جزایر هویتی در اقیانوس دیجیتال ایران

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا،  اعداد و ارقام پیمایش «زیست مجازی ایرانیان» بیش از آنکه آمار و اطلاعات صرف باشند، قطعات یک پازل پراکنده‌اند. برای کنار هم چیدن این قطعات و دیدن تصویر بزرگ‌تر، باید نقشه راهی داشت. این نقشه را در مفهوم «جهان‌های اجتماعی» حمید پارسانیا می‌توان جستجو کرد. این چارچوب به ما کمک می‌کند تا فضای مجازی ایران را نه یک قاره یکپارچه، بلکه اقیانوسی پهناور با جزایری هویتی ببینیم که از یکدیگر جدا افتاده‌اند.

 

پارسانیا در کتاب «جهان‌های اجتماعی» توضیح می‌دهد که هر جهان اجتماعی، هویتی منحصربه‌فرد دارد که بر اساس «لایه‌های بنیادین» آن شکل می‌گیرد. این لایه‌ها، در واقع DNA فرهنگی هر جامعه هستند؛ یعنی عمیق‌ترین باورها و ارزش‌هایی که رفتارها، هنجارها و نمادهای ساکنان آن را تعریف می‌کنند.

 

حالا بیایید این نظریه را به داده‌های پیمایش گره بزنیم. گزارش به ما نشان می‌دهد که انگیزه‌های کاربران در پلتفرم‌های مختلف، زمین تا آسمان متفاوت است. برای مثال، در حالی که در سکوهایی مانند «ایتا»، انگیزه اصلی کاربران «دنبال کردن محتوای مذهبی» است، در «اینستاگرام» اولویت با «تماشای محتوای طنز و سرگرمی» است. از منظر پارسانیا، این صرفاً یک تفاوت سلیقه نیست؛ بلکه ما با دو «جزیره هویتی» مجزا روبرو هستیم که « «DNAفرهنگی متفاوتی دارند و ساکنانشان بر اساس ارزش‌های متفاوتی گرد هم آمده‌اند.

 

پارسانیا برای توضیح جدایی این جهان‌ها از مفهوم «مرزهای فرهنگی» و «خط‌های هویتی» استفاده می‌کند. در تحلیل ما، این مرزها همان «گسل نسلی» و «شکاف پلتفرمی» هستند؛ آب‌های عمیقی که این جزایر را از هم جدا کرده و ارتباط معنادار میان آن‌ها را دشوار می‌سازند. بنابراین، چارچوب نظری ما در این یادداشت مشخص شد. با استفاده از نظریه «جهان‌های اجتماعی» به عنوان قطب‌نما و داده‌های پیمایش به عنوان راهنما، سفر خود را برای کاوش این جزایر آغاز می‌کنیم. در بخش‌های بعد، به هر یک از این جزایر هویتی سفر کرده و ویژگی‌ها، مرزها و انگیزه‌های ساکنانشان را از نزدیک بررسی خواهیم کرد.