در نشست مقالات فقهی و مسئله کیفیت عنوان شد؛
نزدیک نشدن اصحاب فکر به مقاله نویسی فرصت پرداختن به نوآوری را از بین می‌برد
خبرگزاری رسا ـ حجت‌الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: جامعه‌ای که بخواهد اندیشه‌های نو خود را با کتاب بگوید جامعه پویایی نیست. در حالی که با سرعت کنونی اندیشه‌ها باید مقالات، اهمیت بالاتر، پرجاذبه‌تر و اصیل‌تری را نسبت به کتاب‌ها داشته باشند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، نشست آخر حلقه علمی افق معاونت آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی ساعت 18 پنج‌شنبه 4 اسفند با موضوع «مقالات فقهی و مسئله کیفیت» در محل سالن جلسات این دفتر برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در این نشست گفت: مدیریت علم کاری است که در حوزه‌های علمیه کمتر مورد توجه است.
وی افزود: گستردگی، تنوع و حساسیت علوم اسلامی و ضرورت تبادل و تعامل میان این دانش‌ها ایجاب می‌کند که مدیریت توانمندی، علوم اسلام را هم از حیث پژوهشی و هم آموزشی زیر پوشش قرار داده و زمینه‌های رشد آن را فراهم آورد. به‌خصوص که فرصت‌ها اندک و امکانات زیاد نیست، مطالبات جامعه خیلی زیاد است و عدم پاسخگویی ضربه‌های زیادی را برای دین و حوزه‌های علمیه در بر خواهد داشت.
این مدرس حوزه و دانشگاه تصریح کرد: نسبت به مدیریت علم حتی طرح چندانی هم وضع نشده تا چه رسد به اینکه به آن عینیت بخشیده باشیم. البته در مشهد گاهی مدیریت علم دیده می‌شود اما نه در سطحی که مورد انتظار است. تشکیل این حلقه‌ها نیز ابداع و ابتکاری است که به نحوی بار مدیریت علم را بر دوش دارد.
وی با اشاره به اینکه بدون ارتباط پیوسته و منسجم و داشتن تبادلی تجربی در جهان امروز نمی‌توان کار موفقیت‌آمیزی انجام داد، به پژوهشگران دوره اول حلقه علمی افق توصیه کرد که ارتباط خود را با دوره آینده حفظ کنند تا این مطالعات جمعی از دست نرود.
حجت‌الاسلام والمسلمین مبلغی در این خصوص توضیح داد: یکی از مشکلات حوزه امروز این است که مطالعه جمعی کم شده و میان محققان تعامل وجود ندارد و یا اگر مطالعه‌ای جمعی انجام شده چیزی جز فردگرایی تحقیقی نبوده است و چه بسا اگر وارد این مطالعه جمعی نمی‌شدند در مطالعه فردی در آن موضوع موفق‌تر بودند.
وی با اشاره به اینکه اولین بار است که خود مقالات فقهی مورد بحث قرار گرفته است افزود: مقالات به طور کلی باید کیفیت داشته باشند و مشکل اصلی مقلات ما فقدان کیفیت نیست.
این محقق حوزوی توضیح داد: مشکل امروز مقالات فقهی فراتر از فقدان کیفیت است. مشکل آشفتگی این مقالات است. مقالات امروز دچار تشویش و اضطراب هستند و بودن چنین مقالاتی صرفا باعث عدم پیشرفت نیست بلکه فرصت‌ها و امکانات در اختیار را بیجا صرف کرده، علم را دچار آشفتگی کرده و به نوآوری ضربه می‌زند.
وی تصریح کرد: در این صورت فرصت ابداع که در مقاله نهفته است از چشم می‌افتد و مقاله‌ای که باید برای ایجاد افق‌ها و پیش بردن علم باشد با عدم عمق پیوند برقرار می‌کند. آنها که می‌توانند علم را پیش ببرند به این مقوله نزدیک نمی‌شوند و نزدیک نشدن اصحاب فکر به مقوله «مقاله» فرصت پرداختن به نوآوری را از بین می‌برد.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: کتاب جای نوآوری نیست بلکه در سراسر دنیا، مقاله، جای این امر است. مقاله فوری‌ترین نوشته است که در دسترس قرار می‌گیرد و می‌تواند نوآوری‌ها را نمایان کند.
برای شناخت کیفیت مقاله باید به شاخص رجوع کرد
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: شاخص نشانه‌ای است که اگر مطرح شود به طور سریع و گسترده ذهنیت‌ها را متوجه به ناشناخته‌ها می‌کند لذا در رابطه با مقالات کیفی و غیر کیفی باید شاخص‌هایی تعریف کنیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین مبلغی سپس به شاخص‌های مقالات غیر کیفی پرداخت و گفت: شاخص اول حجم‌گرایی و کمیت‌گرایی است. زمانی که در نوشتن و گرفتن مقاله و پر کردن مجله از مقاله، کمیت‌گرایی مشاهده شد آن مقالات و اساسا جامعه‌ای که کمیت‌گرا است سطح مطلوبی از مقالات نخواهد داشت. البته ممکن است مقالاتی کیفی باشند و کمیت بالایی هم داشته باشند.
وی شاخص دوم را عموم‌گرایی یا عدم اختصاص‌گرایی دانست و افزود: اگر در مجله‌ای دیده شد که مقالات در هر زمینه یا حوزه‌ای ورود پیدا می‌کند، این مجله و جامعه مجلات اینچنینی، کیفیت ندارند. اختصاص شرط لازم تخصص است. همیشه مقالات و مجلات باید آخرین ایده‌ها را بگویند. عام‌نویسی فضای علم را خراب کرده و شأن مقاله نویسی را پایین می‌کشد.
این محقق حوزوی شاخص سوم را نقل قول‌های پیاپی و طولانی دانست و گفت: اگر مقاله‌ای واجد نقل قول‌هایی پیاپی و طولانی بود فاقد کیفیت است. البته می‌توان ایده خود را با ارجاع به اقوال و چینش دقیق اقوال در کنار هم مطرح کرد. اساساً با چینش دقیق و علمی اقوال می‌توان نکاتی را به دست آورد که آن اقوال به تنهایی آن نکته را نمی‌رسانده‌اند.
وی افزود: هم‌جوار سازی ساده و بسط 2 اندیشه مربوط به 2 علم چهارمین مورد است. این شاخص مربوط به مقالات تطبیقی و مقارن است. تطبیق و پرداختن به مقایسه دقیق مطالب فقهی است نه اینکه آنها را در کنار هم بچینیم.
این استاد حوزه و دانشگاه سپس به شاخصی کلی در زمینه ارزش مقاله اشاره کرد و گفت: هر جامعه‌ای که ارزش بیشتری به کتاب داده و به مقاله ارزش نمی‌دهد بستر مناسبی برای ابداع اندیشه‌های نهایی و رشد خود پهن نکرده است. جامعه‌ای که بخواهد اندیشه‌های نو خود را با کتاب بگوید جامعه پویایی نیست. در حالی که با سرعت کنونی اندیشه‌ها باید مقالات، اهمیت بالاتر، پرجاذبه‌تر و اصیل‌تری را نسبت به کتاب‌ها داشته باشند.
گزاره فقهی متشکل از موضوع و حکم است
وی در بخش پایانی سخنان خود در ارتباط با فقه گفت: گزاره فقهی متشکل از موضوع و حکم است. در اینجا چند زمینه تخصصی در مقابل ما قرار می‌گیرد که مقالات باید به آن بپردازند.
حجت‌الاسلام والمسلمین مبلغی افزود: اول موضوع شناسی است که بعد از انقلاب جایگاه خود را در میان مسائل فقهی باز کرده است. موضوع‌شناسی این است که سراغ اصحاب تخصصی رفته و در قالب‌های خود بریزیم سپس در اختیار فقیه قرار گیرد تا او بتواند استنباط درستی انجام دهد.
وی زمینه دوم را در ارتباط با حکم دانست و گفت: مشکل ما در فقه این است که سریع حکم‌شناسی می‌کنیم در حالیکه بسیاری از فرصت‌های نهفته در قلم مقاله‌نویسان باید به روش‌شناسی استنباط از حکم بپردازد. روش‌شناسی، ایجاد روش‌های جدید نیست بلکه شناسایی روش‌های قدیم و تکمیل آنهاست.
این محقق حوزوی با تأکید بر اینکه خیلی از مقالات ما فاقد روح اجتهاد و روش‌شناسی فقهی است که باید جلوی چاپ آنها گرفته شود، در پایان پیشنهاد داد مسئولین مجلات فقهی دعوت شده، از بیرون به مقالات نگریسته و در خصوص کیفیت آنها بحث‌های بیشتری انجام شود.
وی در پاسخ به این سؤال که چه نمره‌ای به مقالات فقهی در مقایسه با مقالات دیگر موضوعات می‌دهید، گفت: حوزه‌های علمیه هرچند در عرصه مقالات ضعیف هستند اما حرکتی رو به جلو داشته‌اند که در هیچ جای عالم اتفاق نیفتاده است لذا از حیث معطوف بودن به یک روش و معطوف بودن به روش استدلالی نمره قم در مقایسه با جهان عرب بالاتر است اما از حیث موضوع شناسی نمره جهان عرب بالاتر است.
این محقق حوزوی همچنین در پاسخ به این سؤال که جو بسته علمی چقدر در عدم کیفیت مقالات مؤثر است، گفت: جامعه ای که از حرف جدید می‌ترسد به جایی نمی‌رسد. این امر مربوط به امروز هم نیست و از گذشته بوده است. البته بیشتر مواقع عامل آن، خوف خائفین نیست بلکه ضعف باحث هم هست. مبتنی نبودن سخن جدید بر روش مقبول استنباط در آن جامعه باعث طرد آن سخن می‌شود./931/پ201/س
ارسال نظرات