تحریم علمی؛ جنگی خاموش علیه دانشگاه‌های ایران

در شرایطی که ایران در طول سال‌های گذشته با چالش‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دست و پنجه نرم کرده، تحریم‌های علمی و فناوری علیه دانشگاه‌های ایرانی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها بوده است. تحریم‌های اعمال‌ شده از سوی کشورهای غربی به ویژه پس از سال 2000، آثار منفی زیادی بر تعاملات علمی ایران با دیگر کشورهای جهان گذاشته است.

در این میان، دو دانشگاه معتبر ایران یعنی دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه شهید بهشتی با مشکلات خاص خود در مواجهه با این تحریم‌ها روبرو بوده‌اند. تحریم اخیر این دانشگاه‌ها از سوی کانادا طی یک سال گذشته و همچنین انتشار اتهامات بی‌اساس از سوی روزنامه گاردین علیه همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه صنعتی شریف، نمایانگر آن است که حتی پس از پایان دوره 10 ساله تحریم‌ها، دانشگاه‌های ایرانی همچنان در معرض فشارهای سیاسی و دیپلماتیک قرار دارند.

تاریخچه تحریم‌ها علیه دانشگاه‌های ایران

در سال‌های پس از 2000، به ویژه بعد از تصویب قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه برنامه هسته‌ای ایران، تعدادی از دانشگاه‌های ایرانی به ویژه دانشگاه‌های صنعتی شریف و شهید بهشتی تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفتند. این تحریم‌ها شامل محدودیت‌های مالی، ممنوعیت برگزاری کنفرانس‌ها و همایش‌های بین‌المللی در ایران، محدودیت در همکاری‌های علمی با دانشگاه‌های خارجی و مشکلات در دسترسی به منابع علمی و آموزشی معتبر بود.

سال 2012 بود که بیست و هشت کشور عضو اتحادیه اروپا به دلیل سوءظن مقامات این کشورها به فعالیت‌های هسته‌ای ایران دو دانشگاه صنعتی شریف و شهید بهشتی را به اتهام پژوهش در این حوزه مشمول تحریم‌های مالی 10 ساله خود قرار دادند. براساس این تحریم‌ها حساب‌های مالی این دانشگاه‌ها توقیف و ورود مدیران این موسسات به کشورهای عضو اتحادیه اروپا ممنوع شد. بنا بر ادعای اتحادیه اروپا، تسهیلات آزمایشگاهی دانشگاه‌ها در اختیار نهادهایی قرار می‌گیرند که به دلیل ارتباط با برنامه هسته‌ای تحریم شده‌ بود.

گرچه این تحریم از همان اوایل با اعتراض ایران مواجه شد، به طوریکه در همان اوایل بخش عمومی دادگاه اتحادیه اروپا در لوکزامبورگ پس از رسیدگی به دادخواست دانشگاه صنعتی شریف، تحریم وضع شده توسط بیست و هشت کشور عضو اتحادیه علیه این دانشگاه را لغو و دادگاه اعلام کرد؛ شواهدی که برای توجیه تحریم دانشگاه شریف در اختیار آنان قرار گرفت، ناکافی بود و دادگاه اجازه نیافت سند محرمانه‌ای را مطالعه کند که مبنای تصمیم دولت‌های عضو علیه دانشگاه شریف را تشکیل داده است. اما چند ماه بعد در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 و در حالی که تا پایان ضرب‌الاجل توافق هسته‌ای دو هفته‌ای بیشتر باقی نمانده بود، اتحادیه اروپا مجدد چهار شخصیت حقوقی و حقیقی از جمله دانشگاه صنعتی شریف را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد.

تحریم اخیر دانشگاه‌های صنعتی شریف و شهید بهشتی از سوی کانادا

در حالی که دوره 10 ساله تحریم‌های دو دانشگاه شریف و شهید بهشتی به اتمام رسیده  و مسئولان دانشگاه‌ها منتظر بازخوردهای مثبت بین المللی پایان تحریم‌ها بودند، دولت فدرال کانادا روز سه‌شنبه 16 ژانویه (26 دی) سال 1402 با انتشار فهرستی از موسسات و دانشگاه‌های عمدتاً مستقر در ایران، چین و روسیه با ادعای جلوگیری از به اشتراک گذاری فناوری‌های مهم امنیت ملی اقدام به تحریم کرد. این یعنی تحریم‌ها علیه دانشگاه‌های ایرانی هرگز به‌طور کامل رفع نشده‌اند و دولت کانادا، تحت فشار برخی از گروه‌های سیاسی و لابی‌های مخالف ایران، تصمیم به تحریم برخی از دانشگاه‌های ایرانی از جمله دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه شهید بهشتی گرفته است. این تحریم‌ها در قالب محدودیت‌های مالی و ممنوعیت‌های علمی و تحقیقاتی اعمال شده است که مجدداً تعاملات علمی میان ایران و کشورهای خارجی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

این تحریم‌ها همچنین به‌ویژه به دلیل فشارهای سیاسی در داخل کانادا و تاثیرگذاری گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی صورت گرفته است و هیچ‌گونه مستندات علمی و قابل‌قبولی برای آن‌ها ارائه نشده است. با این حال، این تحریم‌ها بار دیگر نشان می‌دهند که دیپلماسی علمی ایران با چالش‌های بزرگ‌تری روبرو است. بر اساس اعلام کانادا حوزه‌های هوش مصنوعی، علوم کوانتومی و رباتیک، فناوری پزشکی، هوافضا و سامانه‌های ماهواره‌ای و تسلیحاتی از جمله این موضوعات هستند و نهادهای علمی این کشور نباید بودجه‌های تخصیص‌یافته از سوی دولت را در اختیار محققان و پژوهشگران این دانشگاه‌ها و موسسات قرار دهند. طبق این تصمیم موسسات کانادایی که به دنبال درخواست بودجه در هر یک از این زمینه‌ها هستند، باید تضمین دهند که با هیچ یک از این سازمان‌ها و مؤسسات خارجی که این کشور آنها را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند، کار نمی‌کنند یا دریافت مالی از آنها ندارند.

دلایل سیاسی و دیپلماتیک تحریم‌ها

ممکن است که تحریم‌های دانشگاه‌ها با هدف محدود کردن همکاری‌های علمی و فناوری ایران با کشورهای غربی انجام شده باشد. به ویژه دانشگاه‌هایی مانند صنعتی شریف و شهید بهشتی که در زمینه‌های علمی و فناوری به شدت پیشرفته هستند، ممکن است به عنوان هدف‌های بالقوه برای جلوگیری از انتقال فناوری‌های حساس شناخته شوند. تحریم‌های اعمالی نه تنها شامل محدودیت‌های مالی بلکه ممکن است شامل ممنوعیت دسترسی به منابع علمی (مثل پایگاه‌های داده بین‌المللی) و محدودیت در همکاری‌های علمی با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی غربی باشد.

دلایل مرتبط با اتهامات امنیتی و نظامی

یکی از دلایلی که ممکن است به این تحریم‌ها دامن زده باشد، اتهامات مربوط به ارتباطات امنیتی و نظامی دانشگاه‌های ایرانی است. دانشگاه‌های صنعتی شریف و شهید بهشتی به ویژه در زمینه‌های مهندسی و فناوری، در پروژه‌های علمی و تحقیقاتی پیشرفته فعالیت دارند و این مسئله می‌تواند منجر به اتهامات مبنی بر استفاده از این همکاری‌ها برای اهداف نظامی یا توسعه فناوری‌های حساس شود. در حالی که دانشگاه‌های ایران در این زمینه‌ها پروژه‌های زیادی را با همکاری کشورهایی از جمله چین و روسیه در دست دارند، این ممکن است برای کشورهای غربی به عنوان یک تهدید امنیتی در نظر گرفته شود.

رئیس پیشین دانشگاه بهشتی: تمامی تحقیقات حوزه هسته‌ای ما صلح آمیز است

نصیری قیداری رئیس پیشین دانشگاه شهید بهشتی در خصوص اعمال تحریم‌های کانادا می‌گوید: تحریم دانشگاه بهشتی و شریف از سوی کشورهای غربی به دلیل پژوهش در فعالیت‌های هسته‌ای انجام گرفته است؛ این در حالی است که تمامی تحقیقات حوزه هسته‌ای ما صلح آمیز است و تاکنون به هیچ وجه انواع بازرسی‌هایی که به نحوی از نقاط مختلف دانشگاه انجام شده به هیچ عنوان نتوانستند ادعاهای خود را اثبات کنند که این تحقیقات در حوزه سلاح اتمی بوده؛ بلکه این پژوهش‌ها حق قانونی ما است که در حوزه تحقیقات هسته‌ای برای صلح انجام شود و همه مقالات و پژوهش‌های ما که توسط همکاران ما در دانشکده هسته‌ای انجام می‌شود، صلح آمیز است.

وی ادامه داد: فعالیتهای شهید شهریاری یکی از اساتید به‌نام دانشگاه شهید بهشتی که ظالمانه به شهادت رسید در پایان‌نامه‌ها و مقالات دانشجویی کاملا صلح آمیز بود و این فعالیتها با زمینه دانش هسته‌ای برای رفاه بشر انجام شد، اما بازی سیاسی که می‌شود دیپلماسی علمی نیز قربانی مطامع سیاسی قرار می‌گیرد.

قیداری خاطرنشان کرد: متاسفانه دو دانشگاه شهید بهشتی و صنعتی شریف از سال 2011 یعنی حدود 10 سال است که در تحریم قرار گرفته‌اند. اگرچه اعضای هیات علمی ما می‌توانند به سفرهای خارجی و فرصت‌های مطالعاتی بروند؛ اما ما توصیه می‌کنیم توجه داشته باشند که مورد تخاصم ظالمانه برخی نهادها قرار نگیرند. این تحریم به گونه‌ای است که مثلا ما وقتی قابلیت انجام یک پروژه در سطح بین الملل داریم، نمی‌توانیم آن انجام دهیم.

پروژه‌های خارجی خوبی را از دست دادیم

رییس سابق دانشگاه شهید بهشتی تاکید: ما در پروژه‌های خیلی خوبی در سوریه، عراق و سایر کشورها به صورت کنسرسیومی در سطح دانشگاه‌های بزرگ دنیا برنده شدیم؛ اما وقتی به پای قرارداد رسیدیم به دلیل تحریم نتوانستم قرارداد را عملیاتی کنیم، در حالی که مبالغ این طرح‌ها کلان بودند. در واقع این طرح‌ها در رابطه با حوزه فنی، مهندسی و عمران بود که قرار بود در دو کشور سوریه و عراق انجام شوند.

تاثیر منفی تحریم در تعامل با دانشگاه‌های همسایه

به گفته وی، تحریم دانشگاه شهید بهشتی باعث شد که ما از ارتباط با کشورهای همسایه نیز بازبمانیم؛ چرا که وقتی دانشگاه تحریم است از نظر پرداخت مبالغ با مشکل مواجه می شویم و حتی وقتی دانشجو یا استاد ما در سطح بین المللی برنده یک جایزه‌ای شد، ما نتوانستیم این مبلغ را به کشور انتقال دهیم. مشکل ما در انتقال مبالغ قراردادها به داخل کشور جدی است.

جایگاه دانشگاه‌های ایران در عرصه بین‌المللی

دیپلماسی علمی یکی از ابزارهای مهم در تقویت روابط بین‌المللی و ارتقاء سطح علمی کشورها به شمار می‌آید. در سال‌های اخیر، دانشگاه‌های ایران با وجود تمامی تحریم‌ها و محدودیت‌ها، سعی کرده‌اند که جایگاه خود را در عرصه جهانی حفظ کنند. این تلاش‌ها شامل گسترش همکاری‌ها با کشورهای همسایه، حضور در کنفرانس‌ها و همایش‌های منطقه‌ای و استفاده از فناوری‌های بومی شده است. برای عبور از چالش‌های موجود، ایران نیاز دارد که دیپلماسی علمی خود را تقویت کرده و روابط علمی خود را با کشورهای منطقه‌ای و حتی برخی از کشورها در حوزه‌های تخصصی گسترش دهد. استفاده از ظرفیت‌های کشورهای غیرغربی و همکاری با کشورهای آسیایی، روسیه و چین می‌تواند به کاهش فشارهای تحریمی کمک کند. همکاری‌های منطقه‌ای با کشورهای همسایه و استفاده از فناوری‌های بومی می‌تواند بخشی از راهکارهایی باشد که ایران را قادر می‌سازد تا برخی از چالش‌های موجود در زمینه تعاملات علمی را پشت سر بگذارد. کشورهای همسایه ایران، به ویژه در خاورمیانه و آسیای مرکزی، می‌توانند شریک‌های طبیعی برای دانشگاه‌های ایرانی باشند.

این همکاری‌ها می‌توانند شامل برنامه‌های تبادل دانشجویی، برگزاری همایش‌ها و کنفرانس‌های علمی مشترک، و همچنین همکاری در پروژه‌های تحقیقاتی مشترک باشند. از سوی دیگر، بومی‌سازی فناوری نیز می‌تواند به عنوان یک راهبرد کلیدی در مواجهه با تحریم‌ها مورد توجه قرار گیرد. بسیاری از دانشگاه‌های ایرانی در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای به توسعه و استفاده از فناوری‌های بومی داشته‌اند. این رویکرد علاوه بر کاهش وابستگی به منابع خارجی، می‌تواند زمینه‌ساز نوآوری‌های علمی و فناوری در داخل کشور باشد. توسعه فناوری‌های داخلی و استفاده از ظرفیت‌های موجود در صنعت و تولید داخلی، به ویژه در زمینه‌های الکترونیک، نانو، و بیوتکنولوژی، می‌تواند به دانشگاه‌های ایرانی کمک کند تا از محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها عبور کنند.

استفاده از شبکه‌های علمی جهانی و ایجاد هم‌افزایی

برای تقویت دیپلماسی علمی ایران و کاهش اثرات منفی تحریم‌ها، دانشگاه‌ها باید به دنبال تقویت حضور خود در شبکه‌های علمی جهانی و هم‌افزایی با دانشگاه‌های غیرغربی باشند. مشارکت در پروژه‌های تحقیقاتی بین‌المللی، مشارکت در اتحادیه‌های علمی و پژوهشی منطقه‌ای و جهانی و ارتباط با مراکز تحقیقاتی در کشورهای آسیایی، آفریقایی و حتی برخی کشورهای اروپایی که روابط سیاسی کمتری با ایران دارند، می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای همکاری‌های علمی به وجود آورد. این شبکه‌ها می‌توانند به عنوان پل‌های ارتباطی بین دانشگاه‌های ایرانی و مراکز علمی معتبر دنیا عمل کنند و همچنین به ایران کمک کنند تا از به‌روزرسانی‌های علمی و فناوری‌های نوین در رشته‌های مختلف بهره‌برداری کند.

تقویت زیرساخت‌های علمی داخلی

تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی هرچند که چالش‌زا هستند، اما می‌توانند به عنوان محرک‌هایی برای تقویت زیرساخت‌های علمی داخلی عمل کنند. ایران باید بر سرمایه‌گذاری در آموزش، پژوهش و فناوری‌های نوین در داخل کشور تمرکز بیشتری داشته باشد. این شامل تقویت امکانات آزمایشگاهی، توسعه پایگاه‌های داده علمی و ایجاد منابع دیجیتال برای دانشجویان و محققان می‌شود. در کنار این موارد، تقویت برنامه‌های آموزشی و مهارت‌آموزی برای جوانان و نخبگان علمی، می‌تواند به کاهش اثرات منفی تحریم‌ها کمک کند.

رویکرد‌های جدید در جذب استعدادهای علمی

یکی دیگر از مسائلی که باید در نظر گرفته شود، مسئله جذب استعدادهای علمی داخلی است. فرار مغزها به عنوان یکی از بزرگ‌ترین معضلات تحریم‌ها، مسئله‌ای است که نیاز به توجه فوری دارد. دولت و دانشگاه‌ها باید برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان و جذب استعدادهای علمی جوان، برنامه‌هایی را تدوین کنند که انگیزه‌های تحقیقاتی و علمی مناسب را برای پژوهشگران فراهم آورد. این می‌تواند شامل ارتقاء شرایط کاری، ایجاد برنامه‌های فاند و بورسیه‌های تحقیقاتی و همچنین فراهم آوردن شرایط مناسب برای فعالیت‌های علمی و پژوهشی در داخل کشور باشد.

واکنش‌های دانشگاه‌های ایرانی به تحریم‌ها

یکی از ویژگی‌های برجسته دانشگاه‌های ایرانی در مواجهه با تحریم‌ها، انعطاف‌پذیری و توانایی تطبیق با شرایط جدید است. دانشگاه‌ها برای مقابله با تحریم‌ها و محدودیت‌های علمی مختلف از روش‌های متنوعی استفاده کرده‌اند که شامل استراتژی‌های عملی و تلاش‌های دیپلماتیک می‌شود.

تمرکز بر همکاری‌های منطقه‌ای و شرکای غیرغربی

یکی از اصلی‌ترین استراتژی‌ها برای غلبه بر تحریم‌ها، تقویت روابط علمی و پژوهشی با کشورهای منطقه‌ای و کشورهای غیرغربی است. به عنوان مثال، دانشگاه‌های ایرانی به طور فزاینده‌ای به همکاری با کشورهای آسیایی و اروپای شرقی توجه داشته‌اند. همکاری‌های علمی با چین، روسیه و کشورهای آفریقایی توانسته‌اند فرصتی برای کاهش اثرات تحریم‌ها فراهم کنند. این همکاری‌ها به ویژه در حوزه‌های فناوری‌های نوین مانند نانوتکنولوژی، هوش مصنوعی و علوم زیستی که در آنها ایران پیشرفت‌های قابل توجهی داشته، به ایجاد شبکه‌های علمی جدید منجر شده است. این شبکه‌ها می‌توانند به انتقال دانش و فناوری کمک کنند و از وابستگی به کشورهای غربی بکاهند.

تقویت تحقیقات بومی و توسعه فناوری‌های داخلی

برای مقابله با تحریم‌ها، بسیاری از دانشگاه‌های ایران به توسعه فناوری‌های داخلی و نوآوری‌های بومی روی آورده‌اند. در این راستا، دانشگاه‌های صنعتی مانند شریف و شهید بهشتی توانسته‌اند پروژه‌های تحقیقاتی خود را از نظر محتوای علمی و تجاری با اتکا به ظرفیت‌های داخلی و استفاده از دانشمندان ایرانی که در خارج از کشور تحصیل کرده‌اند، تقویت کنند.

به عنوان مثال، در برخی حوزه‌ها مانند توسعه تجهیزات پزشکی، نانوفناوری، و مهندسی هسته‌ای، دانشگاه‌های ایرانی با کمک‌گرفتن از تحقیقات داخلی و ایجاد زیرساخت‌های نوآورانه توانسته‌اند به مستقل‌سازی در بسیاری از بخش‌ها دست یابند. این اقدامات نه تنها موجب تقویت خودکفایی علمی در داخل کشور شده، بلکه توانسته‌اند همکاری‌هایی با کشورهای دیگر در این زمینه‌ها ایجاد کنند.

واکنش محققان ایرانی به تحریم‌ها و رسانه‌های خارجی

محققان ایرانی، همان‌طور که در گذشته نشان داده‌اند، به طور فعال در برابر تحریم‌ها و اتهامات رسانه‌های خارجی واکنش نشان داده‌اند. این واکنش‌ها بیشتر در قالب سخنرانی‌ها، مقالات علمی و آگاهی‌رسانی بین‌المللی به صورت رسمی و غیررسمی بروز کرده است.

مدیر همکاری‌های علمی و بین‌المللی دانشگاه صنعتی شریف:  به شکلی تحریم ها را دور زدیم

مدیر همکاری‌های علمی و بین‌المللی دانشگاه صنعتی شریف در خصوص تحریم‌ها علیه این دانشگاه  می گوید: اخیرا پس از آنکه بنا بود اتحاد اروپا به مدت 10 سال یعنی تا اکتبر سال گذشته بر اساس توافقات برجام تحریم را بردارد؛ اما این اتفاق نیفتد و دو ماه پس از این مهلت کانادا مجدد علیه دانشگاه شریف و شهید بهشتی تحریم هایی را مطرح کرد.

وی ادامه داد: ما بر اثر تحریم‌هایی که طی این چند سال اخیر داشتیم سعی کردیم ارتباطات بین المللی خود را حفظ کنیم و شریک های جدیدی در منطقه داشته باشیم. در واقع جهت دهی ما چندین سالی است که به سمت شرق صورت می گیرد. بنابراین در کشورهای غربی نیز روابطی داریم و به شکل هایی تحریم ها را دور زدیم. در حال حاضر دوره های مشترک با برخی دانشگاه های اروپایی داریم که وقتی متوجه می شوند آن را می بندند و ما راه دیگری باز می کنیم.

نقد و رد اتهامات رسانه‌های خارجی

یکی از استراتژی‌های محققان ایرانی در پاسخ به رسانه‌های خارجی مانند گاردین و سایر رسانه‌های غربی، انتشار مقالات علمی و پژوهشی بوده است. این مقالات به طور خاص به رد اتهامات بی‌اساس پرداخته و نشان داده‌اند که پروژه‌های علمی در دانشگاه‌های ایران صرفاً برای اهداف صلح‌آمیز و علمی دنبال می‌شود. در بسیاری از موارد، محققان ایرانی به طور مؤثر توانسته‌اند با انتشار داده‌های دقیق و نقض اطلاعات غلط، به دفاع از اعتبار علمی خود بپردازند. در پاسخ به این فشارها، برخی از پژوهشگران ایرانی از کانال‌های رسانه‌ای خود نیز استفاده کرده‌اند تا نشان دهند که تحریم‌ها و اتهامات وارد شده به دانشگاه‌های ایرانی، هیچ‌گونه ارتباطی با نقض قوانین بین‌المللی یا استفاده از علم برای اهداف نظامی ندارد.

حمایت از همکاران بین‌المللی و ایجاد فضایی برای گفت‌وگوی علمی

در این میان، برخی از محققان ایرانی به همراه همکاران بین‌المللی خود از دانشگاه‌های مختلف در سراسر جهان، کنفرانس‌ها و سمینارهایی را برگزار کرده‌اند تا مشکلات پیش روی دیپلماسی علمی ایران را مورد بحث و بررسی قرار دهند. این همکاری‌ها به نوعی برای رفع سوءتفاهم‌ها و مقابله با فشارهای خارجی و همچنین تقویت اعتبار علمی ایران در سطح بین‌المللی بوده است. در همین راستا، استفاده از شبکه‌های علمی و پروژه‌های مشترک برای انتقال دانش و تجربیات در حوزه‌های مختلف نیز بسیار مؤثر بوده است. به ویژه محققان ایرانی تلاش کرده‌اند با پروژه‌های مشترک علمی، کمک به کاهش تحریم‌ها و حفظ موقعیت علمی خود در سطح جهانی را دنبال کنند.

محققان ایرانی به طور مستقیم در عرصه‌های آگاهی‌رسانی و آموزش بین‌المللی فعالیت کرده‌اند. برای مثال، آنها با راه‌اندازی وب‌سایت‌ها، نشر مقالات در ژورنال‌های معتبر بین‌المللی و برگزاری کنفرانس‌های مجازی، تلاش کرده‌اند تا سیاست‌ها و مشکلات ناشی از تحریم‌ها را برای جامعه علمی بین‌المللی توضیح دهند و از اعتماد جهانی به سیستم علمی ایران دفاع کنند. این اقدامات در کنار تلاش‌های دیپلماتیک دولت ایران، به ایجاد فضای گفت‌وگوی باز و جلوگیری از تداوم تحریم‌ها کمک کرده است.

استراتژی‌های بلندمدت برای تقویت دیپلماسی علمی ایران

در نهایت، برای مقابله با چالش‌های تحریم‌ها و رسانه‌های خارجی، ایران باید استراتژی‌های بلندمدت و جامع در زمینه دیپلماسی علمی اتخاذ کند. این استراتژی‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

ایجاد موسسات بین‌المللی مستقل

ایران می‌تواند اقدام به راه‌اندازی مؤسسات علمی بین‌المللی کند که به عنوان پل ارتباطی میان دانشگاه‌های ایرانی و مراکز علمی جهان عمل کنند. این مؤسسات می‌توانند با هدف تبادل اطلاعات علمی، ارتباط با دانشگاه‌های غربی و برگزاری کنفرانس‌های جهانی به تقویت روابط علمی ایران کمک کنند.

تقویت تحقیق و توسعه در داخل کشور

در راستای تقویت پژوهش‌های داخلی و کاهش وابستگی به منابع خارجی، ایران باید به طور مستمر در زمینه آموزش و پرورش پژوهشگران متخصص و همچنین ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه‌های تکنولوژیکی و علمی اقدام کند. این شرکت‌ها می‌توانند نقش مهمی در بومی‌سازی فناوری‌ها ایفا کرده و همچنین به صادرات دانش کمک کنند.

پشتیبانی از محققان ایرانی در خارج از کشور

دولت ایران باید از پژوهشگران ایرانی در خارج از کشور حمایت کند و به آنان کمک کند تا به شبکه‌های علمی و تحقیقاتی جهانی دسترسی پیدا کنند. این محققان می‌توانند در قالب طرح‌های تحقیقاتی مشترک به تقویت جایگاه علمی ایران کمک کنند.

در آخر...

تحریم‌های علمی و سیاسی اخیر علیه دانشگاه‌های ایران، به‌ویژه دانشگاه‌های صنعتی شریف و شهید بهشتی، نشان‌دهنده چالش‌های بی‌پایانی است که دیپلماسی علمی ایران در عرصه جهانی با آن مواجه است. با وجود تمامی این مشکلات، ایران همچنان می‌تواند با اتخاذ راهکارهای مبتکرانه و استراتژی‌های جدید برای تقویت تعاملات علمی و پژوهشی خود با کشورهای مختلف، به موفقیت‌های چشمگیری دست یابد.

واکنش‌های دانشگاه‌ها و محققان ایرانی در مواجهه با تحریم‌ها و رسانه‌های خارجی نشان‌دهنده قدرت و تاب‌آوری جامعه علمی ایران است. این اقدامات شامل مقاومت علمی، استفاده از ظرفیت‌های بومی و تقویت همکاری‌های بین‌المللی است. با این حال، استراتژی‌های بلندمدت همچنان برای حفظ و گسترش دیپلماسی علمی ایران ضروری است، تا این کشور بتواند در عرصه جهانی جایگاه علمی خود را بهبود بخشد و از چالش‌های موجود عبور کند.