نود و یکمین شماره فصلنامه کلام اسلامی منتشر شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، شماره 91 فصلنامه علمی پژوهشی کلام اسلامی ویژه پاییز 1393 به صاحب‌امتیازی حضرت آیت‌الله سبحانی از سوی مؤسسه تعلیماتی تحقیقاتی امام صادق علیه‌السلام چاپ و روانه بازار شد.
در این شماره شش مقاله مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته که به این شرح است:
تقریرهای سینوی برهان صدیقین
نقش انسان در شرور طبیعی از نگاه وحی و عقل الهی
روایت امام زنده ظاهر و غیبت امام دوازدهم عجل‌الله تعالی فرجه
ابن تیمیه و روایت «الصدیقون ثلاثه»
دین و پیشرفت؛ ناساز یا همساز؟
روش شناسی کلامی شیخ مفید
تقریرهای سینوی برهان صدیقین
محمد رضا امامی نیا
چکیده: برهان یا طریق صدیقین، روش حکمای الهی برای اثبات وجود واجب متعال است که در آن وجود محض یا موجود مطلق ملاحظه می‌شود، نه فعل الهی و احوال آن همچون امکان، حدوث و حرکت.
صدیق بر وزن فِعیل بوده و برای مبالغه در صدق به کار می‌رود و مراد حکما از آن، کسی است که برای اثبات وجود واجب متعال صرفا موجود یا وجود را ملاحظه می‌کند و به فعل الهی و احوال آن نظر ندارد.
فارابی اولین حکیمی است که در کتاب «فصوص الحکم» به این روش اشاره و آن را از کریمه: اَوَ لَمْ یَکْفِ بِرَبِکَ اَنَهُ عَلی کُلِ شَیْءٍ شَهیدٌ اقتباس کرده است. ابن سینا به طور گسترده در آثار خود این برهان را تقریر کرده، و اولین بار آن را به «صدیقین» نسبت داده است. در گذر ایام، بسیاری از بزرگان حکمت، کلام و عرفان از تقریر ابن‌سینا متأثر بوده، و در آثار خود یا عین این تقریر را بازگو کرده، یا با الهام از مبانی اندیشه وی، تقریر جدیدی را ابداع نموده‌اند. این تقریرات را می‌توان در سه گروه دسته‌بندی کرد: تقریر برهان بر مبنای بطلان دور و تسلسل؛ تقریر برهان بر مبنای بطلان دور و تقریر برهان بی‌نیاز از بطلان دور و تسلسل.
نقش انسان در شرور طبیعی از نگاه وحی و عقل الهی
علی ربانی گلپایگانی
چکیده:حوادث جهان، از این حیث که انسان از آنها بهره‌مند یا متضرر و متألم می‌شود، به دو دسته خیرات و شرور تقسیم می‌شوند. از منظر قرآن کریم و روایات اسلامی، باورها، خلقیات و اختیارهای خوب یا بد انسان، در خیر یا شر بودن حوادث طبیعی و اجتماعی مؤثر است.
حوادث ناگوار طبیعی و اجتماعی پی آمد عقیده یا اخلاق یا رفتار ناروا و ناشایست انسان‌ها است، و فلسفه آن نسبت به آنان متنبه ساختن و بازگشت آنها به صراط مستقیم هدایت است، اما نسبت به صالحانی که احیانا مرتکب گناهانی شده‌اند پالایش و پیرایش نفوسشان از آلودگی‌های گناهان و پیدا کردن شایستگی لازم برای ورود به مقام قرب ربوبی است و فلسفه آن نسبت به اولیاء خاص خداوند که از مقام عصمت برخوردارند، رفعت مقامات عالیه انسانی، دفع توهم الوهیت و ربوبیت در مورد آنان و مایه تسکین و آرامش روحی برای پارسایان مبتلا به مصایب و ناملایمات بسیار است.
عقل، درباره امکان این آموزه وحیانی کمترین تردیدی ندارد، چنان‌که با الهام گیری از وحی و بر پایه برخی از اصول جهان شناختی می‌تواند تأثیر مثبت و منفی انسان در حوادث طبیعی را نیز تبیین کند. نکته درخور توجه این‌که تأثیر انسان در حوادث طبیعی، در طول اسباب و علل طبیعی قرار دارد و با نظام علی و معلولی حاکم بر جهان طبیعت، به هیچ وجه ناسازگار نخواهد بود.
روایت امام زنده ظاهر و غیبت امام دوازدهم عجل‌الله تعالی فرجه
جواد جعفری
چکیده:امامیه را عقیده بر این است که بدون امام عجل‌الله تعالی فرجه حجت خداوند بر مردم تمام نمی‌شود؛ بنابراین همیشه امامی به عنوان حجت خداوند روی زمین وجود دارد و زمین هرگز خالی از حجت نمی‌ماند؛ اما این امام عجل‌الله تعالی فرجه همیشه لازم نیست آشکار باشد بلکه ممکن است پنهان از مردم زندگی کند. روایات معتبر و متعددی این مطلب را به اثبات می‌رساند. در مقابل روایات معتبری وجود دارد که دلالت می‌کند امام در هر زمان باید ظاهر باشد. در ابتدا این دو دسته روایات، متعارض به نظر می‌رسند.
تحقیق حاضر درصدد جمع میان این نوع از روایات است. همچنین پاسخ دادن به احمدالکاتب که سعی در انکار وجود امام دوازدهم عجل‌الله تعالی فرجه دارد و به این احادیث استناد کرده است، ظاهر بودن امام هرگز نزد شیعه شرط امام نبوده بلکه احادیثی که دارای واژه «ظاهر» است، یا ناظر به حالت عادی جامعه مسلمانان است نه وقتی مورد غضب الهی قرار گیرند؛ یا معنای خاصی مانند «غالب» یا «معین» دارد و هرگز غیبت امام عجل‌الله تعالی فرجه را نفی نمی‌کند.
ابن تیمیه و روایت «الصدیقون ثلاثه»
سید حسن آل مجدد شیرازی
سید محمدعلی میرصانعی
چکیده:در روایت نبوی «الصدیقون ثلاثه»، عنوان صدیق به سه نفر اختصاص داده شده است: حزقیل از امت حضرت موسی علیه‌السلام، حبیب نجار از امت حضرت عیسی علیه‌السلام، و علی بن ابیطالب علیه‌السلام از امت حضرت محمد صلی‌الله علیه و آله.
ابن تیمیه پس از تضعیف سند این روایت، حصر صدیقین در سه نفر را مورد مناقشه قرار داده و با استفاده از آیات و روایات سعی کرده تا این حصر را نادرست جلوه دهد. از سوی دیگر وی خلیفه اول را شایسته عنوان صدیق دانسته و تعمیم آن به دیگران را نشانه کذب این حدیث قلمداد کرده است. لکن با بررسی دقیق‌تر می‌توان دریافت که هیچ‌کدام از اشکالات هفتگانه ابن تیمیه وارد نمی‌باشد، و این روایت از سند قابل قبولی برخوردار است و محتوای آن نیز برخلاف کتاب و سنت نیست.
دین و پیشرفت؛ ناساز یا همساز؟
حمیدرضا شاکرین
چکیده: از جمله مسائل اساسی در رابطه با الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تعیین نسبت دین با پیشرفت و توسعه و سنجش میزان سازگاری آن دو است.
مقاله حاضر پس از نقد و نفی گمانه‌‌های ناسازانگار در پی آن است که با واکاوی سازه‌های پیشرفت و توانمندی‌های دین، رابطه تنگاتنگ این دو و وابستگی الگوی توسعه و پیشرفت به دین را آفتابی ساخته و نشان دهد که حتی الگوهای سکولار توسعه نیز ناچارند دینواره یا عناصر ایدئولوژیک بدلی را پشتوانه خود قرار دهند.
روش‌شناسی کلامی شیخ مفید
عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی
حسین صدیقی
چکیده: محمد بن محمد بن نعمان، معروف به شیخ مفید(متوفای 413 ه. ق)، با آگاهی دقیق از علوم متنوع زمان(ادبیات، منطق، اصول، فقه، تاریخ، رجال و... ) و با نگاه تیزبینانه به مکاتب کلامی عصر خود (مکاتب نص گرایی و عقل‌گرایی)، روش کلامی ویژه‌ای برگزیده است. او از استدلال‌های عقلی فراوان بهره می‌گیرد، اما به ناتوانی و نارسایی عقل نسبت به برخی مسائل اذعان دارد.
در این مقاله به شیوه نگارش آثار کلامی شیخ مفید، میزان بهره‌مندی وی از نقل و عقل، رویکرد او در موارد تعارض عقل و نقل و شیوه مواجهه با آراء دیگران پرداخته‌ایم، در پایان برای تعیین حدود دقیق این روش، آن را با سایر روش‌ها مقایسه نموده‌ایم.
شماره 91 فصلنامه علمی پژوهشی کلام اسلامی ویژه پاییز 1393 به صاحب امتیازی حضرت آیت‌الله سبحانی از سوی مؤسسه تعلیماتی تحقیقاتی امام صادق علیه‌السلام در 159 صفحه چاپ و روانه بازار شده است./907/ن601/ق