امام خمینی و توطئه کشف حجاب اجباری رضاخانی

کشف حجاب اجباری به صورت رسمی در 17 دی 1314 و به دستور رضاخان به اجرا درآمد. این سیاست، بخشی از پروژه مدرنیزاسیون اجباری بود که در پی الگوگیری از اصلاحات مصطفی کمال آتاتورک در ترکیه طراحی شد. رضاخان معتقد بود که برای پیشرفت کشور باید مظاهر سنتی و مذهبی حذف شوند. در نتیجه، با اعمال قوانینی مانند متحدالشکل کردن لباس مردان و اجباری کردن کشف حجاب برای زنان، درصدد تغییر فرهنگ عمومی برآمد. این اقدامات، برخلاف ادعای حکومت مبنی بر آزادی و پیشرفت، به خشونت و تحقیر گسترده مردم منجر شد. زنان مجبور شدند حجاب خود را بردارند و در صورت مقاومت، با تهدید و برخوردهای خشونت‌آمیز مأموران رژیم روبرو شدند.

 

امام خمینی از همان سال‌های نخست فعالیت‌های سیاسی و دینی خود، کشف حجاب را یکی از جنایات بزرگ رضاخان علیه اسلام و مردم ایران می‌دانست. ایشان معتقد بود که سیاست‌های غرب‌گرایانه رضاخان نه تنها استقلال کشور را تهدید می‌کند، بلکه هدفی عمیق‌تر برای از بین بردن هویت دینی و معنوی مردم دارد. در سخنرانی‌های متعدد خود، امام خمینی به ارتباط میان کشف حجاب و سیاست‌های استعمارگران اشاره می‌کرد و بر این باور بود که این اقدامات در راستای تضعیف ایمان مردم طراحی شده است. به اعتقاد ایشان، کشف حجاب نه تنها آزادی زنان را به همراه نیاورد، بلکه آنان را در معرض آسیب‌های بیشتری قرار داد.

 

امام خمینی، به همراه سایر علمای برجسته آن زمان، همواره مردم را به مقاومت در برابر سیاست‌های رضاخان دعوت می‌کرد. ایشان با تأکید بر اهمیت حجاب در فرهنگ اسلامی، این موضوع را یکی از ارکان اصلی هویت دینی و اجتماعی جامعه می‌دانست. از نظر امام، حجاب تنها یک پوشش ظاهری نبود، بلکه نمادی از پایبندی به ارزش‌های اسلامی و مقاومت در برابر تهاجم فرهنگی غرب محسوب می‌شد. قیام مسجد گوهرشاد در سال 1314 که به شدت توسط رژیم سرکوب شد، نمونه‌ای از مقاومت مردم علیه این سیاست بود. امام خمینی در سال‌های بعد نیز بارها به این قیام اشاره کرده و آن را یکی از افتخارات بزرگ ملت ایران دانست.

 

 

اجرای سیاست کشف حجاب، پیامدهای گسترده‌ای برای جامعه ایران به همراه داشت. بسیاری از زنان متدین به دلیل اجبار حکومت، از حضور در مجامع عمومی خودداری کردند. این اقدام، به جای آنکه به آزادی و پیشرفت زنان منجر شود، آن‌ها را از عرصه‌های اجتماعی دور ساخت. ایشان اجرای کشف حجاب رضاخانی را ظلم به مقام زن دانستند و فرمودند: «به اسم این‌که زن را می‌خواهند آزاد کنند ظلم کردند به زن، ظلم‌ها کردند به زن؛ زن را از آن مقام شرافت و عزت که داشت پایین کشیدند. زن را از آن مقام معنویت که داشت شیء کردند...»

 

از سوی دیگر، خشونت مأموران رضاخان در تحمیل این قانون، نارضایتی عمیقی در میان مردم ایجاد کرد و شکاف میان حکومت و جامعه را گسترش داد. امام خمینی، در تحلیل این سیاست، همواره به جنبه‌های تخریبی آن بر انسجام خانوادگی و اجتماعی اشاره می‌کرد و معتقد بود که این اقدامات پایه‌گذار بحران‌های هویتی در جامعه ایران بوده است. ایشان می‌فرمایند: «من تلخی اینکشف حجابی که این‌ها کردند و اسمشان را بعداً «آزاد زنان و آزاد مردان» پسر رضا خان گذاشت، من تلخی‌اش باز در ذائقه‌ام هست. شما نمی‌دانید چه کردند با این زن‌های محترمه و چه کردند با همه قشرها. الزام می‌کردند هم تجار را، هم کسبه جزء را، هم روحانیت را، هر جا زورشان می‌رسید به این که مجلس بگیرید و زن‌هاتان را بیاورید در مجلس، بیاورید در مجلس عمومی، آن وقت اگر این ها تخلف می‌کردند، کتک دنبالش بود، حرف دنبالش بود، همه چیزها و حرف‌ها بود. و این‌ها می‌خواستند زن را وسیله قرار بدهند از برای این که سرگرمی حاصل شود برای جوان‌ها و در کارهای اساسی اصلًا وارد نشود».

 

 

با پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از نخستین اقداماتی که در حوزه فرهنگی انجام شد، بازگرداندن حجاب به عنوان یکی از مظاهر اصلی هویت اسلامی جامعه بود. امام خمینی در سخنرانی‌های متعدد خود، اهمیت حجاب را یادآور شد و آن را نه تنها برای زنان، بلکه برای کل جامعه مفید دانست. ایشان حجاب را نمادی از استقلال فرهنگی و مقاومت در برابر نفوذ غرب معرفی کرد. بر اساس دیدگاه امام خمینی، حجاب اسلامی یکی از راه‌های حفظ کرامت و جایگاه زنان در جامعه بود و اجرای آن، بازگشت به ارزش‌های اصیل دینی و فرهنگی ایران را نشان می‌داد.

 

سیاست کشف حجاب رضاخانی، یکی از مهم‌ترین نمادهای تقابل میان حکومت پهلوی و مردم ایران بود. این سیاست، گرچه با هدف مدرنیزاسیون اجباری و نزدیک کردن ایران به غرب اجرا شد، اما در نهایت به تضعیف انسجام اجتماعی و افزایش نارضایتی مردم انجامید. امام خمینی، به عنوان رهبر بزرگ انقلاب اسلامی، همواره با این سیاست به شدت مخالفت کرد و آن را بخشی از توطئه‌های استعماری برای نابودی هویت اسلامی و فرهنگی مردم ایران و منافی قطعی شرع دانست.دیدگاه‌ها و اقدامات امام خمینی در این زمینه، نقش مهمی در بازگرداندن ارزش‌های اسلامی به جامعه ایران پس از انقلاب اسلامی داشت. سیاست‌های ایشان در بازتعریف حجاب، نشان‌دهنده اهمیت این موضوع به عنوان یکی از ارکان اصلی هویت اسلامی و فرهنگی ایران است.

 

(1) صحیفه امام ؛ ج ۵، ص ۳۶۹ - ۳۷۰