هوش مصنوعی؛ قاتل خاموش اینترنت

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در سال‌های اخیر جهان اینترنت با تحولی بی‌سابقه روبرو شده است؛ تحولی که ریشه در رشد فزاینده فناوری هوش مصنوعی و به‌ویژه ظهور چت‌بات‌های هوشمند دارد. مطابق تازه‌ترین گزارش مجله معتبر «اکونومیست» این فناوری‌های نوین نه‌تنها نحوه جستجو و دریافت اطلاعات از اینترنت را دگرگون ساخته‌اند، بلکه به تدریج در حال کشتن جریان‌های سنتی محتوا و کاهش ترافیک سایت‌های خبری، علمی، مرجع و بهداشتی هستند.

از موتورهای جستجو تا چت‌بات‌ها

تا پیش از این کاربران اینترنت برای یافتن پاسخ سؤالات و دریافت اخبار و اطلاعات عمدتاً به موتورهای جستجوی سنتی مانند گوگل و یاهو مراجعه می‌کردند. این موتورهای جستجو با فهرست کردن صفحات وب و هدایت کاربر به سایت‌های معتبر نقش واسطه را بازی می‌کردند و کاربران را به منابع محتوا هدایت می‌کردند. اما حالا در مقابل فناوری‌های هوش مصنوعی به شکل چت‌بات‌های تعاملی، امکان پاسخگویی مستقیم و بدون واسطه به پرسش‌های کاربران را فراهم کرده‌اند.

این چت‌بات‌ها با بهره‌گیری از مدل‌های پیشرفته زبان طبیعی، توانسته‌اند پاسخ‌های دقیق، سریع و قابل فهمی به کاربران ارائه دهند که نیاز به مراجعه مستقیم به سایت‌های خبری یا مرجع را به شدت کاهش داده است. بنابراین به جای اینکه کاربران با کلیک روی لینک‌ها و بازدید از چندین سایت، اطلاعات را جمع‌آوری کنند تنها کافی است سؤال خود را در چت‌بات مطرح کنند و پاسخ جامع را دریافت نمایند.

بر اساس آمارهای منتشرشده ترافیک وب‌سایت‌های خبری بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است. این کاهش چشمگیر نشان‌دهنده تأثیر مستقیم تغییر رفتار کاربران در مواجهه با اطلاعات است. سایت‌های علمی و آموزشی نیز شاهد کاهش ۱۰ درصدی بازدیدکنندگان خود هستند. سایت‌های مرجع مانند ویکی‌پدیا حدود ۱۵ درصد و سایت‌های حوزه بهداشت و درمان نیز به میزان ۳۱ درصد از مخاطبان خود کاسته‌اند.

این ارقام در کنار هم نمایانگر یک بحران جدی در عرصه نشر محتوا و اطلاع‌رسانی اینترنتی است که می‌تواند پیامدهای فرهنگی و اجتماعی گسترده‌ای داشته باشد.

پیامدهای فرهنگی و اجتماعی کاهش ترافیک محتوا

کاهش چشمگیر بازدید از سایت‌های خبری و علمی می‌تواند به معنی کاهش تنوع منابع اطلاعاتی در دسترس کاربران باشد. چت‌بات‌ها معمولاً پاسخ‌های خود را براساس داده‌های پردازش‌شده ارائه می‌دهند و ممکن است برخلاف سایت‌های مختلف خبری و مرجع تنها یک نسخه از واقعیت را به کاربر منتقل کنند. این موضوع می‌تواند به شکل‌گیری یک جریان تک‌صدایی در فضای اطلاع‌رسانی منجر شود که خطر کاهش دقت، اعتبار و تنوع نظرات را در پی دارد.

از سوی دیگر سایت‌های خبری و علمی که بسیاری از آنها با هزینه‌های مالی و انسانی زیاد به تولید محتوا می‌پردازند با افت درآمدهای تبلیغاتی و ترافیک مخاطب روبرو شده و ممکن است در ادامه کار خود دچار مشکل شوند یا مجبور به کاهش کیفیت و تنوع محتوا شوند. این امر نهایتاً به کاهش کیفیت فضای عمومی اطلاع‌رسانی و دسترسی به دانش خواهد انجامید.

یکی از دلایل اصلی گرایش کاربران به استفاده از چت‌بات‌ها سهولت و سرعت دریافت پاسخ است. در دنیای شلوغ و پرشتاب امروز کاربران به دنبال راه‌هایی هستند که در کمترین زمان ممکن به پاسخ سؤال خود برسند. چت‌بات‌ها این امکان را فراهم می‌کنند که بدون نیاز به جستجو در میان چندین لینک و صفحه، پاسخ خلاصه و قابل فهمی دریافت شود.

علاوه بر این قابلیت تعامل طبیعی با زبان ساده و امکان طرح پرسش‌های متوالی و دریافت پاسخ‌های پیوسته نیز تجربه کاربری متفاوت و بهتری را برای مخاطب رقم زده است.

آیا ویکی‌پدیا هم تهدید شده است؟

ویکی‌پدیا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین منابع دانش آنلاین هم از کاهش بازدیدها بی‌نصیب نمانده است. کاهش ۱۵ درصدی بازدیدها از این سایت نشان می‌دهد که حتی منابعی که بیش از دو دهه به صورت داوطلبانه و گسترده برای تولید و نگهداری دانش تلاش کرده‌اند نیز در معرض تهدید قرار گرفته‌اند.

در حالی که چت‌بات‌ها ممکن است اطلاعاتی استخراج‌شده از ویکی‌پدیا را در پاسخ‌های خود ارائه دهند اما فقدان امکان نقد، بررسی منابع و دسترسی به جزییات عمیق‌تر می‌تواند به کاهش درک و تعمق کاربران در موضوعات منجر شود.

اگرچه برخی تحلیل‌گران از این روند به عنوان «کشتن اینترنت» یاد می‌کنند، اما واقعیت این است که اینترنت به عنوان یک پدیده تکنولوژیک و اجتماعی هرگز به طور کامل از بین نمی‌رود بلکه دچار تحولات بنیادین می‌شود. هوش مصنوعی و چت‌بات‌ها در حال تغییر شکل و مدل مصرف محتوا هستند و این تغییرات باید به دقت تحلیل و مدیریت شوند.

برای ناشران محتوا باید راهکارهای نوینی برای جذب مخاطب و حفظ جایگاه خود در این عصر هوشمند طراحی شود. از سوی دیگر جامعه و سیاست‌گذاران فرهنگی و رسانه‌ای لازم است سازوکارهایی برای تضمین تنوع، دقت و صحت اطلاعات در فضای جدید فراهم آورند.

راهکارهای مقابله و سازگاری با این تحول

• توسعه تعاملات هوشمند: سایت‌های خبری و علمی می‌توانند خود را با فناوری‌های هوش مصنوعی همراه کنند مثلاً با ارائه چت‌بات‌های اختصاصی که به کاربران امکان تعامل سریع و دقیق با محتوای آنها را بدهد.
• تمرکز بر محتوای تحلیلی و تفسیری: در مقابل پاسخ‌های ساده و کلی چت‌بات‌ها سایت‌ها باید روی تولید محتوای تخصصی، تحلیلی و چندبعدی تمرکز کنند که ارزش افزوده بیشتری برای مخاطب داشته باشد.
• تقویت رسانه‌های مردمی و مشارکتی: بسترهای تعاملی و اجتماعی که امکان تبادل نظر و نقد را فراهم می‌کنند می‌توانند به مقابله با کاهش تنوع اطلاعات کمک کنند.
• آموزش کاربران: ترویج سواد رسانه‌ای و آموزش نحوه ارزیابی و انتخاب منابع معتبر به کاربران کمک می‌کند در برابر پاسخ‌های ساده‌سازی شده هوش مصنوعی هوشیارتر عمل کنند.

نتیجه‌گیری

ظهور هوش مصنوعی و چت‌بات‌های تعاملی فرصتی بی‌نظیر برای پیشرفت دسترسی به اطلاعات و سرعت پاسخ‌دهی است، اما در کنار آن تهدیداتی جدی برای فضای سنتی اینترنت و ناشران محتوا ایجاد کرده است. کاهش قابل توجه ترافیک سایت‌های خبری، علمی و مرجع زنگ خطری است برای تمامی ذی‌نفعان عرصه اطلاع‌رسانی و فرهنگ عمومی.

اکنون بیش از هر زمان دیگری نیاز به نگاه دقیق، سیاست‌گذاری هوشمندانه و نوآوری در تولید و نشر محتوا احساس می‌شود تا بتوان این تغییر بزرگ را به فرصتی برای ارتقاء کیفیت و عدالت اطلاعاتی تبدیل کرد و از «کشته شدن» اینترنت جلوگیری نمود.