آشنایی با جایگزین ایرانی «ژ-3» که قابلیت تبدیل‌شدن به تک‌تیرانداز دارد

سردار رضا طلایی نیک معاون برنامه ریزی راهبردی و سخنگوی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، در خلال مصاحبه ای که در روزهای اخیر پیرامون 31 مرداد روز صنعت دفاعی انجام داد با بیان این‌که «سلاح مصاف یک سلاح انفرادی جدید است که به تدریج جایگزین سلاح ژ-3 می شود» افزود: این سلاح جدید هم از جهت وزن، هم از جهت قدرت تاکتیکی و نقطه زنی و دقت شلیک، قابلیت‌های بیشتری دارد.

به گفته وی، این محصول ایرانی، به مرحله تولید رسیده و منابع اعتباری آن به گونه‌ای باید پیش‌بینی بشود که ظرف چند سال، به تدریج جایگزین سلاح ژ-3 در ارتش جمهوری اسلامی ایران شود. این مقام مسئول درباره فاصله زمانی این جایگزینی اظهار کرد: این اقدام، بر اساس منابع اعتباری خواهد بود که در حال هماهنگی برای تامین منابع اعتباری از طریق سازمان برنامه و بودجه و تایید ستاد کل نیروهای مسلح هستیم.

ژ-3 چگونه سلاح سازمانی ارتش شد؟

سلاح های انفرادی به نوعی یکی از قدیمی ترین انواع سلاح های گرم است که توسط بشر اختراع شده و در حدود یک قرن اخیر نیز با تحولات و پیشرفت های بسیار زیادی رو به رو بوده است. سلاح هجومی به عنوان تعریفی که برای نسل جدیدی از سلاح های انفرادی از اواخر جنگ جهانی دوم به این سو مطرح شد، بدل به مهم ترین کلاس از تسلیحات قابل حمل توسط نیروهای پیاده شده اند.

با پایان جنگ جهان دوم و آغاز جنگ سرد و تشکیل دو بلوک شرق و غرب در مقابل یکدیگر، از طرف روسها سری معروف AK معرفی و از سمت بلوک غرب سلاح هایی مثل G-۳، FAL و M-۱۴ رونمایی و تحویل ارتش های خودی و هم پیمان شدند. تا سالها کالیبر ۳۹*۷.۶۲ در بلوک شرق و ۵۱*۷.۶۲ نیز در بلوک غرب کالیبر استاندارد بودند. در آمریکا به صورت خاص فشنگ های کالیبر ۵.۵۶ از اواسط جنگ ویتنام وارد خدمت شد و شوروی سابق نیز به دنبال کالیبر ۵.۴۵ میلی متر رفت. از آن دوره تا به امروز مجموعه این ۴ کالیبر عمده مهمات سلاح های تهاجمی جهان را تشکیل می دهند.

ایران به عنوان کشوری که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در بلوک غرب قرار داشت، اسلحه G-۳ ساخت آلمان غربی را به عنوان اسلحه سازمانی ارتش خود انتخاب کرده و به دلیل نیاز در حجم بالا به این سلاح خط تولید آن نیز در کشور راه اندازی شد. اسلحه ژ-۳ به صورت معمول تفنگی با سطح مناسبی از استانداردها برای زمان خود در زمینه مثل قدرت کشندگی، دقت و ماندگاری در برابر شرایط سخت بود. فشنگ های کالیبر ۵۱*۷.۶۲ این سلاح که به صورت خاص در آلمان تولید می شدند بر خلاف نمونه های آمریکایی از درصد کشندگی بسیار بالاتری بر خوردار هستند و در بدن قربانی حالتی شبیه به انفجار را صورت می دهند.

سمت راست مرمی کالیبر ۷.۶۲ آمریکایی و سمت چپ ساخت آلمان غربی - نمونه های پایینی آلمانی مربوط بعد از برخورد با انسان است

یک مشکل برای ژ-۳ عدم کنترل پذیری در زمان شلیک رگبار است که دلیل آن هم بهره بردن از مهمات ۷.۶۲ ناتو است که قدرت عقب نشینی بالایی را ایجاد می کنند. مشکل بعدی این بود که با پیروزی انقلاب اسلامی و خروج مستشاران آلمان از صنایع معروف به مسلسل سازی آن زمان، عملا تولید سلاح در کشور به نوعی متوقف شده یا با کاهش رو به رو شد اما با تجاوز ارتش بعث عراق و آغاز جنگ تحمیلی، مهندسین ایرانی با نقشه ها و ماشین آلات به جا مانده کار را برای تولید مجدد این سلاح برای مجهز کردن واحدهای جدید آغاز کردند.

نسل اول مصاف یا HK-۴۱۶ ایرانی را بهتر بشناسید

نسل اول سلاح مصاف در همان روزهای آغازین معرفی در اواسط دهه 1390 و با مشخص شدن بخشی از مشخصات آن، برای علاقمندان به سرعت یادآورد اسلحه تهاجمی HK۴۱۶ ساخت آلمان بود. سلاحی که با تغییراتی بر اساس نمونه M۴ توسعه پیدا کرده و به سرعت بدل به یک گزینه مورد علاقه برای ارتش های جهان خصوصا در یگان های عملیات ویژه شد.

نسل اول اسلحه مصاف

اسلحه مصاف در اختیار تیپ ۶۵ نزاجا

آنچه که آلمان ها برای ام ۴ انجام دادند، نصب سیستم فشار غیر مستقیم گاز باروت بود که آنها این مدل را توسعه دادند. این سیستم پیش از این بر روی سلاح ژ-۳۶ ساخت همین شرکت نصب شده بود. در این سیستم بخش زیادی از گاز حاصل از احتراق باروت درون فشنگ که با آن مکانیزم سلاح فعالیت می کند از سلاح خارج می شود. هر چه این گاز کمتر باشد احتمال گیر کردن سلاح کمتر بوده و قطعات داخلی آن نیز کمتر گرم می شود. این اسلحه به مانند نمونه مدرن غربی از گلوله های ۵.۵۶ میلی متری بهره می برد و طبق آنچه در همان ایام اعلام شد، تحویل آن به یگان های نزاجا - در ابتدا تیپ ۶۵ نوهد - آغاز شده بود.

سلاح مصافی که به یگانهای برگزیده ارتش در سال 1398 تحویل داده شد، از کالیبر 45*5.56 استفاده می‌کرد و با خشاب‌های 20 و 30 فشنگی تغذیه می‌شد. طبق اعلام رسانه ها، برد موثر این نسل از سلاح 400 متر و وزن آن در حدود 3.5 کیلوگرم بوده است. لوله این سلاح بر اساس طراحی hammer forged یا اصلاحا چکش کاری ساخته شده و از توان مقاومت و عمر بسیار بالاتری نسبت به لوله های عادی برخوردار بود. تعداد خان در این سلاح نیز 6 عدد راستگرد اعلام شد.

لوله نسل اول اسلحه مصاف

مصاف با کالیبر جدید به میدان آمد

اما جدیدترین عضو خانواده مصاف، در روز ۱۷ اسفند سال 1399 توسط وزیر دفاع وقت کشورمان با کالیبر ۵۱*۷.۶۲ معرفی و مشخص شد به لطف طراحی های پیشرفته تر، تغییر مواد سازنده بدنه و سبک تر شدن سلاح ها، کنترل پذیری در این کالیبر به نسبت گونه هایی مثل ام ۱۴، ژ-۳ یا اف ای ال بهتر شده است.

در همان ایام به نظر می رسید مدل جدید مصاف با استفاده از دوربین، بین ۸۰۰ الی ۶۰۰ متر برد دارد و در کنار بحث سلاح استاندارد می تواند یک گزینه مناسب در بحث سلاح تک تیرانداز سبک برای یگان های پیاده باشد. البته اطلاعات لازم در خصوص جزییات این سلاح در اختیار رسانه ها قرار نگرفت ولی تصور می شد در صورت بهره گیری از همان مکانیزم مدل اولیه سلاح مصاف، مدل جدید نیز با الگو برداری از مدل مدرن HK۴۱۷ آلمانی ساخته شده که آن هم یک سلاح محبوب خصوصا برای نیروهای ویژه جهان هم در بحث سلاح انفرادی و خصوصا تک تیرانداز سبک است.

نسل دوم اسلحه مصاف با کالیبر ۵۱*۷.۶۲

اسلحه مصاف با دو سایت هدف گیری

در خصوص نسل جدید سلاح مصاف که از کالیبر ۵۱*۷.۶۲ بهره می برد و خشاب آن ۲۰ تیر بود، این نکته نیز مشخص شد که با دوربین در روز برد ۸۰۰ متر و با دوربین حرارتی تا فاصله ۶۰۰ متر را پوشش می دهد که این برد در شب یا شرایط آب و هوایی بد، یک گزینه مثبت بسیار مهم برای این سلاح و کاربر آن به شمار می رفت. در عین حال اعلام شد که این سلاح در ۴ مدل استاندارد، کارابین، تک تیرانداز و هجومی توسعه پیدا کرده و بدین معناست که در صورت تامین اعتبار لازم، شاهد توسعه مدل هایی از این سلاح با لوله های بلند تر و کوتاه تر در وزن های مختلف باشیم.

در نمونه های نمایش داده شده در سالهای گذشته، سیستم ریل برای نصب انواع دوربین های بزرگ و کوچک، سیستم رد دات و انواع دستگیره جلویی و دو پایه برای انجام عملیات تک تیراندازی در کنار هدف گیر لیزری نیز دیده می شد. با این اوصاف به نظر می رسد ارتش یک مسیر دو کالیبره را برای جایگزینی ژ-۳ های قدیمی در کنار استفاده از برخی از مدل های AK مثل سری ۱۰۳ در نظر گرفته و به زودی یگانهای اصلی و سرپنجه های این نیرو را با ترکیبی از حداقل سه مدل سلاح انفرادی با سه کالیبر متفاوت برای مقابله با تهدیدات مختلف خواهیم دید.

صادرات گسترده و جهانی شدن اسلحه مصاف

طی سالهای اخیر، کشور ما در شرایط یک جنگ کامل و تحریم شدید اقتصادی قرار گرفته لذا تلاش های زیادی باید صورت بگیرد تا منابع جدید درآمد زایی برای کشور کشف شود و قطعا یکی از این صنایع می تواند بخش دفاعی و به طور خاص، سلاح سازی باشد. اسلحه مصاف از جمله گزینه هایی است که می تواند توجه بسیاری از کشورهای دوست و هم پیمان را نیز به خود جلب کرده و برای کشور ما منبع درآمد باشد.

در جریان نمایشگاه های دفاعی برگزار شده در منطقه همچون نمایشگاه نظامی بغداد یا Dimex قطر، تصاویر و نمونه هایی از سلاح مصاف و آزمایش های آن نیز برای علاقمندان و خریداران منتشر شد که نشان می داد این سلاح جزو اقلام پیشنهادی ایران برای صادرات نیز قرار گرفته و حتی برخی اخبار و گزارش ها از علاقمندی فرماندهان کشورهای منطقه بخصوص یگانهای کماندویی آن برای تست این سلاح و خرید آن در صورت موفق بودن آزمایشات حکایت دارد.

چنین روندی می تواند منجر به آن شود که جمهوری اسلامی ایران به تنها کشور جهان اسلام تبدیل شود که امکان فنی و صنعتی تامین و ساخت سلاح های انفرادی هجومی برای تجهیز ارتش های جهان اسلام همچون عراق، سوریه، یمن، لبنان، افغانستان و مانند آنرا داشته باشد که قطعا هم ارزان تر از تولیدات غربی است و هم تبدیل به نمادی از اراده مشترک این نیروهای مسلح برای مقابله به تهدیدات و تروریست های واقعی می شود. شاید این پیشنهاد برای برخی کاربران و مخاطبان، امری بعید باشد اما به کارگیری یک دیپلماسی صحیح دفاعی و استفاده از برنامه ها و نقاط مشترک فراوان، می تواند چنین اقداماتی را عملی کند.

ضمن آنکه تجارب به دست آمده از حضور مستشاران کشورمان در نبردهای مهم سوریه و عراق، کوله بار کارشناسان و طراحان ایرانی برای خودکفایی و خوداتکایی در زمینه ساخت تجهیزات انفرادی را سنگین تر از قبل کرده و نمونه های موفق از تولیدات این بخش، به زودی در دستان رزمندگان ایرانی جاخوش خواهد کرد.