مردم سالاری دینی از صدر اسلام وجود داشته است/ برخی درک غلطی از مردم سالاری دینی دارند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام مهدی امیدی، عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) پیش از ظهر امروز در کرسی ترویجی مردم سالاری دینی که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، اظهار داشت: اندیشه های سیاسی با یک پرسش مهم «چه کسی حکومت کند؟» شروع می شود و اندیشه ورزان در طول تاریخ در این باره تأملاتی داشته اند که یکی از این افراد ارسطو بوده است.

وی با بیان اینکه ارسطو نظام حکومتی را از دو ساحت کمی و کیفی تقسیم بندی کرده است، ابراز داشت: وی از لحاظ کمی قائل است در رأس حکومت یا یک نفر در رأس قرار می گیرد، یا چند نفر و یا مجموعه کثیری از مردم و از لحاظ کیفی در اداره حکومت یا منافع عمومی در نظر گرفته می شود و یا منافع حاکمان و وابستگان به آنها؛ اما به هر حال امروزه بحث اداره حکومت توسط مردم امری مسلم و بدیهی است.

سه سؤال اساسی در بحث حکومت و حاکمیت

حجت الاسلام امیدی افزود: بحث مهم و اساسی این است که منظور از مردم چه کسانی هستند و حکومت آنها باید بر اساس چه معیارهایی باشد، بنابراین باید به سه سؤال اساسی پاسخ داد؛ حق حاکمیت از آن کیست؟ حاکمان در مقابل چه کسانی مسؤول اند؟ و قلمرو اطاعت از حاکمان چه مقدار است؟ که هر کدام از دو دیگاه دموکراسی و تئوکراسی در مقام پاسخ به این سؤالات برآمده اند.

وی عنوان کرد: در پاسخ به سوال نخست، قائلین به دموکراسی حاکمیت را متعلق به مردم می دانند برخلاف تئوکرات ها که حاکمیت را به طور مطلق از آن خدا می داند و می پندارد این دست تقدیر خدا بوده که در حال حاضر حکومت به دست روحانیون کلیسا افتاده است و در پاسخ به سوال دوم گروه نخست حاکمان را فقط در برابر مردم پاسخگو می داند و گروه دوم پاسخگویی حاکمان را در برابر خدا می داند و می گوید هرچند حاکم ظالم باشد در برابر مردم پاسخگو نیست، و در نهایت در پاسخ به سؤال سوم دموکرات ها اطاعت از حاکم را در محدوه قانون واجب می دانند و تئوکرات ها اطاعت را مطلق دانسته و هیچ حقی برای مردم در سرپیچی از فرمان حاکم قائل نیستند.

مردم سالاری دینی با دموکراسی و تئوکراسی تفاوت دارد

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در ادامه با اشاره به این که هیچ یک از دموکراسی و تئوکراسی شامل مقوله مردم سالاری دینی نمی شود، خاطرنشان کرد: مردم سالاری دینی از حیث مبانی و سطوح روابط بین مردم و حکومت و غایات متربط بر آن با هر دو مقوله دموکراسی و تئوکراسی تفاوت داشته و برای خود مقوله ای مستقل به حساب می آید.

وی با اشاره به اینکه مقوله مردم سالاری دینی در پاسخ به سؤال نخست حاکمیت ذاتی را از آن خدا می داند، تصریح کرد: این حاکمیت ذاتی خدا منافاتی با حاکمیت عرضی مردم ندارد همچنان که این مقوله در پاسخ به سؤال دوم پاسخگویی حکومت را هم در برابر خدا می داند و هم مردم؛ در پاسخ به سؤال سوم اطاعت را مشروط به رعایت شریعت الهی و قانون متناسب آن در نظر گرفته می شود.

حجت الاسلام امیدی در تبیین دین در مقوله مردم سالاری، عنوان کرد: منظور از دین در این مقوله، نه قرائت کلیسای کاتولیک است که هدف اصلی خود را دست یابی به قدرت می داند و نه اسلام آمریکایی و صهیونیستی، بلکه مراد از دین در این مقوله اسلام است، آن هم اسلامی اصیل و به تعبیر دیگر اسلام ناب محمدی.

پنج فصل مهم در بحث مردم سالاری دینی

وی با اشاره به این که بحث مردم سالاری دینی را در پنج قسمت می توان بررسی کرد، اظهار کرد: نخست بحث مفهومی آن است، بحث دوم چشم انداز ایده آل مردم سالاری دینی از منظر رهبران انقلاب اسلامی است؛ بحث سوم بررسی اسنادی با توجه در قانون اساسی و چگونگی مطابقت آن با مردم سالاری دینی است، بحث چهارم، بیانی تجربی و عینی از پیاده شدن این مقوله در بیش از سه دهه جمهوری اسلامی است و در نهایت در بحث پنجم رویکرد راهبردی به مردم سالاری دینی بررسی می شود.

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در قسمت دیگری از سخنان خود با بیان این که مردم سالاری دینی و جمهوری اسلامی در معنا و مفهوم تساوی دارند، تأکید کرد: این دو مقوله هرچند در پردازش متفاوتند ولی در معنای واحد و بسیطی دارند بنابراین می توان مردم سالاری متخذ از دین را به نظام سیاسی که بر اساس مبانی، اهداف و آموزه های دین زمینه های لازم برای مشارکت مردم در سرنوشت خودشان را فراهم می کند، تعریف کرد.

دین سالاری مردمی غلط است

وی با اشاره به درک غلط برخی از مقوله مردم سالاری دینی، ابراز کرد: بعضی از اندیشه ورزان به دین سالاری مردمی اعتقاد دارند و قائل اند باید سیطره اصلی با دین باشد و این به دلیل عدم درک رابطه دین و مردم سالاری است، در حالی که مردم سالاری دین در بحث احکام شریعت بوده و در بحث موضوعات و تشخیص و تطبیق آن مردم سالارند.

حجت الاسلام امیدی ادامه داد: حق پذیرش هر حکومتی به مردم سپرده شده است چون فرجام اعمال نیک و بد آنها به خودشان واگذار شده است، بنابراین به حکم عقل و شرع، مردم موظف اند شایسته ترین فرد را برای حکومت انتخاب کنند و او را در رأس حکومت قرار دهند در عین این که در برابر حکومت او از حقوقی برخوردار هستند.

وی با بیان اینکه بحث مردم سالاری دینی از صدر اسلام وجود داشته است، تبیین کرد: هرچند عنوان این موضوع از گذشته نبوده است ولی معنون و مسمای آن وجود داشته است و این بحث منافاتی هم با امامت ندارد چون امام حاکم اسلامی از جانب خدا است ولی در عین حال پذیرش و تولی ولایت در اختیار مردم است.

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به تفاوت های اساسی میان مردم سالاری دینی و دموکراسی، خاطرنشان کرد: در دموکراسی توجه به صورت خود بسنده و بدون اتکای به دین است و رابطه مستقیمی با سکولاریسم دارد و در آن امر ثابتی وجود ندارد در حالی که مردم سالاری دینی بر محور خدا است و پیوندهای اساسی بین دین، اخلاق و سیاست برقرار کرده و قوانین ثابت فراوانی دارد./1330/پ202/ف