رواندرمانگر کودک:
بزرگ ترین مشکل ما نگرشهای غلط فرهنگی و کمالگرایی است
قرهباغی گفت: ضعف نظام آموزشی و بیتوجهی دستگاههای متعدد به اجرای قوانین از مهمترین عوامل تشدید بحران در کشور است.
مرتضی قرهباغی، رواندرمانگر کودک و نوجوان، در گفتوگو با خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با تأکید بر اینکه کاهش فرزندآوری بیش از آنکه ریشه در مسائل اقتصادی داشته باشد، محصول نگرشهای غلط و کمالگرایانه خانوادههاست، ضعف نظام آموزشی و بیتوجهی دستگاههای متعدد به اجرای قوانین جمعیتی را از مهمترین عوامل تشدید بحران دانست و گفت: اگر سیاستها و قوانین موجود بهدرستی اجرا شوند، جامعه میتواند به تعادل جمعیتی و سلامت خانوادگی بازگردد.
وی با اشاره به تجربه چندینساله خود در حوزه درمانگری کودک و نوجوان افزود: در سالهای اخیر با موج جدیدی از مراجعان مواجه هستیم؛ خانوادههایی که معمولاً تنها یک فرزند دارند و والدین سن بالاتری دارند. این کودکان چه در سنین ۷ سالگی و چه در حدود ۱۱ سال در تنهایی رشد میکنند و هم خودشان و هم والدین از این وضعیت رنج میبرند.
بحران فرزندآوری و نقش نگرشهای غلط
قرهباغی یکی از ریشههای مهم کاهش تمایل به فرزندآوری را «نگرشها و باورهای فرهنگی نادرست» دانست و تصریح کرد: درست است که مسائل اقتصادی در این موضوع اثرگذار است، اما تجربه میدانی ما نشان میدهد که تفکرات غیرمنطقی، سبک زندگی کمالگرایانه و نگاههای غلط به تربیت فرزند سهم بسیار بزرگتری در این کاهش دارند. بسیاری از والدین قبل از تصمیمگیری برای فرزندآوری، تحت تأثیر فضای رسانهای، ترسها و تصورات اغراقشده قرار میگیرند.
وی تاکید کرد: چالش اصلی زمانی شدت میگیرد که والدین هیچ آموزش اصولی و ساختاری در زمینه فرزندپروری دریافت نکردهاند و همین ناآگاهی، ترس از بچهدار شدن را افزایش میدهد.
قرهباغی در بخش دیگری از سخنان خود با انتقاد از نبود آموزش رسمی و حرفهای در حوزه فرزندپروری گفت: دانشآموزان ۱۲ سال در مدارس حضور دارند و سپس وارد دانشگاه میشوند اما در هیچ مقطعی آموزش جدی درباره مهارتهای زندگی، فرزندپروری یا حتی نگاه صحیح به فرزندآوری به آنها داده نمیشود. نهایتِ آموزشها، جلسات محدود آموزش خانواده است که معمولاً ماهی یک بار یا حتی هر چند ماه یکبار برگزار میشود و اغلب توسط افرادی ارائه میشود که تخصص کافی ندارند.
وی تأکید کرد: این جلسات بیشتر شبیه دورهمی است تا آموزش. گاهی حتی نبودن چنین جلساتی بهتر از برگزاری صوری آنهاست؛ چون خروجی مشخصی نداشته و تغییری در نگرش والدین ایجاد نمیکند.
نقش کارگاههای تخصصی در اصلاح نگرش والدین
این رواندرمانگر کودک و نوجوان درباره اثر کارگاههای تخصصی روانشناسی توضیح داد: وقتی والدین در کارگاههایی مانند CBT، دورههای اصول فرزندپروری یا آموزش مهارتهای جنسی سالم شرکت میکنند، نگرششان به شکل قابلتوجهی اصلاح میشود. آنها یاد میگیرند چگونه با فرزند خود ارتباط مؤثر برقرار کنند، فضای رابطه سالمتری ایجاد کنند و از تنشها و ابهامات بکاهند.
وی گفت: جالب است که والدینِ بدون فرزند نیز پس از شرکت در این دورهها، اغلب با حسرت میگویند که کاش زودتر اقدام کرده بودند. اما چون دانش اصولی نداشتند و تنها بر پایه ترسها و تصورهای مبالغهآمیز تصمیم گرفتهاند، فرصتهای ارزشمند را از دست دادهاند.
قرهباغی با اشاره به پیوند میان مؤلفههای روانشناختی و فرهنگی ابراز کرد: بخشی از مشکلات فرزندپروری و فرزندآوری ریشه در مسائل روانی مثل اضطراب، ترس از مسئولیت یا کمالگرایی شدیددارد. اما بخش قابلتوجهی هم فرهنگی است؛ فرهنگ عمومی جامعه بهجای اینکه خانوادهها را برای داشتن فرزند بیشتر تشویق کند، دائماً فشار و هشدار و ترس ایجاد میکند. این فضای ذهنی باید اصلاح شود.
نیاز جدی به ورود سیاستهای کلان و اجرای واقعی قوانین
وی بخش دیگری از مشکلات را ناشی از عدم اجرای قوانین کلان جمعیتی دانست و گفت: قانون جوانی جمعیت یکی از جامعترین قوانین این حوزه است. بیش از ۲۰ نهاد از حوزههای علمیه و سازمان تبلیغات گرفته تا وزارت ارشاد، آموزش و پرورش، وزارت بهداشت و حتی قوه قضائیه در آن مسئولیت دارند؛ اما تا امروز اجرای مؤثری نداشته است.
قرهباغی با انتقاد جدی افزود: وقتی قانون پیگیری نشود، عملاً وجودش نیز بیمعناست. قانون برای اجرا نوشته میشود، نه برای آرشیو شدن. اگر همین قوانین موجود چه در بخش اقتصادی و چه در حوزه فرهنگ درست و کامل اجرا شوند، جامعه میتواند به تعادل جمعیتی برسد و خانوادهها نیز از لحاظ شادی، سلامت روان و امنیت اجتماعی در جایگاه بهتری قرار خواهند گرفت.
رسانه؛ دانشگاه عمومی جامعه اما کماثر در حوزه فرزندآوری
وی با اشاره به ظرفیت عظیم رسانه ملی گفت: صدا و سیما و رسانههای دیجیتال بزرگترین دانشگاه عمومی کشور هستند. تمام مردم، بدون محدودیت، میتوانند از آموزشهای آنها بهره ببرند؛ اما این به شرطی است که محتوای آموزشی مناسب، حرفهای و جذاب تولید شود.
قرهباغی افزود: در سالهای اخیر تعداد محدودی برنامه درباره فرزندآوری و فرزندپروری تولید شده، اما این برنامهها به هیچ عنوان کافی یا تأثیرگذار نبودهاند. اگر قرار است تفکر جامعه اصلاح شود، باید تولید محتوای جدی، علمی، جذاب و مستمر در این حوزه شکل بگیرد.
وی با تأکید بر اینکه تغییر نگرش نسبت به فرزندآوری نیازمند برنامهریزی بلندمدت است، ادامه داد: جامعه باید یاد بگیرد که سبک زندگی سالم، روابط خانوادگی صمیمانه، تربیت اصولی و مهارتهای ارتباطی پایههای فرزندپروری موفق هستند. وقتی این مهارتها آموزش داده شود، خانوادهها نهتنها از داشتن فرزند نمیترسند، بلکه از آن لذت میبرند و خود را توانمند میبینند.
این رواندرمانگر با اشاره به پیامدهای رایج تکفرزندی گفت: در جلسات مشاوره، بارها شاهدیم که کودک تکفرزند از تنهایی رنج میبرد. والدین نیز وقتی سنشان بالاتر میرود، با چالشهای احساسی و روانی ناشی از داشتن تنها یک فرزند روبهرو میشوند. بسیاری از آنها میگویند که ای کاش سالها قبل، تصمیم دیگری گرفته بودند.
وی تأکید کرد: جامعه باید آگاه باشد که داشتن بیشتر از یک فرزند، به معنی سختی بیشتر نیست. بلکه در بسیاری از موارد، کاهش تنهایی و فشار روانی بر والدین و کودک را به دنبال دارد.
قرهباغی در پایان گفتوگو با خبرنگار رسا خاطرنشان کرد: بحران جمعیت یک موضوع چندوجهی است که هم به اصلاح نگرش فردی نیاز دارد، هم به بازنگری در سیاستهای فرهنگی و آموزشی، و هم به اجرای واقعی قوانین مرتبط. اگر رسانهها، نظام آموزشی، نهادهای فرهنگی و دستگاههای مسئول بهصورت منسجم عمل کنند، جریان فرزندآوری و فرزندپروری در کشور متحول خواهد شد.
وی افزود: جامعهای که خانوادههای سالم و چندفرزند داشته باشد، شادتر، بانشاطتر و آیندهدارتر خواهد بود. تغییر این روند تنها با گفتوگو، آموزش، آگاهی و اجراشدن واقعی قوانین امکانپذیر است.
ارسال نظرات