه کتابخانه ملی در ایام امتحانات و آزمون های کنکوری تحصیلات عالیه مانع از حضور پژوهشگران واقعی در این مکان می گردد. وقتی یک پژوهشگر مثلا ساعت ده صبح به کتابخانه مراجعه کند باید خودرو خود را صدها متر دورتر از درب ورودی کتابخانه پارک کند وشاید اصلا مکانی برای نشستن و مطالعه کردن نیابد زیرا دانشجویان و پشت کنکوری ها از ابتدای صبح همه جاها را اشغال کرده اند.

اینکه جایی مثل کتابخانه ملی محل هجوم پشت کنکوری ها و امتحانی ها می شود نشان می دهد که شهر تهران با مشکل قرائتخانه های مناسب مواجه است و شاید با قسمتی از هزینه های سنگینی که بواسطه خدمات رسانی به آنها در اینجا بر بیت المال تحمیل می شود بتوان سالانه چند قرائتخانه مناسب در سطح شهر برای آن ها ساخت و پرداخت و البته این نیازمند تدبیر و برنامه ریزی است. به نظر می رسد این وظیفه مسئولان کتابخانه ملی است که این مکان را به محلی امن و آرام برای پژوهشگران و نویسندگان واقعی تبدیل کنند و برای رفت و آمد آنها به این مکان تسهیلات ویژه ای فراهم کنند. ازجمله اینکه پارکینگ مناسب برای آنها تدارک ببیند، امکان دریافت بیش از دو کتاب از کتابخانه تخصصی را برای آنها فراهم کنند، میزهای تخصصی برای آنها تدارک ببیند تا پژوهشگران کتابهای امانتی خود را تا هر موقع که نیاز دارند کنار دست خود داشته باشند و....  /836/د102/ل