سایه سنگین پهپادها بر پدافند هوایی رژیم صهیونیستی

شامگاه 30 تیرماه یک فروند پهپاد «یافا» یمنی با طی مسافت حدود 2000 کیلومتر به ساختمانی در تل آویو برخورد کرد و این عملیات به سرعت به خبر یک رسانه‌های جهان تبدیل شد.

اجرای این عملیات موفق از یک سو بیانگر توانمندی ارتش و کمیته‌های مردمی یمن و از سوی بیانگر نقطه ضعفی عمیق در ساختار پدافند هوایی ارتش رژیم صهیونیستی است.

در جریان جنگ 33 روزه سال 2006 رژیم صهیونیستی برای نخستین مرتبه با تهدیدات انبوه راکتی و موشکی در عمق سرزمین‌های اشغالی مواجه شد. تهدیدی که ساختار پدافند هوایی ارتش رژیم صهیونیستی تا آن زمان با آن مواجه نبود و به همین دلیل تجهیزات و ساختار و سازمان مناسبی برای مقابله با آن در اختیار نداشت.

در حقیقت تا سال 2006 پدافند هوایی ارتش اسرائیل بر مبنای مقابله با تهدید جنگنده‌های ارتش‌های عربی طراحی شده بود و شیوه گسترش آن نیز بر مبنای تقسیم‌بندی‌های منطقه‌ای نیروی زمینی ارتش رژیم (مناطق شمالی، میانی و جنوبی) صورت گرفته بود و اساساً چیزی به نام ساختار یکپارچه پدافند هوایی در ارتش رژیم وجود نداشت.

پس از جنگ 33 اما برای نخستین مرتبه راهبردهای دفاعی وارد دکترین نظامی ارتش اسرائیل شد و بر این اساس اولین جایی که به صورت جدی دستخوش تغییرات شد پدافند هوایی ارتش اسرائیل بود.

در طراحی جدید ابتدا ساختار دفاع هوایی منطقه‌ای جای خود را به ساختار یکپارچه پدافند هوایی داد و در گام دوم با درک اثرگذاری تهدیدات راکتی و موشکی تمرکز پدافند هوایی ارتش رژیم از مقابله با جنگنده‌های کشورهای عربی بر مقابله با راکت‌ها و موشک‌های میان برد قرار گرفت.

در گام سوم نیاز بود تا تسلیحات متناسب با این تغییر راهبرد نیز طراحی شوند که سامانه‌های گنبد آهنین برای مقابله با راکت‌ها، فلاخن داود برای مقابله با موشک‌های کوتاه برد و سامانه پیکان در سه نسخه برای مقابله با موشک‌های میان‌برد و برد بلند طراحی و تولید شدند.

هدف قرارگرفتن یکی از پالایشگاه‌های اسرائیل توسط راکت‌های مقاومت در حالی که سامانه گنبد آهنین در نزدیکی آن مستقر بوده است

پرتابگر سامانه فلاخن داود

موشک‌های پیکان 2 و 3

هر چند این سامانه‌ها در مقاطعی در مقابل راکت‌های دست‌ساز نیروهای مقاومت فلسطینی که از دقت و سرعت پایین نسبت به راکت‌های استاندارد برخوردارند، موفقیت‌هایی را کسب کردند اما با آغاز عملیات طوفان الاقصی، نقص و خلا جدی ساختار پدافندهوایی که قبلا نیز چشمه‌هایی از آن نمایان شده بود به روشنی مشخص شد.

اولین نشانه‌ها از خلاء ساختار پدافند هوایی اسرائیل در جریان نفوذ پهپاد ایوب به عمق سرزمین‌های اشغالی مشخص شد. سال 1391 ارتش رژیم صهیونیستی اعلام کرد یک پهپاد را بر فراز تاسیسات هسته‌ای دیمونا رهگیری و منهدم کرده است. بلافاصله بعد از این ماجرا سیدحسن نصرالله در یک سخنرانی عنوان کرد پهپادی که به عمق سرزمین‌های اشغالی نفوذ کرده است پهپاد ایوب و متعلق به حزب‌الله لبنان بوده است.

سیدحسن نصرالله همچنین اعلام کرد: "پرنده مورد نظر ساخت ایران بوده است و توسط جوانان لبنانی مونتاژ شده است.این پهپاد گونه پیشرفته تر از پهپاد «مرصاد» است."

پهپاد ایوب حزب‌الله

در حقیقت پهپاد ایوب توانسته بود با عبور از سد ساختار و سامانه‌های پدافندهوایی ارتش اسرائیل خود را به عمق حدود 200 کیلومتری فلسطین اشغالی برساند و با تصویربرداری از مراکز حساس و حیاتی اسرائیل بخصوص نیروگاه دیمونا اطلاعات ارزشمندی را در اختیار حزب‌الله قرار دهد.

این عملیات یک پیام واضح برای صهیونیست‌‌ها داشت آنهم اینکه حالا آنها باید خود را برای مقابله با نسل جدیدی از تهدیدات هوایی آنها از جنس پرنده‌های بدون سرنشین آماده کنند. پیامی که شاید در آن مقطع توسط صهیونیست‌ها خیلی جدی تلقی نشد و گذشت زمان نشان داد این موضوع چقدر برای آنها گران تمام خواهد شد.

یک سال پس از این واقعه اسرائیلی‌ها با ترور «حسان اللقیس» مغز متفکر قوای پهپادی حزب الله فکر می‌کردند ضربه سنگینی به پیکره پهپادی حزب الله وارد کرده‌اند و این موضوع موجب اخلال جدی در روند قدرت افزایی پهپادی حزب‌الله ایجاد خواهد کرد.

سال 1400 اما زمانیکه پهپاد «حسان» -که به نام شهید اللقیس بنیانگذار توان پهپادی حزب الله نامگذاری شده بود- توانست با نفوذ به عمق 70 کیلومتری سرزمین‌های اشغالی به مدت 40 دقیقه پرواز کند و به سلامت به پایگاه خود باز گردد، بار دیگر زنگ خطر برای صهیونیست‌ها به صدا در آمد و یک چشمه دیگر از خلا پدافندی اسرائیل برای مقابله با پهپادها نمایان شد.

11 تیرماه 1402 در ماجرای مناقشه میدان گازی کاریش بین لبنان و رژیم صهیونیستی، حزب الله لبنان سه پهپاد خود را در این منطقه که حدود 100 کیلومتر با سواحل فلسطین فاصله دارد به پرواز در آورد.

در پی این عملیات ارتش رژیم صهیونیستی تلاش کرد با سامانه‌های پدافندی ناوچه‌های خود و پرواز چند جنگنده مانع از عملیات پهپادهای حزب الله شود و اعلام کرد همه آنها را منهدم کرده اما چندی بعد سیدحسن نصرالله اعلام کرد اسرائیلی‌ها موفق به اندام دو پهپاد شده و یک پهپاد نیز در دریا سقوط کرد. حزب الله نیز طی بیانیه‌ای اعلام کرد که این پهپادها پیش از انهدام و سقوط، ماموریت خود را بخوبی انجام دادند.

تصویری از رهیگیری پهپاد حزب الله توسط جنگنده‌های اسرائیلی

اما در کنار این عملیات‌ها که ضعف ساختار پدافند هوایی اسرائیل برای شناسایی و مقابله موثر با پهپادهای مقاومت را نشان می‌دهد،‌ پس از عملیات طوفان الاقصی شاهد رشد عملیات‌های پهپادی بخصوص از سوی حزب الله لبنان علیه اسرائیلی‌ها هستیم.

عملیات‌هایی که طی آن پهپادهای حزب الله مانند پهپاد هدهد با موفقیت بر فراز مناطق مختلف فلسطین اشغالی پرواز کرده و به سلامت به پایگاه‌های خود بازگشته‌اند و علی رغم آنکه اسرائیل درگیر جنگ بوده و ساختار پدافندهوایی آن در آمادگی کامل قرار دارد موفق به شناسایی و مقابله با پهپادهای حزب الله نشده است.

تصویربرداری پهپاد هدهد از بندر حیفا

عملیات موفق ترکیبی موشکی و پهپادی جمهوی اسلامی ایران علیه رژیم صهیونیستی نمونه‌ای دیگر از ضعف در ساختار دفاع هوایی اسرائیل بود. عملیات وعده صادق به خوبی نشان داد اسرائیل حتی در شرایط دفاع هوایی چند لایه با کمک ارتش‌های منطقه و فرامنطقه‌ای هم قادر نخواهد بود تاثیرگذاری مطلوبی از خود به نمایش بگذارد. نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در اولین عملیات مستقیم خود علیه اسرائیل بخوبی نشان دادند هم اشراف اطلاعاتی مناسبی بر تحرکات ارتش رژیم دارند و هم بخوبی از نقاط ضعف ساختار نظامی اسرائیل مطلع‌اند.

عملیات اخیر نیروهای یمنی علیه تل آویو اما مهر تایید بر تداوم نقص جدی پدافند هوایی اسرائیل برای مقابله با پهپادها بود. عملیاتی که از فاصله بیش از 2000 کیلومتری و در غافلگیری کامل صورت گرفت و یک شکست جدی برای پدافند هوایی ارتش رژیم صهیونیستی قلمداد می‌شود. شکستی که بمباران بندر حدیده یمن توسط اسرائیل هم نتوانسته از اثرات آن بکاهد.

امروز سرتاسر جبهه مقاومت از یمن در جنوب تا لبنان در شمال،‌ به انواع پهپادهای شناسایی، رزمی و انتحاری مجهز شده‌اند که توانایی اجرای طیف متنوعی از مأموریت‌ها را دارد، مأموریت‌هایی که در سال‌های اخیر نمونه‌های واقعی و میدانی آنها هم به وقوع پیوسته و توانسته است قدرت پهپادی مقاومت را به دشمن اثبات کند.

ارزان بودن و سادگی در به‌کارگیری پهپادهای تاکتیکی؛ از جمله مزیت‌های دیگر پهپادهای جبهه مقاومت در مقابل سامانه‌های پدافندی گران‌قیمت دشمن است که موجب می‌شود طرف مقابل هزینه‌های گزافی برای مقابله با آنها بپردازد. پهپاد‌هایی که جبهه مقاومت از آنها استفاده می‌کند عمدتا دارای موتور پیستونی هستند و به همین دلیل از سرعت و ارتفاع پروازی پایینی برخوردارند. همین امر رهگیری و شناسایی آنها توسط سامانه‌ای راداری را مشکل می‌سازد.

پهپاد یافا انصارالله

پهپاد النورس (مرغ دریایی) حزب‌الله

به نظر می‌رسد پهپادی که نیروهای یمنی در عملیات اخیر خود از آن استفاده کرده‌اند بسیار شبیه به پهپادی است که حزب الله در جریان عملیات بر فراز میدان گازی کاریش از آنها استفاده کرد. پهپادهایی با سطح مقطع راداری پایین و دم V شکل به رادار گریزی آنها کمک شایانی می‌کند. علاوه بر آن همانطور که پیشتر نیز اشاره شد بهره‌گیری این پهپادها از موتورهای پیستونی بجای موتورهای جت رهگیری آنها توسط سامانه‌های راداری را دشوار می‌کند.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد اسرائیل نیز در زمینه پاسخگویی به تهدیدات در یک موضع انفعالی قرار گرفته و دیگر قادر به پیش بینی تهدیدات قبل از وقوع آنها نیست و علی رغم سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی که در حوزه پدافند هوایی انجام داده است حال باید به دنبال هزینه‌های بیشتر برای مقابله با تهدیدات جدید باشد.