مواجهه فکری و عملی امامان شیعه با دشمنان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «مواجهه فکری و عملی امامان شیعه با دشمنان» پژوهشی از «سید محمد امام» به بررسی مواجهات امامان شیعه با دشمنان خود در ابعاد سیاسی و فرهنگی اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:

چکیده:

دشمنان امامان شیعه عبارت بودند از دشمنان سیاسی و دشمنان فرهنگی که در این میان خوارج هر دو بعد دشمنی با امامان را داشتند. مواجهات امامان شیعه با دشمنان سیاسی عبارت بود از:1ـ مدارا 2ـ تقیه 3ـ پیکار 4ـ غیبت. امیر المؤمنین به مدت 25 سال با خلفا مدارا کرد و پس از آن که به خلافت رسید عده‌ای از دشمنان علیه ایشان جنگ هایی را ترتیب دادند و سرانجام حضرت را به شهادت رساندند. امام دوم به دلایل گوناگونی از جمله سستی اصحابش با معاویه مدارا کرد.

امام سوم نیز تا زمانی که معاویه زنده بود همانند برادرش با وی مدارا می‌کرد اما وقتی یزید (که آشکارا فسق و فجور می‌کرد) به خلافت رسید حضرت با وی پیکار نمود. در زمان امام چهارم تا یازدهم برجسته ترین رفتاری که آنان در مواجهه با دشمنان سیاسی داشتند تقیه بود. از زمان امام هفتم به بعد مسأله نفوذ در دستگاه خلافت پیش آمد و امامان این دوره از افرادی هم چون علی بن یقطین به نفع شیعیان سود جستند.

از امام دوازدهم مواجهه مستقیمی با دشمنان سیاسی ذکر نشده زیرا امام یازدهم ایشان را از زمان تولدش مخفی نگه داشت تا از شر دشمنان در امان بماند. در بعد فرهنگی نیز امامان با گروه‌های گوناگون (که شامل خوارج، عثمانیه، غالیان نفوذی می‌باشند) مواجهاتی داشته‌اند. امیرالمؤمنین پس از پاسخ گویی به شبهات خوارج وقتی با اصرار آن‌ها به جنگ مواجه شد با آنان پیکار کرد و امامان در مواجهه با عثمانیه آنان را توبیخ و سرزنش و روایات جعلی‌شان را تکذیب کردند و هم چنین آنان مواجهات قاطعانه‌ای را با غالیان نفوذی داشتند که از جمله این مواجهات می‌توان به فرمان محاصره همه جانبه و قتل آنان اشاره کرد. این پایان نامه بر اساس شواهد تاریخی تنظیم شده و روش آن تاریخی-تحلیلی می‌باشد.

اهمیت و ضرورت تحقیق:

از آنجا که رفتار امامان شیعه به عنوان حجت‌های الهی، پس از پیامبران، برای ما الگو و اسوه می‌باشد و با عنایت به اینکه شیعیان همواره با دشمنانی مواجه هستند و لازم است نحوه مقابله با آن‌ها را از امامان فرا بگیرند، این تحقیق اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. زیرا که در بسیاری از مواقع دشمن صاحب حکومت و قدرتمند و نیروهای شیعه اندک است و شرایط به گونه‌ای است که نمی‌توان علیه دشمن قیام کرد و این همان شرایطی است که تمام امامان شیعه آن را تجربه کرده‌اند پس بایید از آن‌ها الگو گرفت و دید که چگونه در کنار دشمن زندگی کردند و در عین همزیستی با دشمنان تسلیم فکر و اندیشه آنان نشده و از آنان پیروی نکردند.

بیان مسأله:

امامان شیعه به استثنای دوران حکومت پنج ساله امیرالمؤمنین و دوران مختصر (حدوداً شش ماهه) حکومت امام دوم همواره جناح مخالف دستگاه حکومت بودند؛ لذا حاکمان و طرفداران آن‌ها نوعاً دشمنان سیاسی امامان شیعه به شمار می‌آمدند. امامان در این فضای سنگین زندگی می‌کردند و در عین حال رهبری جامعه اسلامی و هدایت مردم به عهده آنان بود. ائمه با توجه به در نظر گرفتن مصالح اسلام و مسلمین و با توجه به نحوه نیرنگ‌های دشمنان سیاسی، شیوه‌های مختلفی را در مواجهه با آنان به کار بردند که ما در پژوهشمان درصدد شناسایی این شیوه‌ها و نحوه سلوک ائمه با این دشمنان هستیم.

مصادیق دشمنان سیاسی امامان شیعه(ع):

1ـ بنی‌امیه:

مورخان عداوت و دشمنی بنی‌امیه با بنی هاشم را از زمانی می‌دانند که امیه بن عبد شمس (نیای بنی‌امیه) بر عظمت و بزرگی عموی خود در میان قریش حسد می‌ورزید.

2ـ اصحاب جمل (ناکثین):

چند ماه از حکومت امیرالمؤمنین(ع) نگذشته بود که طلحه و زبیر طرح نبردی را علیه حضرت ریختند و با همراه ساختن عایشه جنگ جمل را به راه انداختند. آنان از این که امیرالمؤمنین در تقسیم بیت‌المال آن‌ها را از دیگران متمایز نساخته و به ایشان پست و مقامی نداده بود از حضرت دلگیر شدند.

3ـ خوارج (مارقین):

این فرقه دشمن امیرالمؤمنین بعد از تحمیل قضیه حکمیت بر حضرت (در جنگ صفین) از سپاه ایشان جدا شدند و در سال 38 هجری با حضرت جنگیدند و شکست سختی خوردند.

4ـ بنی عباس:

بنی عباس که از ذریه عباس عموی پیامبر(ص) بودند از سال 132 تا 656 حکومت کردند. آنان با این که عموزادگان امامان شیعه به شمار می‌آمدند بیشترین ظلم و ستم را در حق ایشان روا داشتند و آن‌ها را یکی پس از دیگری به شهادت رساندند.

مواجهه کلی امامان شیعه با دشمنان سیاسی:

امامان شیعه با دشمنان سیاسی هم زیستی داشتند با این تفاوت که مواجهه آنان به شرایطی که در آن زندگی می‌کردند متفاوت بود که این مواجهات را می‌توان در چهار شیوه ذکر کرد:

1ـ مدارا:

تمام امامان شیعه تا حد امکان با دشمنان خود مدارا می‌کردند مگر این که حجت بر دشمنان تمام شده و شرایط پیکار فراهم می‌شد.

2ـ تقیه:

تمام امامان شیعه حداقل در برهه‌ای از زمان حیات خویش تقیه می‌کردند اما شرایط امام چهارم به بعد ایجاب می‌کرد که نسبت به دشمنان خود بیشتر ملتزم به تقیه باشند.

3ـ پیکار:

پیکار با دشمنان فقط در مواجهه عملی امیرالمؤمنین و امام حسین(ع) یافت می‌شود.

4ـ غیبت:

این مواجهه منحصر به فرد است و فقط در سیره امام دوازدهم یافت می‌شود ایشان به امر پروردگار از انظار دشمنان مخفی شد تا زمانی که وعده الهی محقق شود.

نتیجه گیری:

1ـ امامان شیعه با توجه به در نظر گرفتن موقعیت سیاسی و مصلحت زمان حیاتشان یکی از مواجهه تقیه مدارا، پیکار و غیبت را در برابر دشمنان سیاسی اتخاذ نمودند.

2ـ امامان اگر چه در مواجهه با دشمنان سیاسی تقیه می‌کردند اما برای از کار انداختن نیرنگ دشمنان فرهنگی از آنان ابراز انزجار می‌کردند و با آنان برخورد قاطعانه‌ای داشتند؛ لذا اگر چه دشمنان فرهنگی در زمان ائمه فعالیت هایی داشتند اما با تدابیر حکیمانه امامان نیرنگ‌های آنان برملا می‌شد.              

شایان ذکر است، پایان‌نامه «مواجهه فکری و عملی امامان شیعه با دشمنان» پژوهش پایانی «سید محمد امام»، برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد دانشگاه ادیان و مذاهب قم است که در سال 1390 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «حجت الاسلام دکتر سید عبدالکریم حیدری» و استاد مشاور آن «حجت الاسلام ایمانی» است. /9193/پ201/ی