برنامه های معاونت پژوهش حوزه در دوره جدید مدیریتی/تولید علوم انسانی اسلامی از دغدغه های جدی ماست

 به مناسبت آغاز سال جدید و انتصاب حجت الاسلام والمسلمین فرهاد عباسی به سمت معاون پژوهش حوزه علمیه کشور، خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا به گفت‌وگو با وی پرداخته است تا برنامه ها و رویکرد این معاونت در دوره جدید مدیریتی و سال جدید را جویا شود.

رسا ـ پژوهش چه جایگاه و اهمیتی در حوزه علمیه دارد؟

در حوزه علمیه دو بال پرواز طلبه، علم و تقوا است، راه های مختلفی برای دست پیدا کردن به تقوا وجود دارد اما حوزه تنها جایی است که خود علم، هدف، اصالت و بنیادش برای رسیدن به تقوا است. تفاوت جدی حوزه علمیه با دیگر نهادهای علمی این است که در حوزه اشرف العلوم علم توحید است و هدف همه فعالیت ها در این نهاد دینی رسیدن به مقام توحید و تقوا است.در حوزه علمیه اگر علم از عرصه تقوا جداشود، حوزه علمیه از تمام ارزش هایش جدا می شود؛ حوزه علمیه علمش در خدمت تقوا است.

علم در حوزه میدان آموزش و پژوهش دارد؛ میدان آموزش باید نتیجه اش را در تحقیق نشان دهد. و از طرف دیگر تحقیق و پژوهش یکی از بهترین راهکار های آموزش است. علم به عنوان یک ارزش اصیل در حوزه علمیه نیازمند آموزش و پژوهش قوی است، به گونه ای که وابستگی آموزش به پژوهش بسیار جدی است. به صورت دایره وار آموزش و پژوهش به یک دیگر متصل هستند؛ آموزش نتیجه اش می شود پژوهش و از طرف دیگر پژوهش سبب کیفیت پیدا کردن آموزش می شود.

جایگاه ممتاز مسئله پژوهش در حوزه علمیه بر این پایه استوار است که ترکیب فیما بین آموزش، پژوهش و تهذیب به صورت ترکیب اتحادی بروز یابد. چرا که هر یک از اینها  وجوه و ابعاد مختلف یک چیز هستند و نباید آنها را از یکدیگر جدا کرد. پژوهش باید برای طلبه یک اصالتی پیدا کند و در خدمت آموزش و تهذیب قرار گیرد و برعکس. 

رسا ـ برنامه شما برای عرصه پژوهش در حوزه علمیه چیست؟

امیدوار هستیم بتوانیم در این دوره جدید آموزش پژوهش محور را جدی تر دنبال کنیم، البته درگذشته تلاش های خوبی در این زمینه صورت گرفته و ان شاالله نقش پژوهش را در مسیر طلبگی پررنگ تر خواهیم کرد.

البته دست یافتن به این مهم نیاز دارد که به یک تعریف جامعی از آموزش پژوهش محور برسیم و بدانیم در همه سطوح، آموزش پژوهش محور از یک قالب بسیط پیروی نمی کند، چه بسا ما در سطح یک و در پایه اول مراتبی از پژوهش را بتوانیم به کار بگیریم و این مراتب آرام آرام در طول پایه های تحصیلی ارتقاء پیدا می کند تا طلاب به مراتب عالی پژوهش در سطح درس خارج دست پیدا کنند.

غرض این نیست که همان مفهوم تخصصی پژوهش که برای نخبگان حوزوی وجود دارد در پایه های اول همان مفهوم را قصد کنیم؛ در سنت های سابق حوزه اینها وجود داشته است. باید برای هر سطح از سطوح تحصیلی روش های مختلف پژوهشی داشته باشیم تا یک آموزش فعال و خلاق را شاهد باشیم. در نهایت می خواهیم خروجی های آموزش دیده ما بتوانند تولید علم کنند. 

رسا ـ جایگاه معاونت پژوهش را در حوزه علمیه چگونه می بینید؟

ما خودمان را صرفا معاونت پژوهش سازمانی به نام مرکز مدیریت حوزه های علمیه نمیدانیم، چون مفهوم حوزه علمیه یک مفهوم عامی است، بسیاری از نهاد ها و موسسات مختلف آموزشی و پژوهشی جزو بدنه حوزه هستند. مرکز مدیریت در خدمت تمام افراد حقیقی و حقوقی است که به گونه ای حوزوی هستند است.

 معاونت پژوهش حوزه خود را نائب تمام نهاد های پژوهشی در سازمان ها و نهاد های فراحوزوی و حاکمیتی می داند که قصد و انگیزه با تعامل با حوزه را داشته باشند. قصد داریم با ایجاد هم افزایی میان نهاد های مختلف حوزوی سبب  تولید خروجی های موثری برای نظام و کشور داشته باشیم. 

رسا ـ پژوهش در حوزه به نوعی با مسئله علوم انسانی اسلامی گره خورده، برای این مسئله چه رویکردی خواهید داشت؟

یکی دیگر از دغدغه های جدی ما، مسئله تولید علوم انسانی اسلامی است که در دهه پنجم انقلاب اسلامی دیگر بهانه ای نداریم که سر سفره غرب نشسته باشیم یا اندیشه های ناب اسلامی را استخراج نکرده باشیم.

 البته همین توفیقاتی هم که در زمینه علوم انسانی اسلامی رقم خورده به صورت مستقیم و غیر مستقیم توسط حوزویان رقم خورده؛ اگر بتوانیم متفکران و اندیشمندان حوزوی را برپایه بینش و فکری که در دانش عمیق فقه پرورانده شده و در چارچوب دانش اصول استحکام و قوت پیدا کرده را به عرصه علوم انسانی بیاوریم قطعا بازدهی بالایی در این زمینه خواهیم داشت.

این یک مطالبه عمومی از طرف رهبری و مراجع عظام تقلید است و باید تلاش کنیم حوزه را در این عرصه جلو ببریم. بنابراین موضوع علوم انسانی اسلامی هم از دغدغه‌های جدی‌ست که بتوانیم انجام دهیم.

رسا ـ در زمینه تربیت پژوهشگر چه برنامه هایی دارید؟

حقیقت این است که فهم بسیاری از حوزویان در تحلیل مسائل علمی فهم خوبی است اما باید کمک کنیم پژوهشگر بتواند علوم تولیدی خودش را متناسب با ادبیات علمی کشور و بلکه جهان عرضه کند. سعی داریم در این زمینه آموزش های دقیقی به طلاب داده شود تا پژوهش های زیاد و به‌روزی داشته باشیم.

رسا ـ نقش فضای علمی بین الملل در عرصه پژوهش چیست؟

حوزه علمیه و اصلا جامعه علمی ایران در زمینه بسیاری از علوم دینی انسانی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد اما  متأسفانه آنطور که باید نتوانستیم این دستاوردها را به بیرون از مرزهای خودمان منعکس کنیم؛ و از طرف دیگر بیرون از ایران چه در کشورهای اسلامی چه در کشورهای غیر اسلامی مطالعات و پژوهش‌های فراوانی راجع به دین و مذهب و خود ما انجام گرفته که ما از خیلی از آنها بی اطلاعیم. گاهی اوقات شناخت ما از پژوهش‌های دینی و انسانی و اسلامی از نظرگاه‌های دیگران یافته‌های ۵۰ سال پیش آنها است، در حالی که در این ۵۰ سال اخیر اتفاقات زیادی هم داخل مرزهای ایران و هم بیرون مرزهای به وقوع پیوسته است؛ ما باید بتوانیم این دو دست مطالعات و پژوهش‌ها و علوم تولید شده را به یک دیگر معرفی کنیم.

 این داد و ستد علمی برای هر دو طرف مفید خواهد بود. در این راستا بایستی کارهای آموزشی و پژوهشی فراوانی انجام بگیرد که الحمدلله بسیاری از زیرساخت‌هایش در سال‌های گذشته در معاونت پژوهش حوزه انجام گرفته. انشالله سعی خواهیم کرد و تاجایی که ممکن باشد ان را ارتقاء بخشیم.

رسا ـ چه ظرفیت های فعالی در زمینه ارتقای پژوهش در حوزه علمیه وجود دارد؟

جشنواره علامه حلی یکی از ظرفیت های خوبی است که طلاب مشغول به تحصیل می توانند برای ارزیابی خود و فراگرفتن از دیگر پژوهشگران در آن شرکت کنند؛ جشنواره سالانه کتاب سال و مقالات حوزویان را داریم که در این جشنواره از یک سو کتاب‌های سال گذشته که تولید شده است را ارزیابی می کنند و برترین تولیدات در چند شاخه بررسی و معرفی می شوند. ما در معاونت پژوهش در دبیرخانه حمایت از پژوهش‌های مورد نیاز آمادگی حمایت از پژوهش‌هایی را که به حل مشکلات کشور کمک می کند را داریم؛ تاکنون قریب به ۵۰۰ پژوهش از پژوهشگران مختلف مورد حمایت قرار گرفته که ۲۶۰ مورد از اینها تولید و منتشر شده که در تمام اینها یا خود معاونت پژوهش هزینه را کامل متقبل شده یا بخشی از هزینه چاپ و تولید را پرداخت کرد.

کرسی‌های نظریه پردازی و اندیشه ورزی با رویکردهای جدید و به گونه‌ای که موجی از نظریه پردازی و اندیشه ورزی در حوزه‌های علمیه رقم زند وجود دارد که انشالله با توان و کیفیت مناسب تر برقرار خواهد شد. برای کتابخانه‌های حوزوی شاخص هم برنامه هایی داریم تا با ارتقاء وضعیت اولاً یک مخزن کتاب جامع داشته باشند و ثانیاً  به مخزن کتاب بودن اکتفا نکند بلکه در واقع جایی باشد که موج کتابخوانی در حوزه نقد کتاب، کتابخوانی و ترویج کتاب حداقل نسبت به طلاب و خانواده‌های طلاب در آن اتفاق بیافتد.

طرح های دیگری نیز وجود دارد که با دوستان درحال مطالعه هستیم تا بتوانیم اندکی نیازهای پژوهشی حوزه علمیه را برطرف کنیم.