حرکت جوهری ملاصدرا، مدل اسلامی برای تعلیم و تربیت
به گزارش خبرگزاری رسا، کمیسیون تخصصی تعلیم و تربیت اسلامی در دومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی که دوشنبه 27 آبان ماه در سالن همایش‌های صدا و سیما، برگزار شد و اندیشمندان حاضر در این کمیسیون به ارائه مقالات خود درباب تاثیر آموزه‌های دینی بر علوم تعلیم و تربیت و نقد مدل‌های غربی پرداختند.
در نخستین مقاله، حجت‌الاسلام و المسلمین محمدآصف محسنی ضمن ارائه مقاله خود با عنوان «بررسی و نقد مهمترین دلایل انکار رابطه منطقی نظریه و علم در فلسفه تعلیم و تربیت معاصر غرب»، اظهار کرد: سئوال اصلی این مقاله به رابطه هست‌ها و بایدها در بحث تعلیم و تربیت می‌پردازد.
ضرورت ارتباط عمل و عقیده در اسلام
وی ادامه داد: در جهان غرب، عمدتا بر این عقیده هستند که بین اعتقادات و باورهای انسان و عمل او نباید الزاماً رابطه ضروری باشد؛ یعنی در مرتبه تعلیم و تربیت لزومی ندارد که ما به یک سری اصول و نظریه‌ها پایبند باشیم.
این محقق تعلیم و تربیت تصریح کرد: در اندیشه اسلامی عمل انسان از باورهای او نشأت می‌گیرد و همچون چتری بر کردار او سایه می‌اندازد. تمامی دلایلی که غربی‌ها در این زمینه بیان کردند، ناکام و قابل نقد جدّی است.
حجت‌الاسلام محمد آصف‌محسنی بیان کرد: انسان نباید خانه کردار خود را بر مسیر نااستواری بنا کند که با کوچکترین انتقادات از بین می‌رود، بلکه با استفاده از اعتقادات و ارزش و نه نظریه‌های اثبات ناشده، باید سیستم تعلیم و تربیت فرد و جامعه را بنا‌گذاری کند.
مهدی امیدی، دومین سخنران این کمیسیون بود که مقاله خود را با عنوان «نتایج فلسفی تربیتی حرکت جوهری نفس» ارائه کرد و گفت: در حرکت جوهری ملاصدار این مطلب تأکید شده است که وجود تام هستی، وجودی سیّال و متغیر است که این حرکت در درون ذات موجودات است و خداوند به این تغییر‌ها صورت می‌بخشد.
وی با اشاره به دستاوردهای اخلاقی این موضوع در تعلیم و تربیت اسلامی، تصریح کرد: از حرکت جوهری ملاصدار این برداشت می‌شود که همواره باب تغییر سرنوشت و تحول فرد و جامعه برای انسان فراهم است.
حرکت جوهری، مدلی برای تحقق ظرفیت انسانی
وی ادامه داد: انسان در برابر خود و جامعه مسئول است و در دیدگاه ملاصدار، مبدأ انسان ناقص است، ولی منتهای آن، موجودی کمال‌یافته است که در نهایت می‌تواند با استفاده از دین و رهنمود‌های آن به فضیلت‌های خود دست یابد.
حجت‌الاسلام دوران‌علی محسنی، مقاله خود را با عنوان نقش هنر در درونی‌سازی ارزش‌های اخلاقی و بررسی تطبیقی مولوی، عطار و سنایی ارائه داد و گفت: برای درونی‌سازی کردن یک ارزش، یعنی نهادینه شدن یک صنعت اخلاقی در ذات فرد، باید از شیوه هنر بهره برد.
وی اضافه کرد: در مقاله شیوه مولوی در مثنوی با این دو شاعر می‌توان به تفاوت‌ها و برجستگی‌های شعر مولوی دست یافت. سخن مولوی عامه فهم است و هرکس به قدر فهم خود از آن برداشت می‌کند؛ او قهرمانان را به سطح مردم می‌کشاند و با شیوه‌های متنوع حکایت‌گری می‌کند.
حجت‌الاسلام محسنی خاطرنشان کرد: مولوی یک داستان ساده را که نهایتا چهار شخصیت دارد، پر و بال می‌دهد و به 120 شخصیت می‌رساند. او همچنین تاکید زیادی بر حالات و تغییرات درونی دارد و از حکایت‌گری و تنوع داستانی بهره می‌برد.
وی یاد آور شد: مولوی انسانی است که با برخورد با شمس، دچار تحول شد و بارها از این حادثه یاد کرد، ولی در برابر واقعه عظیم عاشورا که سرشار از حماسه و ارزش‌های انسانی است، به سادگی گذر کرده است و این مسئله نقد جدی بر مولوی است.
آخرین مقاله این کمیسیون توسط سمانه امینی، با عنوان «اخلاق مبتنی بر فضیلت، مکملی برای کدها و اصول اخلاقی در پژوهش‌های تربیتی» ارائه شد که در آن بیان کرد: پژوهش‌های تربیتی مهمترین قسمت شکل‌گیری تعلیم و تربیت را دارد، زیرا سیاست‌های دیگر آموزش بر اساس این پژوهش‌ها شکل می‌گیرد.
وی ادامه داد: در پژوهش‌های اخلاقی که در غرب ارائه می‌شود، یک پژوهشگر می‌کوشد سوژه خود را که جامعه انسان‌ها و دانش‌‌آموزان هستند دچار آسیب نکند و به عبارت دیگر مهمترین وظیفه پژوهشگر لحاظ کردن نکات اخلاقی برای پرهیز از آسیب رسانی به مخاطب خود است.
پژوهش‌های تعلیم و تربیت، پایه سیاست‌گذاری آموزشی است
وی توضیح داد: در دانشگاه‌های غربی صداقت و عدم سرقت علمی را از جمله این موارد اخلاقی می‌دادند، ولی این موارد بسیار محدود است و با رجوع به اخلاق اسلامی می‌توان موارد بسیار چشمگیرتر را در آثار علمایی مانند علامه طباطبایی مشاهد کرد که از مهمترین این موارد می‌توان به فضایل اخلاقی، اثرات دنیایی و اخروی عمل اشاره کرد./920/د102/ی