نقش هیئات مذهبی و روحانیت در تقویت جبهه مقاومت

اشاره: در عصر جنگ‌های شناختی و نبرد روایت‌ها، هیئات مذهبی و روحانیت شیعه نقشی بی‌بدیل در حفظ آرامش روانی، تقویت ایمان جمعی و مقابله با تحریف حقیقت ایفا می‌کنند. رهبر معظم انقلاب در بیانیه چهلم شهدای اقتدار بر «هدایت معنوی» و «نورانی‌کردن دل‌ها» به‌عنوان مسؤولیت تاریخی روحانیت تأکید کرده‌اند؛ وظیفه‌ای که ریشه در رسالت پیامبران دارد. امروز که جبهه دشمن تلاش دارد دل‌ها را با ترس، شک و یأس تیره کند هیئت‌ها باید چون مشعل‌های هدایت، ایمان، صبر و توکل را در جامعه زنده نگه دارند. بازخوانی سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام به‌ویژه صبر زینبی پس از عاشورا الگویی کاربردی برای تبیین «جهاد تبیین» و تقویت «بصیرت عمومی» است. روحانیون، مداحان و خطیبان انقلابی با حضور فعال و حکیمانه می‌توانند دل‌های پریشان را آرام و مسیر امت اسلامی را در طوفان فتنه‌ها روشن سازند.

خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، در این باره با حجت‌الاسلام سید اباالفضل میردامادی، مسئول مجموعه فرهنگی مذهبی نورالزهرا (س) و از سخنرانان و مبلغان فرهنگی، گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه برای علاقه‌مندان عزیز ارائه می شود.

رسا ـ هیئات مذهبی چگونه در پشتیبانی فرهنگی، اجتماعی و معنوی از جبهه مقاومت و در مواجهه با دشمن صهیونیستی ایفای نقش کرده‌اند؟

در پاسخ به این پرسش می‌توان دو عرصه اصلی و راهبردی را برای نقش‌آفرینی هیئات مذهبی در نظر گرفت؛ نخست ایجاد آرامش روانی، اطمینان قلبی و ثبات جمعی در فضای اجتماعی جامعه مؤمنین و دوم تربیت و ترویج صبر اجتماعی و روحیه استقامت در مواجهه با جنگ‌های شناختی، روانی و نظامی دشمن.

در عرصه نخست آنچه اهمیت بنیادین دارد بازگشت به «ذکرالله» و احیای روح عبودیت و توکل در جامعه است؛ امری که خداوند متعال در قرآن کریم به‌عنوان نسخه‌ای نجات‌بخش برای دل‌های نگران و مضطرب معرفی می‌فرماید: «ألا بذکر الله تطمئن القلوب.» نکته قابل توجه در این آیه شریفه سیاق جمعی آن است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان فهمید خداوند متعال این پیام آرامش‌بخش را نه صرفاً برای افراد بلکه برای امت و جامعه مؤمنین در لحظات خطیر تاریخ بیان کرده است.

در شرایط امروز که امت اسلامی با شدیدترین فشارهای روانی و رسانه‌ای به‌ویژه از سوی دشمن صهیونیستی و هم‌پیمانان جهانی او مواجه است بیش از هر زمان دیگری به سازوکارهای ایمانی و الهی برای بازیابی آرامش جمعی نیاز داریم. اینجا است که نقش هیئات مذهبی برجسته می‌شود؛ زیرا این نهادهای مردمی و برخاسته از متن ایمان مردم، ظرفیت کم‌نظیری در تبدیل فضای عمومی جامعه به فضای «ذکر» دارند. مجالسی که در آن مردم گرد هم می‌آیند نام خدا را بر زبان می‌آورند، یاد اهل‌بیت علیهم‌السلام را زنده می‌کنند، توسل می‌جویند و دل‌ها را از تعلقات دنیوی پالایش می‌دهند همان ساحت‌هایی هستند که ترس‌ها و اضطراب‌ها در آن رنگ می‌بازند و روح جمعی به آرامش و اطمینان می‌رسد.

نقش هیئات مذهبی در این مسیر نقش یک حلقه واسط معنوی میان مردم و معارف آسمانی است؛ حلقه‌ای که با پیوند بین عواطف مذهبی، اشک‌های عزاداری و شور ایمان، جامعه را از درون تقویت می‌کند و در برابر امواج سهمگین جنگ نرم دشمن، حصاری نورانی بنا می‌سازد.

اما عرصه دوم یعنی ترویج صبر اجتماعی نیازمند دقت و تأمل بیشتری است. رهبر معظم انقلاب در بیانات متعددی بر اهمیت «صبر اجتماعی» به‌عنوان یک سازوکار راهبردی در جنگ اراده‌ها و مواجهه با بحران‌ها تأکید فرموده‌اند. ایشان صراحتاً می‌گویند که جامعه اسلامی برای عبور از مراحل دشوار و مواجهه با فشارها نیازمند صبر جمعی است؛ صبری که از درون تغذیه شود و در بیرون به رفتار اجتماعی مؤمنانه ترجمه گردد.

هیئات مذهبی در این عرصه نیز می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند. نخست آنکه خودِ سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام خصوصاً واقعه عاشورا و ماجرای اسارت کاروان کربلا نمونه تام و تمام صبر الهی و مقاومت معنوی است. این سیره اگر به‌درستی تبیین و بازخوانی شود می‌تواند الهام‌بخش مردم در مواجهه با سختی‌ها و حوادث بزرگ باشد.

در مجالس عزاداری، مداحی‌ها و سخنرانی‌های هیئت این فرصت طلایی وجود دارد که الگوی صبر زینبی و حسینی نه به‌صورت صرفاً عاطفی بلکه به‌عنوان یک نظام رفتاری اجتماعی و یک استراتژی مقاومت فرهنگی برای مردم به تصویر کشیده شود. تبیین اینکه چگونه کاروان اسرا با حفظ ایمان، عزت و صلابت خود پیام عاشورا را به شام و بعدها به همه تاریخ رساندند، درسی بی‌بدیل در عرصه مقاومت فرهنگی است.

افزون بر این هیئات مذهبی می‌توانند با پیوند دادن آموزه‌های صبر و امید در قالب‌های هنری، روضه‌خوانی، مرثیه، نمایش‌های آیینی و فعالیت‌های جهادی بسترهای اجتماعی صبر را تقویت کرده و مردم را در برابر سختی‌ها، مجهز به سلاح معرفت و امید کنند.

در مجموع هیئات مذهبی تنها محافلی برای عزاداری یا اجرای آیین‌های مذهبی نیستند بلکه نهادهایی تمدن‌ساز و اجتماعی‌ساز به شمار می‌روند که می‌توانند روح جمعی جامعه را در لحظات بحران آرامش بخشند، امید را بازآفرینی کنند و با دمیدن روح صبر و توکل، جبهه مقاومت را در سطحی فرهنگی و معرفتی پشتیبانی کنند.

به بیان دیگر نقش هیئات در پشتیبانی از جبهه مقاومت صرفاً در سطح شعار یا حمایت مالی نیست؛ بلکه در اعماق وجودی جامعه رخ می‌دهد؛ جایی که آرامش، ایمان، صبر و استقامت، چون شریان‌های حیاتی در پیکره امت جریان می‌یابد و این همان چیزی است که دشمنان اسلام از جمله رژیم صهیونیستی به‌شدت از آن واهمه دارند؛ چرا که جامعه‌ای که بر مدار ایمان و ذکر حرکت کند هیچگاه مرعوب تهدیدها و فریب‌ها نخواهد شد.

رسا ـ در شرایط کنونی، مسؤولیت هیئات مذهبی، مداحان و سخنرانان انقلابی در زمینه جهاد تبیین و افزایش بصیرت عمومی چیست؟

در عصر حاضر که جبهه دشمن با تمام توان رسانه‌ای، امنیتی، اقتصادی و روانی خود به میدان آمده و جنگی پیچیده و چندلایه را علیه امت اسلامی به راه انداخته است بار دیگر نقش تاریخی و تمدن‌ساز هیئات مذهبی، مداحان و خطیبان انقلابی نمایان می‌شود. مسؤولیتی خطیر که می‌توان آن را در قالب «جهاد تبیین» و «تقویت بصیرت عمومی» تعریف کرد؛ جهادی که اگر مغفول بماند جامعه اسلامی را در معرض غفلت، تحریف و انحراف قرار می‌دهد.

در این میان یکی از مهم‌ترین وظایف هیئات مذهبی، بازخوانی هدفمند و هوشمندانه نهضت عاشورا و پیوند آن با شرایط امروز است. ما باید با نگاهی تطبیقی به مخاطب امروز یادآوری کنیم که حوادث تلخ کربلا، انزوا و مظلومیت امام حسین(ع)، بی‌تفاوتی خواص، وارونگی حقیقت، تحریف دین، تهدید، فشار روانی، محاصره اقتصادی و هجمه رسانه‌ای همه‌ و همه نسخه‌هایی است که امروز نیز با زبانی مدرن اما با همان روح استکباری در حال تکرار است.

اگر هیئات مذهبی این شباهت‌ها را برجسته کنند و مردم را متوجه این قرینه‌سازی تاریخی کنند جامعه ما به درکی عمیق‌تر از وضعیت خود می‌رسد و راه مقاومت را بر اساس الگوهای الهی، آگاهانه انتخاب خواهد کرد.

مثال بارز این نقش‌آفرینی رفتار حضرت زینب کبری سلام‌الله‌علیها و کاروان اسرا پس از عاشوراست. ایشان در شرایطی که دشمن گمان می‌کرد صدای نهضت حسینی خاموش شده با خطبه‌های خود در کوفه و شام پرده از چهره فریب‌کارانه یزیدیان برداشت و حقیقت را برای مردم روشن کرد. این همان «جهاد تبیین» در عصر عاشوراست که امروز باید توسط هیئات مذهبی و خطیبان انقلابی احیا شود.

مداحان و سخنرانان امروز وارثان این رسالت بزرگ‌اند. آنان باید از ابزارهای نوین رسانه‌ای، از فضای مجازی، از ظرفیت بی‌بدیل منبر و از زبان هنر در هیئت بهره بگیرند و پیام کربلا را به‌صورت ملموس و زنده برای نسل امروز بازگو کنند. باید تبیین شود که تحریم‌ها، تهدیدها، ترس‌ها و فشارهای اقتصادی و فرهنگی امروز چیزی جز بازتولید همان فشارهایی نیست که دستگاه یزیدی بر اهل‌بیت علیهم السلام تحمیل می‌کرد.

امروز نیز دشمن تلاش می‌کند با رسانه‌های خود فضای ذهنی مردم را کنترل کند، حقیقت را تحریف کند و جامعه اسلامی را از درون فرو بریزد. تنها راه مقابله با این توطئه برافراشتن پرچم صبر، استقامت، روشنگری و ایمان در پرتو معارف قرآن و اهل‌بیت علیهم‌السلام است. هیئت محل تولید این ایمان و صبر است.

در قرآن کریم، خداوند می‌فرماید: «واستعینوا بالصبر و الصلاة.» این آیه نه فقط یک توصیه فردی بلکه راهبردی جمعی برای امت اسلامی در شرایط فتنه است. در برابر تهدیدهای روانی و سیاسی تنها با اتکا به صبر زینبی و نماز حسینی می‌توان ایستادگی کرد. هیئات مذهبی باید این نسخه قرآنی را به مردم آموزش دهند؛ آن‌هم نه در قالب مفاهیم انتزاعی بلکه به‌صورت عینی و کاربردی متناسب با مسائل روز.

رهبر معظم انقلاب نیز در بیانیه‌های مهم خود از جمله پیام اخیر به مناسبت چهلم شهدای اقتدار بر این نکته تأکید کرده‌اند که نقش علما، سخنرانان، مداحان و هیئات، تزریق «ثبات»، «بصیرت» و «اطمینان» به دل‌های مردم است. ایشان می‌فرمایند: «هدایت معنوی، نورانی‌ کردن دل‌ها، توصیه به صبر، سکینه و ثبات مردمی وظیفه‌ی حضرات روحانی و نخبگان مذهبی است.» این سخن رسالت هیئت را از سطح یک مجلس عبادی به سطح یک نهاد راهبردی ارتقا می‌دهد؛ نهادی که باید همزمان هم ایمان عمومی را تقویت کند، هم افکار عمومی را روشن سازد و هم زمینه‌ساز وحدت، امید و حرکت انقلابی باشد.

بنابراین در شرایط جنگ ترکیبی و نبرد روایت‌ها هیئات مذهبی باید سنگر اول جهاد تبیین باشند. امروز مردم بیش از هر زمان به صدای حقیقت، به آرامش معنوی و به الگویی از ایستادگی نیاز دارند. این بار بر دوش مداحان و خطیبان است که همچون زینب کبری(س) در هیاهوی باطل فریاد حق را بلند کنند، مردم را از غفلت و تردید برهانند و آنان را به جهاد، ایثار، پایداری و توکل بر خدا فرا بخوانند.

رسا ـ بر اساس تأکیدات رهبر معظم انقلاب در بیانیه چهلم شهدای اقتدار، نقش روحانیت در هدایت معنوی جامعه و نورانی‌کردن دل‌ها چیست و چگونه باید ایفا شود؟

رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانیه‌ای که به مناسبت چهلم شهدای اقتدار صادر کردند، مسئولیت سنگین و راهبردی روحانیت را با عباراتی دقیق و حکیمانه یادآور شدند: «هدایت معنوی، نورانی‌کردن دل‌ها، توصیه به صبر، سکینه و ثبات مردمی وظیفه‌ی حضرات روحانی است.» این فراز نه یک توصیه موردی برای شرایط خاص بلکه بازخوانی یک سنت ماندگار و مأموریتی تاریخی است که روحانیت شیعه در دوران غیبت کبری بر دوش کشیده است.

هدایت معنوی و روشنی‌بخشی به دل‌ها رسالتی است ریشه‌دار که از لحظه آغاز غیبت امام معصوم(عج) بر عهده عالمان دین گذاشته شده است. این وظیفه بخشی از ماهیت و هویت نهاد روحانیت است؛ نهادی که همواره واسطه اتصال جامعه با معارف وحیانی، اخلاق نبوی و سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام بوده است. اگرچه این نقش در طول قرون به تناسب تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دچار فراز و نشیب‌هایی شده و در برخی ادوار به دلایل مختلف ضعیف‌تر جلوه کرده است، اما اصل این مأموریت نه‌تنها دچار زوال نشده بلکه همواره در بزنگاه‌های تاریخی به عنوان حلقه اتصال جامعه با نور هدایت الهی خود را نمایان کرده است.

در واقع آنچه رهبر معظم انقلاب در این بیانیه یادآور شدند، نوعی بازتأکید بر جایگاه اصیل روحانیت به عنوان حافظ معنویت و آرامش جامعه است؛ آن‌هم در دورانی که بشر به‌رغم پیشرفت‌های حیرت‌انگیز مادی دچار گسست عمیق روحی، اضطراب روانی و بحران معنایی شده است. هجمه‌های رسانه‌ای، تهاجم فرهنگی و جنگ روانی دشمن بیش از هر زمان انسان معاصر را از درون تهی کرده و نیاز به پناهگاه معنوی و مرجع آرامش درونی را دوچندان ساخته است.

در چنین فضایی روحانیت باید بار دیگر با احیای نقش تاریخی خود به بازسازی روحیه ایمانی و تقویت آرامش معنوی مردم بپردازد. آن‌چه امروز از یک عالم دین انتظار می‌رود تنها ارائه مفاهیم خشک و انتزاعی نیست؛ بلکه دعوت مردم به صبر، استقامت، توکل، انس با قرآن، نماز و توسل به اهل‌بیت علیهم‌السلام است. جامعه‌ای که با یاد خدا و اتصال به معارف آسمانی نورانی شود در برابر فتنه‌ها، تحریم‌ها، تهدیدها و سیطره رسانه‌ای دشمن ایستادگی خواهد کرد و گرفتار یأس و فروپاشی روانی نخواهد شد.

بی‌جهت نیست که رهبر معظم انقلاب بر «هدایت دل‌ها» و «نورانی‌کردن» آن‌ها تأکید کرده‌اند. زیرا امروز دشمن پیش از آن‌که به دنبال تسلط بر خاک یا اقتصاد باشد در پی تصرف قلب‌ها و ذهن‌هاست. دشمن با ایجاد شک، ترس، ناامیدی، تردید و بی‌اعتمادی، دل‌های جامعه اسلامی را هدف گرفته است و پاسخ این هجوم چیزی جز هدایت الهی، تزریق آرامش ایمانی و بازسازی باطن جامعه نیست. این مأموریت اگرچه از گذشته تا کنون بر عهده علمای دین بوده اما امروز باید با نگاهی جدید، زبان نو، ابزارهای کارآمد و حضور فعال‌تر در عرصه عمومی دنبال شود.

بی‌تردید حوزه‌های علمیه باید نسبت به این مسئولیت تاریخی بازاندیشی کنند و با طراحی برنامه‌هایی متناسب با اقتضائات جهان معاصر میدان هدایت دل‌ها را به‌درستی مدیریت کنند. جامعه امروز بیش از هر زمان نیازمند عالمانی است که نه‌تنها آگاه به معارف دین‌اند بلکه به درد مردم، ترس‌های پنهان، اضطراب‌های ناگفته و بحران‌های اخلاقی نیز واقف‌اند. روحانیون امروز باید زبان مردم را بفهمند، مخاطب‌شناسی داشته باشند و با سعه صدر و حکمت، حلقه اتصال مردم با معنویت اهل‌بیت علیهم‌السلام باشند.

در نهایت توصیه رهبر معظم انقلاب را باید نه‌فقط به عنوان یک بیانیه بلکه همچون یک نقشه راه برای روحانیت در عصر بحران تلقی کرد؛ نقشه‌ای که نشان می‌دهد اگر روحانیت وظیفه تاریخی خود را در هدایت دل‌ها به خوبی انجام دهد جامعه اسلامی می‌تواند در برابر طوفان حوادث، سرافراز و باصلابت بایستد و آینده‌ای روشن و الهی را برای خود رقم بزند.