نوروتکنولوژی در خدمت امنیت ملی
کتاب «نوروتکنولوژی در امنیت ملی و دفاع» با نگاهی میان‌رشته‌ای به علوم اعصاب، مهندسی زیستی و اخلاق، کاربردها و تهدیدهای فناوری‌های عصبی در عرصه‌های نظامی و امنیتی را بررسی می‌کند.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، کتاب نوروتکنولوژی در امنیت ملی و دفاع؛ Neurotechnology in National Security and Defense اثری چندرشته‌ای به سردبیری دکتر جیمز جوردانو است که به بررسی ابعاد نظری، فنی، اخلاقی و حقوقی به‌کارگیری فناوری‌های عصبی (Neurotechnology) در حوزه امنیت ملی، دفاع نظامی و سیاستگذاری جهانی می‌پردازد.
این کتاب حاصل همکاری متخصصان برجسته‌ای از زمینه‌های گوناگون چون علوم اعصاب، مهندسی زیستی، روان‌شناسی نظامی، فلسفه اخلاق، و حقوق بین‌الملل است و می‌کوشد تصویری جامع از کاربردها و چالش‌های این فناوری نوظهور در فضای نظامی و امنیتی ارائه دهد.
ساختار و فصول کتاب
کتاب در هجده فصل تنظیم شده و هر فصل به یکی از ابعاد کلیدی نوروتکنولوژی در زمینه‌های دفاعی می‌پردازد، از جمله:
-
نوروتکنولوژی، روابط جهانی و امنیت ملی: زمینه‌های نو و الزامات اخلاقی
این فصل مقدمه‌ای است برای کتاب و نقش نوروتکنولوژی (neurotechnology) را در عرصه امنیت ملی و روابط بین‌الملل مورد بررسی قرار می‌دهد. به این می‌پردازد که چگونه فناوری‌های عصبی به‌سرعت در حال ورود به حوزه‌های دفاعی، اطلاعاتی و سیاستگذاری هستند و این روند چه الزاماتی از منظر اخلاقی، حقوقی و اجتماعی به‌وجود می‌آورد و محورهای مهم این فصل شامل: تغییر نقش مغز و فناوری عصبی در امنیت، تعریف مجدد تهدیدها و فرصت‌ها، و لزوم تدوین چارچوب‌های اخلاقی برای مدیریت این فناوری‌ها است. -
انتقال پژوهش‌های مغزی: از آزمایشگاه تا میدان نبرد
این فصل به چگونگی تبدیل تحقیقات علوم مغز (bench) به کاربردهای میدانی یا نظامی (battlefield) می‌پردازد. به عبارت دیگر، چگونه یافته‌های علوم اعصاب و نوروتکنولوژی از آزمایشگاه به محیط‌های عملیاتی وارد می‌شوند؛ موضوعاتی مانند چالش‌های انتقال فناوری، نیازهای متفاوت محیط نظامی، امنیت اطلاعات گرایانه و خطرات تبدیل کاربردهای علمی به کاربردهای نظامی از محورهای این فصل‌اند. -
سامانه‌های عصبی در کاربردهای اطلاعاتی و آموزشی
در این فصل، کاربردهای سیستم‌های عصبی و نوروتکنولوژی در زمینه‌های آموزش نظامی، اطلاعاتی (intelligence) و ارتقای توانایی آموزشی بررسی می‌شود و بخش‌هایی از آن ممکن است به موضوعاتی مثل رابط مغز-کامپیوتر، ذخیره و بازیابی بهتر اطلاعات، ارتقای کارایی یادگیری کارکنان امنیتی یا اطلاعاتی اشاره کند. -
مهندسی نوروشناختی برای توسعه سامانه‌ها
این فصل بر مهندسی نوروکُگنیتیو (neurocognitive engineering) تمرکز دارد: یعنی طراحی و توسعه سیستم‌هایی که از نوروتکنولوژی بهره می‌برند و برای محیط‌های دفاعی/نظامی ساخته می‌شوند؛ مواردی مانند طراحی رابط‌های مغز-ماشین، توسعه سامانه‌های پشتیبان تصمیم‌گیری مبتنی بر داده‌های عصبی، یا ادغام فناوری عصبی در تجهیزات دفاعی مورد بحث هستند. -
سازوکارهای عصبی برای تاب‌آوری و کارکرد بهینه نظامیان
این فصل به این سؤال می‌پردازد: آیا می‌توان مکانیزم‌های عصبی را هدف قرار داد تا عملکرد جنگجو (warfighter) را بهینه سازد یا مقاومت وی را افزایش دهد؟ موضوعاتی چون ارتقای تاب‌آوری روانی، تقویت شناختی یا کاهش آسیب حرکتی/روانی مطرح می‌شوند.
در این بخش محورهایی مثل ارتقای توانایی شناختی، کاهش اضطراب، بازیابی سریع‌تر از صدمات، استفاده از نوروفیدبک یا داروهای نوروتکنولوژیک مورد بحث قرار می‌گیرد. -
نوروتکنولوژی و پزشکی عملیاتی
فصل ششم ترکیبی است از پزشکی عملیاتی (operational medicine) و نوروتکنولوژی: یعنی کاربردهای فناوری عصبی در محیط‌های میدانی نظامی برای درمان، بازیابی، پیشگیری یا بهبود سلامت کارکنان امنیتی/نظامی که ممکن است مثال‌ها، شامل فناوری‌های کاشت عصبی، پایش عصبی برای تشخیص زودهنگام آسیب مغزی، یا استفاده از فناوری عصبی برای توانبخشی بعد از جنگ باشد. -
جاسوسی با استفاده از جمع آوری اطلاعات علوم اعصاب شناختی
این فصل یکی از تکان‌دهنده‌ترین بخش‌هاست؛ به فناوری‌های نوروتکنولوژی در حوزه‌های اطلاعاتی و دفاعی و همچنین مفهوم «سلاح‌های عصبی» (neuroweapons) می‌پردازد.
در این بشخ بحث درباره کاربرد نوروتکنولوژی برای جمع‌آوری اطلاعات عصبی، تأثیرگذاری بر مغز دشمن، کنترل شناخت یا روان، و پیامدهای اخلاقی و حقوقی آن مطرح است. -
آستانه نبرد شناختی: طراحی سلاح‌های عصبی و دکترین میدان نبرد
این فصل توسعهٔ استراتژیک سلاح‌های نورونی را از منظر میدان نبرد، دکترین نظامی و استراتژی بررسی می‌کند. چگونه ممکن است نوروتکنولوژی در طراحی جنگ، تاکتیک‌ها یا تهدیدات آینده نقش ایفا کند؟
در این بخش موضوعاتی مانند تقابل بین کشورها بر سر فناوری عصبی، تهدیدات پنهان، و چگونگی پاسخ اخلاقی و سیاستگذاری به آن بررسی می‌شوند. -
مسائل حقوقی ناشی از توسعه و استفاده از علوم اعصاب و نوروتکنولوژی در امنیت ملی و دفاع
فصل نهم به مسائل حقوقی (law) ناشی از توسعه و استفاده از علوم اعصاب و نوروتکنولوژی در امنیت ملی و دفاع می‌پردازد.
در این بخش مواردی چون حریم خصوصی ذهن، مسئولیت حقوقی استفاده از فناوری عصبی، معاهدات بین‌المللی، حقوق بشر و مقررات نظامی مورد بررسی هستند. -
علوم اعصاب، امنیت ملی و معضل کاربرد دوگانه معکوس
این فصل درباره «دولیوِس» (dual-use) یعنی کاربردهای دوگانه فناوری (صلح‌آمیز و نظامی) صحبت می‌کند و به معضل معکوس (reverse dual-use) توجه دارد: فناوری‌ای که برای دفاع یا علوم اعصاب بی‌ضرر توسعه یافته ممکن است به تهدید تبدیل شود.
در این بخش موضوع مهمی که محدودیت‌های اخلاقی و نظارتی فناوری عصبی در امنیت را برجسته می‌کند. -
نورواسپتیسیسم: بازاندیشی در اخلاق علوم اعصاب و امنیت ملی
در این بخش، شک‌گرایی علمی و اخلاقی نسبت به ادعاهای علوم اعصاب و نوروتکنولوژی در امنیت ملی بررسی می‌شود. یعنی پرسش می‌کند که تا چه حد می‌توان به کاربردهای عصبی در امنیت اعتماد کرد؟ چه مخاطراتی دارد؟ -
اردوگاه زندان یا «کلینیک زندان»؟ زیست‌سیاست، نورواخلاق و امنیت ملی
این فصل یکی از مهم‌ترین بخش‌ها از منظر نظریه سیاسی و اجتماعی است. بررسی می‌کند که آیا استفاده از نوروتکنولوژی در محیط‌های امنیتی به سمت «کمپ زندان» یا «کلینیک زندان» می‌رود؟ یعنی چگونه سلطه بایوپولیتیکی و فناوری عصبی می‌تواند به کنترل افراد بینجامد.
در این بخش مسائل قدرت، کنترل ذهن، نظارت عصبی، حقوق بشر و اخلاق در محیط‌های امنیتی مطرح می‌شوند. -
میان نورواسپتیسیسم و نوروسادگی: نقش کلیدی نورواخلاق در تنظیم و مهار نوروتکنولوژی
این فصل به نقش «نوروافراست» (neurogullibility = قبول بی‌چون‌وچرا فناوری عصبی) در مقابل «نوروشک‌گرایی» می‌پردازد، و اهمیت اخلاق‌های عصبی (neuroethics) را در تنظیم و کاهش آسیب‌های نوروتکنولوژی برای امنیت ملی و دفاع تبیین می‌کند.
در این بخش در واقع فصل پیمان اخلاقی برای فناوری عصبی است: چه سیاست‌ها، چه مقررات، چه چارچینی نیاز است. -
چرا دانشمندان علوم اعصاب باید تعهد بدهند: رویکردی جمعی به جلوگیری از سوءاستفاده از علوم اعصاب
این فصل فعالانه‌تر است: چرا دانشمندان علوم اعصاب باید پیمانی اخلاقی امضا کنند تا از سوءاستفاده از علوم اعصاب جلوگیری شود؟
در این بخش بر مسئولیت حرفه‌ای، فرهنگ پژوهشی، جلوگیری از سوءکاربرد در حوزه امنیت و دفاع تاکید می‌شود. -
بهبود عصبی نظامی و ارزیابی خطر
بررسی مختصر اما مهم: ارتقای عصبی در حوزه نظامی (neuroenhancement) و ارزیابی ریسک‌های آن. یعنی استفاده از فناوری عصبی برای بهبود توان نظامیان، و به موازات آن خطرات، عوارض، پیامدهای اجتماعی و اخلاقی آن.
در این بخش نیز موضوعات مانند افزایش شناخت، داروهای عصبی، فناوری کاشت مغزی، و خطرات عادی‌سازی ارتقای عصبی مطرح هستند. -
آیا می‌توان امنیت عصبی را قانون‌مند کرد؟ درس‌هایی از تاریخ
پرسش اینکه آیا باید «نوروسکیوریتی» (neurosecurity) یعنی امنیت عصبی را تنظیم کرد؟ و اگر بله، چگونه؟ چه درس‌هایی از تاریخ (مثلاً سلاح‌های بیولوژیکی، تکنولوژی نظامی قبلی) می‌توان گرفت؟
در این بخش بحث‌های سیاستگذاری، حقوقی، بین‌المللی و نظارتی در اینجا مورد توجه هستند. -
مواجهه با مسائل اخلاقی ناشی از کاربرد نوروتکنولوژی در امنیت ملی و دفاع: به‌سوی فرآیند، روش و الگو
این فصل رویکردی است به مرحله عمل: چگونه مسائل نورواتیکی را که از کاربرد نوروتکنولوژی در امنیت ملی و دفاع پدید می‌آیند، مورد مواجهه قرار دهیم؟ روش، فرآیند، پارادایم پیشنهادی.
یعنی ساختارهای اخلاقی، تصمیم‌گیری، مواجهه میان علوم، تکنولوژی، سیاست و جامعه به بحث گذاشته می‌شود. -
پی‌نوشت: چارچوب هنجاری علوم اعصاب و امنیت ملی
فصل پایانی است که قصد دارد چارچوب هنجاری برای تعامل میان علوم اعصاب، نوروتکنولوژی و امنیت ملی در قرن بیست‌ویکم ارائه کند. یعنی جمع‌بندی، راهنمایی، چشم‌انداز آینده.
در نهایت جیمز جیوردانو با نگاهی فلسفی و راهبردی، علوم اعصاب را ترکیبی از قدرت نرم و سخت می‌داند و تأکید می‌کند که جنگ‌های آینده بیش از آنکه بر سر منابع طبیعی یا سرزمین باشند، بر محور کنترل ذهن، شناخت و ادراک انسان‌ها شکل خواهند گرفت. به اعتقاد او، در قرن بیست‌ویکم، «امنیت ذهنی» به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی امنیت ملی باید مورد توجه دولت‌ها قرار گیرد.
این کتاب ضمن ترسیم فرصت‌های علمی نوروتکنولوژی، نسبت به خطرات ناشی از سوءکاربرد آن در مهندسی شناختی، کنترل ذهن و نقض آزادی‌های فردی را نیز هشدار می‌دهد و تأکید می‌کند که توازن میان نوآوری علمی و مسئولیت اخلاقی تنها راه تضمین آینده‌ای امن و انسانی در عصر فناوری‌های شناختی است.
ارسال نظرات