از رتبه بندی نظام پژوهش تا لزوم امتداد رسانه ای و اجتماعی پژوهش ها

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، نشست مهمانی فرهنگی و رسانه‌ای «بررسی دغدغه های پژوهشگران حوزوی با حضور حجت الاسلام‌والمسلمین ابوالقاسم مقیمی حاجی معاون پژوهش حوزه‌های علمیه و جمعی از پژوهشگران حوزوی برگزار شد.

در نشست‌های مهمانی فرهنگی رسانه‌ای خبرگزاری رسا، مسئولین حوزوی که مشغول به خدمت‌رسانی به طلاب و حوزه‌های علمیه هستند، در فضایی صمیمی و صریح به سؤالات دغدغه‌مندان حوزوی پاسخ می‌دهند.

این نشست به مناسبت هفته پژوهش با حضور معاون پژوهش حوزه های علمیه و مدیران این معاونت و همچنین جمعی از پژوهشگران حوزوی شکل گرفت و ضمن طرح سؤالاتی و پاسخ‌های آن، بخشی از فعالیت های معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه ارائه شد.

نشست صمیمی پژوهشگران حوزوی با معاون پژوهش حوزه های علمیه که بیش از 3 ساعت به طول انجامید، چهارشنبه از ساعت 15:30 در دو نوبت قبل و بعد از نماز مغرب و عشا در محل سالن جلسات شهید دهقانی خبرگزاری رسا برگزار شد که در ادامه مشروح گزارش این نشست تقدیم علاقه مندان و مخاطبان گرامی می شود.

حوزه علمیه نیازمند الگوی پژوهش مخصوص به خود است

اولین نفری که با اعلام حجت الاسلام محمدحسین پیشاهنگ، دبیر جلسه سخنان خود را آغاز کرد، حجت الاسلام حامد غلامی بود که اظهار داشت: نیازمند یک الگوی پژوهش بومی مختص به حوزه های علمیه هستیم به این معنا که قواعد مشخص و مختص به حوزه های علمیه و بدون الهام گیری از قواعد دانشگاهی طرح ریزی و اجرا شود؛ در ژاپن پایان‌نامه ای با دو صفحه مطلب دفاع شده است اما ما به تقلید از اصول دانشگاهی کف 150 صفحه ای را به عنوان ضابطه یک پایان‌نامه تعیین می‌کنند که منطق مشخصی ندارد.

وی در ادامه بر لزوم آموزش پژوهش محور تأکید کرد و ادامه داد: رویکرد آموزشی پژوهش محور تبدیل به شعار شده است که با آیین نامه و ابلاغ اتخاذ نمی شود بلکه لازم است استاد مختص به این روش تربیت شود؛ در نظام آموزشی کشور ریاضیات را نیز حفظی ارائه می دهند اما در برخی کشورها حتی تاریخ و هنر را با قاعده به دانش آموزان خود تدریس می کنند.

این پژوهشگر حوزوی با بیان اینکه اتصال پژوهشگران حوزوی به سازمان های نیازمند به پژوهش امری ضروری است، تأکید کرد: در برخی از طرح های پژوهشی توسط دستگاه های اجرایی هزینه های زیادی اختصاص داده شده و پژوهشگرانی در آن حضور دارند که هیچ شناختی از آن حوزه نداشته و فقط به دلیل اینکه دانشگاه آن ها توانسته با سازمان مربوطه ارتباط بگیرد، طرح مربوطه را انجام می دهند؛ حوزه علمیه می تواند بسیاری از طرح پژوهشی مورد نیاز نظام را اجرا کند و به نتیجه خوبی نیز برسد.

پژوهشگران برای ایجاد امتداد رسانه‌ای و اجتماعی پژوهش خود تلاش کنند

حجت الاسلام احمد اولیایی دومین نفری بود که خواست به موارد ایجابی و به دور از انتقادات سخن خود را بگوید.

وی اظهار داشت: حوزه علمیه با توجه به قدمتی که داشت می توانست وارد بازی ساختارهای پژوهشی مرسوم نشود از این رو گرفتار یک استعمار خاص شده است؛ تعداد صفحه، چگونگی بهره برداری از کتب و... مسائلی است که توجیه چندانی برای پژوهش های حوزوی ندارند. حوزه علمیه مجبور شد به علت بهره مندی از امتیازات ملی و بین المللی پژوهشی به نظام ارتقاء تن دهد که هر چه زودتر باید از آن خارج شود و باید به سمت بومی سازی فرایند های پژوهشی حرکت کنیم.

حجت الاسلام اولیایی ادامه داد: پژوهش و پژوهشگر اگر در کتابخانه بمانند و یافته های خود را امتداد ندهند، با دفن پژوهش در حوزه مواجه خواهیم شد و همچنین افراد غیر علمی که کار رسانه ای و اجتماعی بلدند، جای پژوهشگر واقعی و صاحب اندیشه حوزوی را می گیرند. سازوکار به گونه ای باید باشد که خود پژوهشگر به امتداد رسانه ای و اجتماعی یافته های خود توجه کند؛ غربی ها و دانشگاهی از نیم صفحه پژوهش خود کوه می سازند.

وی با اشاره به تحصیل بسیاری از حوزویان در مراکز دانشگاهی و عضویت در هیأت علمی دانشگاه اظهار داشت: افرادی در مؤسسات و نهادهای مختلف دانشگاهی جذب شدند که علاوه بر فضل حوزوی فضل دانشگاهی نیز داشته که می توانند بخشی از فعالیت های پژوهشی حوزه های علمیه را تکمیل کنند، از این رو معاونت پژوهش حوزه های علمیه باید از آن ها استفاده کند.

این پژوهشگر حوزوی با تأکید بر ضرورت پرداخت به مزیت های نسبی حوزه های علمیه اظهار داشت: «فلسفه»، «کلام» و «فقه» مزیت های حوزه علمیه است که لازم است متخصصینی برای این امر توسط حوزه های علمیه به عنوان پژوهشگر معرفی شوند. با توجه به میان رشته ای و تخصصی شدن موضوعات در جامعه مدرن امروز، ادعا و ورود پژوهشی به تمام عرصه ها کار درستی نیست. حوزه در موارد متعددی مزیت رقابتی پژوهشی دارد که باید بدان ها بپردازد.

وی بر ضرورت بازاریابی پژوهشی تأکید کرد و افزود: سازمان ها قدرتی دارند که پژوهش ها را به هدف خود هدایت کنند و لازم است در حوزه علمیه چند نفر مسؤولیت تنظیم قرارداد با نهادها را داشته باشند؛ این مسأله فقط فایده مادی برای پژوهشگر ندارد بلکه برای سازمان مربوطه، امر پژوهش و هدایت پژوهش ها بسیار ضروری است.

حجت الاسلام اولیایی با انتقاد از عدم اهتمام برخی از طلاب به نوشتن، تصریح کرد: طلاب توانمند هستند و می توانند به خوبی مطلب بنویسند اما لازم است که زیست پژوهشی آن ها از جایی شروع شده و معایب این زیست اصلاح شود؛ در 20 سالگی کتابی نوشتم که بسیار مورد تمسخر قرار گرفتم زیرا یک تلقی اشتباه تأکید داشت که طلاب باید سالها تلمذ کنند.

وی بر ضرورت ایجاد فرایند گفتگو و طرح ایده، تصریح کرد: در نمونه های غربی مانند TED گفتگو ایجاد می شود و ایده خود را مطرح می کند؛ در برخی از روند ها افرادی بدون قوت علمی و پژوهشی به عنوان پژوهشگر در رسانه ها مطرح می شوند اما اگر قالب های گفتگو شکل بگیرد و طی آن به ایده پژوهشگر حمله شود، عیار هر شخص توسط فهمیده می شود.

پژوهش های حوزوی به فضای عملیاتی نزدیک شود

سومین نفر از پژوهشگران حاضر که سخنان خود را مطرح کرد، حجت الاسلام علی ارشد از پژوهشگران حوزوی بود که اظهار داشت: پژوهش های ارتکازی و ذهنی بسیار ارزشمند هستند اما احساس می شود اکثر پژوهش‌های حوزوی بر این فضا متمرکز شده و مسأله محور نیست؛ لازم است که پژوهش ها به فضای عملیاتی و جامعه نزدیک شود.

وی با بیان اینکه اکثر پژوهش ها به فرم و قالب پژوهش تأکید دارند، تصریح کرد: طبق این تأکید بر قالب، می توان با مهندسی معکوس کردن پژوهش های دیگران، یک پژوهش قوی که بتواند رتبه نیز دریافت کند، ارائه داد.

این پژوهشگر حوزوی با اشاره به برنامه «خودیاری انجمن معتادهای گمنام» اظهار داشت: بسیاری از پژوهشگران در خصوص همه یافته های پژوهشی غرب گارد منفی دارند از این رو پژوهش هایی که برای نقد NA شکل گرفته فقط به نقد پرداخته اند و هیچ وجه مثبتی برای این امر قائل نمی شوند زیرا از بوم این برنامه ها را در غرب شناخت کافی نداشته و به این علت که از غرب وارد شده گاردی منفی در مقابل آن ایجاد می شود.

وی ادامه داد: می توان با پژوهش صحیح و ناظر به میدان به افرادی که دچار آسیب های اجتماعی شده اند، نزدیک شد؛ در جلسه ای یک نفر یک ساعت و نیم به NA حمله کرد و من پس از آن نتوانستم بگویم که پژوهشگر این حوزه هستم.

تحول در هر عرصه با تعیین جایگاه نهادها و ساختارها رخ می‌دهد

حجت الاسلام حسینی زاده با اشاره به دیدگاه رهبر معظم انقلاب در خصوص امر جهاد اظهار داشت: علمای سلف ما در مداقه علمی و سنت پژوهشی خود در بسیاری از اوقات موضوعات و مباحث بررسی شده توسط پیشینیان را دوباره مورد بررسی قرار می دادند و همین امر سبب قوت علمی در حوزه های علمیه شد؛ در زمان قدمای ما تراکم اندیشه ها در یک موضوع واحد صورت می گرفت که سبب غنا و قوت است.

وی ادامه داد: قدمای ما گاه در یک موضوع چندین بار پژوهش می کردند و به یافته های جدید می رسند اما امروز در پژوهش ها و دروس خارج موضوعات جدید می شود و به یک موضوع به صورت عمیق پرداخته نمی شود.

این پژوهشگر حوزوی بر اهمیت ترسیم چرخه پژوهش تأکید کرد: پس از تعیین جایگاه نهادها و ساختار های پژوهشی می توان به تحول در عرصه پژوهش فکر کرد زیرا تحول مبتنی بر ساختار است؛ طلاب پژوهشگر به دنبال آن هستند که موضوعاتی را مورد پژوهش قرار دهند که افرادی دیگر بر روی آن پژوهش نکرده اند از این رو دردمندی و مسأله محوری چندانی در این پژوهش ها وجود ندارد.

وی با بیان اینکه احساس می شود حوزه هنوز خود را بیرون از حاکمیت می بیند، تصریح کرد: ما درون حاکمیت هستیم و نظام باید مسائل خود را بیان کند و سپس نهاد پژوهشی حوزه از پژوهشگران مطالبه کند و با کمک آن ها مسائل را حل کند. باید مشخص شود که طبق چه چرخه ای پژوهش ها پذیرفته می شود و سپس به نهادها ارجاع داده شده و تبدیل به گفتمان می شود.

برای سطح یک دروس پژوهشی تدوین شده است

پس از طرح سخن 4 نفر از پژوهشگران حوزوی در این نشست، حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی، بخش اول سخنان خود را با تسلیت ایام شهادت حضرت زهرا و آرزوی پیروزی مردم مظلوم غزه آغاز کرد و اظهار داشت: یکی از مشکلات ما دیده نشدن کارهای انجام شده است؛ انتقاد می شود که طلاب با پژوهش انس ندارند که باید گفت طبق فعالیت های که صورت گرفته، طلاب در 3 سال اول باید روش تحقیق ابتدایی را در 48 ساعت بگذرانند و برای این امر کتابی نیز نوشته شد و درسنامه آن نیز به اساتید تحویل داده شد. این کتاب به صورت چند حلقه طراحی شده تا در یک کتابی سه حلقه ای مهارت های پژوهشی ارائه شود.

وی با بیان اینکه در پایه های 4، 5 و 6 یک درس پژوهشی تعیین شده است، تصریح کرد: در پایه سوم لازم است که طلاب پاراگراف نویسی کنند و سپس در پایه چهارم مقاله ای کوتاه و در آخر نیز مقاله ای بلند بنویسند. کار اجرا به هیچ وجه ساده نیست به ای صورت که اگر در ستاد طوفان به پا شود، در مدارس فقط یک نسیم می وزد؛ هر تغییر آموزشی و آیین‌نامه ای باید از طریق شورای عالی اعمال شود و پس از اعمال تغییر، اجرای آن در مدارس امر بسیار سختی است.

حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی، تصریح کرد: در همین چند ماه اخیر با بیش از 200 نفر در خصوص تحقق دغدغه های رهبری معظم انقلاب و تبدیل آن به ایده عملیاتی صحبت کرده ام و در طول چندسال گذشته بیش از 20 استان را سفر کرده ام تا مصوبات و آیین نامه ها به اجرا برسد. نشریات داخلی مدارس راه اندازی شد تا طلاب به نوشتن عادت کنند و امروز نشریات واحد های پژوهشی از 150 عدد گذشته است در حالی که تا چندی پیش 34 نشریه فقط فعال بود.

وی در ادامه با اشاره به ایجاد گروه گفتمانی پژوهشی از اتصال همه فعالیت های پژوهشی کشور به ستاد، اظهار داشت: کل استان های کشور جشنواره های استانی پژوهشی علامه حلی دارند و در حال حاضر 300 مدرسه این جشنواره پژوهشی برقرار است؛ یک لیگ پژوهشی ایجاد شده که منتخب هر مدرسه در جشنواره استانی شرکت کرده و منتخب استانی به جشنواره کشوری راه پیدا می کند.

وی با بیان اینکه فرهنگ پژوهش تا حد زیادی عوض شده است، بیان داشت: 176هزار اثر در طول 14 دوره جشنواره علامه حلی به دبیرخانه ارسال شد و می توان گفت نوشته های موجود بیش از این است؛ طبق تخمین ها 30درصد طلاب در جشنواره های پژوهشی شرکت کرده و تعداد زیادی از طلاب مشق پژوهش کرده اند.

معاون پژوهش حوزه های علمیه با اشاره به ارائه 18500 اثر پژوهشی توسط طلاب به جشنواره علامه حلی، تصریح کرد: در سال کرونا آثار پژوهشی از 15هزار اثر کمتر نشد و این نشان از فعال بودن پژوهش در زمانه تعطیل شدن بخش مهمی از آموزش بود؛ برخی از همراهی اساتید انتقاد می کنند از این رو به 2هزار استاد آموزش لازم را داده ایم و به عنوان تشویق ضریب پژوهش را در حق التدریس اساتید لحاظ کرده ایم و ارتقاء اساتید و طلاب را با هدفمندی برای تأمین معیشت تلفیق کرده ایم. پژوهش آموزان نیز می توانند از امتیازات معیشتی پژوهش استفاده کنند.

تربیت مدرس پژوهش آغاز شده است

وی با اشاره به دغدغه مطرح شده در خصوص آموزش پژوهش محور، ابراز داشت: در امر پژوهش تربیت مدرس وجود نداشت اما سال گذشته تربیت مدرس پژوهش طراحی شد و کد تدریس مهارت پژوهشی نیز در نظام آموزشی به رسمیت شناخته شد؛ دوره صدساعتی تعریف کردیم تا استاد «مهارت پژوهش سطح یک» تربیت شود و برخی پیش‌بینی می‌کردند که کسی در این دوره شرکت نمی کند اما این تدریس در 6 دوره تکرار شد و در مجموع با فصول مختلف آن 14 دوره به صورت فعال برگزار شد. کسانی که در طول این دوره ها نمره زیر 16 کسب کنند مدرک نهایی را دریافت نمی کنند زیرا قرار است این اساتید در طلاب ایجاد مهارت کنند و لازم است که روند به صورت جدی طی شود. این مهم امری زیرساختی است که به زودی نتایج آن مشخص نخواهد شد بلکه یک سرمایه گذاری برای آینده است.

حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی با بیان اینکه مسابقه ای برای ایده پردازی الگوی آموزش پژوهش محور برگزار شد، تصریح کرد: اساتیدی که تجربه آموزش پژوهش محور داشته اند را جمع کرده و از ایده های آن ها استفاده کردیم و مسابقه ای نیز برگزار کردیم تا به ایده برسیم اما هنوز ایده ای که در کاغذ توافق متفکرین را جلب کند نهایی نشده است؛ گاهی ایده پردازان در این امر کوتاهی می کنند.

بیش از صد تفاهم نامه با نهادهای نظام امضا شده است

وی با اشاره به تدوین شاخص های پژوهشی مدارس اظهار داشت: دقیق ترین آمار از مدارس مختلف ثبت می شود که مدیران مدارس نمی توانند با پژوهش بیگانه باشند و چند سال طول کشید تا مدیران بدانند برای پژوهش هم باید فعالیت داشته باشند؛ ریل گذاری های زیادی در مدارس علمیه صورت گرفته است. بانک اطلاعاتی برای مقایسه پژوهش های حوزه های علمیه وجود نداشت اما امروز آمار ها توسط مدارس ثبت می شود و مقایسه با استفاده از فناوری صورت می گیرد؛ چندی پیش در جلسه مدیران استانی مقایسه ای از آمارهای پژوهشی ارائه کردم که پس از آن جنب و جوش ها شدت گرفت.

معاون پژوهش حوزه های علمیه با بیان مسائل کلان امر پژوهش تصریح کرد: دو سال است برای پاسخ به این سؤال درگیر هستیم که چرا پژوهش های ما با میدان ارتباط ندارند؛ حوزه علمیه در ساختار نظام جایی نداشت اما امروز با نهاد مختلف قرارداد دارد و معاونت پژوهش در بسیاری از نهادها مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای پژوهش کشور عضویت دارد. حدود 100 تفاهم نامه با نهادهای مختلف نظام بسته شده است که برخی از آن ها دبیرخانه ای در دو طرف قرارداد دارد.

وی با بیان اینکه ارتباط با نهادهای مختلف کشور به هیچ وجه ساده نیست، تأکید کرد: بسیاری از نهادها توان و یا دغدغه احصاء نیازهای خود را ندارند؛ برای دولت قبل و دولت فعلی نامه داده ایم که نیازهای خود را ارائه دهند. انسان های متخصصی باید تشخیص دهند فلان مشکل در فلان وزارتخانه مشکلی نظری است که باید به حوزه برای طرح پژوهش ارجاع داده شود و نظرات حوزه اخذ شود اما هنوز در کشور به این بلوغ نرسیدیم.

حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی با اشاره به ایجاد دبیرخانه حمایت از پژوهش های مورد نیاز نظام، تصریح کرد: با نیازسنجی، رصدها و جلسات نخبگان دفترچه ای را تدوین کردیم و طبق آن مدعی هستیم که در عرصه های مختلف نیازهای کشور را احساس می کنیم؛ با مجمع عالی حکمت در خصوص امتداد فلسفی بسیاری از امور همفکری داشته ایم. فکر نکنید برای همه موضوعات پژوهشگر آن وجود دارد.

انجام پروژه های میدانی، پژوهشگران حرفه‌ای می خواهد

وی با اشاره به دریافت 4200 طرح پژوهشی در دبیرخانه حمایت از پژوهش های مورد نیاز نظام، اظهار داشت: تعداد زیاید از پژوهش ها در یک پژوهشکده مجازی، بدون هیأت علمی در این دبیرخانه بررسی می شود و 3500 عدد از این طرح های دریافت شده بررسی شده است؛ قرارداد 500 طرح پژوهشی بسته شده و 150 اثر از آن ها نیز نهایی شده است. وقت نمی کنیم مراسم رونمایی از این آثار را در دبیرخانه حمایت از پژوهش های مورد نیاز نظام را انجام دهیم اما باید گفت که ظرفیت نهادهای پژوهشی را به سمت نیازهای نظام سوق داده و با چندین مرکز قرارداد بسته ایم.

معاون پژوهش با اشاره به پیگیری طرح های پژوهشی مشترک با نهادهای مختلف کشور، اظهار داشت: انجام پروژه های عینی مورد نیاز، پژوهشگران بسیار حرفه ای می خواهد؛ مشکل بانک داری با طلاب درحال تحصیل حل نمی شود، بلکه احتیاج به پژوهشگران پرسابقه دارد. باید نیاز پژوهشی را از ترند یک خبر در فضای مجازی در بیاوریم و به متخصص امر کلام ارجاع دهیم که آن را پاسخ دهد از این رو تلاش کردیم این نیازها را احصاء کنیم. بارها با وزرا و نهادها مطرح کردیم که به ما اطلاعات بدهیم که در چه مواردی نسبت به دین شبهه وارد می شود تا ما در مدت کوتاهی آن پاسخ دهیم.

با وجود فضای مجازی علاقه به حضور در کرسی های آزاداندیشی کم شده است

وی با بیان اینکه 50 پایگاه مستشرقان غربی مطالعه و دغدغه های آن ها به پژوهشگران ارائه شده است، ادامه داد: موضوعات مختلفی را که مورد توجه پژوهشگران و مستشرقان غربی قرار گرفته است را با فهرست الفبایی جمع آوری کرده ایم تا مشخص شود پژوهشگران غربی بر چه چیزی و از چه نگاهی تمرکز کرده اند تا برای پاسخ آن پژوهش کنند.

حجت الاسلام مقیمی حاجی در ادامه سخنان خود در پاسخ به چرایی رونق نگرفتن کرسی های آزاداندیشی گفت: برخی نظریه پردازان گلایه دارند که پس از ارائه نظر خود ترس از هجمه های رسانه ای دارند از این رو در گوشه ای به نوشتن خود می پردازند و باید گفت زمانه به گونه ای شده که رسانه ها و فضای مجازی را نمی توان خاموش کرد؛ از طرفی دیگر افراد با استفاده از ابزار سهل‌الوصل رسانه بدون مجوزگیری حرف خود را می زنند از این رو چرا نیاز داشته باشد از من مجوز بگیرد. ابزار فضای مجازی قدرتی ایجاد کرده است که به بسیاری از گفتگوهای علمی و کرسی های آزاداندیشی احساس نیاز نمی شود و افراد از این تشریفات بی نیاز شده اند.

وی با تأکید بر اهمیت حفظ حریم نظریه پردازان اظهار داشت: فردی باید پاسخ نظریه پرداز را بدهد که هم وزن او علم داشته باشد و در مواردی برخی طلاب پاسخ مراجع را می دهند.

با استفاده از نوشته های امام خمینی می توان نظم در پژوهش را تدریس کرد

حجت الاسلام رضا لک زایی به عنوان پنجمین پژوهشگر حاضر در جمع، سخنان خود را آغاز کرد و گفت: جشنواره علامه حلی و همایش کتاب سال حوزه همایش های خوبی هستند اما تصور می کنم که طلاب حائز رتبه در جشنواره علامه حلی و کتاب سال جایزه خود را می گیرند و رها می شوند و حلقه لازمه شکل نمی گیرد.

وی ادامه داد: لازم است برخی پژوهش ها جهانی باشد که اگر هجمه ای به اسلام صورت گرفت، متخاصمین بفهمند که پاسخ آن به ده ها زبان داده می شود.

حجت الاسلام لک زایی با بیان اینکه کتب امام خمینی در حوزه و دانشگاه تدریس و در ساختار تعریف نمی شود، اظهار داشت: نوشته های امام خمینی بسیار منظم هستند که می توان از این کتب برای تدریس روش کتابت استفاده کرد؛ 10 حدیث ابتدایی کتاب شریف 40 حدیث نظمی آهنین دارد که می توان برای ارائه و تدریس از آن در دروسی مانند حدیث خوانی استفاده کرد.

توسعه دانش با پژوهش صورت می گیرد

سرکار خانم مظفری معاون پژوهش حوزه های علمیه خواهران، در شروع سخنان خود از تشکیل این جلسه تشکر کرد و مشکل پژوهش را در حوزه و دانشگاه دانست و بیان داشت: پژوهش اساس دانش بوده که توسعه آموزش و دانش نیز با پژوهش صورت می گیرد؛ خروجی حوزه های علمیه باید پاسخگوی نیاز جامعه باشد و مشکلات زیادی در جامعه وجود دارد که حوزه علمیه نتوانسته به طور مستقیم پاسخگوی آن ها باشد.

وی با تأکید بر لزوم «مسأله شناسی تدوین پایان نامه ها در حل مشکلات کشور» اظهار داشت: اگر پایان نامه ها به سمت نیازهای کشور می رفت آسیب های اجتماعی بالا نبود.

مظفری توجه به کیفیت را در کنار توجه به کمیت آثار ضروری دانست و افزود: تفکر و تحلیل باید در آثار پژوهشی حوزه های علمیه مورد توجه قرار گیرد؛ در حوزه های علمیه نوشته های زیادی وجود دارد که در قالب های خوبی قرار نگرفته و چاپ نشده است از این رو لازم است برای طلاب سختگیری در زمینه پژوهش صورت گیرد.

وی توجه به نیازهای منطقه ای را امری ضروری دانست و تصریح کرد: برخی مناطق مشکلات و راه حل های خاص خود را دارند که توجه به آن ها سبب می شود تولید دانش خوبی در حوزه های علمیه صورت گیرد.

رسیدن پژوهش ها از تولید به مصرف، به کار عملیاتی ویژه احتیاج دارد

حجت الاسلام حبیب عباسی از پژوهشگران حوزوی، با تشکر از خبرگزاری رسا در تدارک این جلسه، اظهار داشت: لازم است رصد بین المللی ویژه ای در خصوص شبهات، حملات علیه دین، حمله به جمهوری اسلامی و... صورت گیرد و پژوهش های مربوط به این حوزه شناسایی شود تا پاسخ آن ها توسط حوزه های علمیه داده شود؛ لازم است که پایان نامه های دانشگاه های وهابیت برسی شود و برای پاسخ به آن ها توسط پژوهشگران اقداماتی صورت گیرد.

وی با اشاره به تجربه خود در رصد فضای مجازی بنگالی زبان، بیان داشت: 300 میلیون نفر به زبان بنگالی صحبت می کنند و 180 میلیون مسلمان در بین آن ها وجود دارد که مشاهده می کنم سؤالات زیادی در خصوص شیعه از سخنرانان مذهبی خود می پرسند و پاسخ های نامربوطی نیز توسط سخنرانان ارائه می شود از این رو لازم است با پژوهش برنامه پاسخ خوبی به آن ها داده شود.

حجت الاسلام عباسی گفت: رسیدن پژوهش ها از تولید به مصرف کننده احتیاج به کار عملیاتی ویژه دارد زیرا بسیاری از روحانیون فعال در عقیدتی-سیاسی ها و مناطق تبلیغی را مشاهده کرده ام که پایگاه هایی مانند نورمگز و پرتال جامع علوم انسانی را برای دریافت مقالات نمی شناختند.

وی با بیان اینکه نسل نویسندگان پژوهشی کتاب در حال انقراض است و کتابسازان در حال جایگزین هستند، تصریح کرد: نویسندگان پژوهشی منفعت اقتصادی ندارند و این حرفه را رها کرده و سراغ سخنرانی، منبر و تدریس رفته اند، از این رو احساس می شود پژوهش در ایران به صرفه نیست.

فعالیت های معاونت پژوهش، جای تقدیر دارد

حجت الاسلام نیما ارزانی از پژوهشگران حوزوی اظهار داشت: در طول سه سال گذشته توسط معاونت پژوهش حوزه های علمیه کارهای زیادی صورت گرفته است که جای تقدیر دارد.

وی با بیان اینکه طلاب اطلاعی از سامانه پژوهشگران ندارند، تصریح کرد: لازم است معرفی از سامانه ها صورت گیرد و طلاب بیشتری با پژوهش و قواعد آن انس داشته باشند. اگر سامانه هایی بتوانند برای کشف و شناسایی پژوهشگران و استعداد های پژوهشی راهی را فراهم کنند امری بسیار ستودنی است.

حجت الاسلام ارزانی با اشاره به اینکه پس از اتمام تحصیلات دانشگاه وارد حوزه علمیه شده است، اظهار داشت: در همه عرصه های پژوهشی کشور پس از جایزه به نفرات برتر آن ها را رها می کنند و اینگونه نیست که دوستان تصور کنند فقط در حوزه به پرورش استعدادهای برتر توجه نمی شود.

وی در ادامه با اشاره به کرسی های آزاداندیشی و روند سخت اخذ مجوز آن، از معاون پژوهش تسهیل مجوز کرسی ها آزاداندیشی را خواستار شد.

مسؤولین پژوهش، مسیر پژوهش را تسهیل می کنند

حجت الاسلام سیدمصطفی مهاجریان مدیر پژوهش پژوهشکده معارف اهل بیت آخرین نفری بود که پس از گذشته 2.5 از وقت جلسه سخنان خود را بیان کرد؛ وی اظهار داشت: با 60 پژوهشگر در حال پیشبرد 50 پژوهش هستیم؛ لازم است تشکر کنم از معاونت پژوهش که تحولی محسوس رقم زده است و کارهای ما را راحت و سهل پیگیری می کنند. در مراکز تخصصی سیستم اتوماسیون فعال است اما در مراکز پژوهشی این اتوماسیون وجود ندارد.

وی با بیان اینکه بعضی از پروژه های پژوهشی 20 سال به طول می انجامد تا خروجی کار حاصل شود، اظهار داشت: فرد فعال در طرح های بزرگ پژوهشی نمی تواند از امتیازات پژوهشی استفاده کند زیرا خروجی مانند مقاله یا پایان‌نامه ندارد؛ دبیر علمی و اجرایی و ارزیابان پژوهشی نیز که وظیفه نظارت را دارند مورد حمایت قرار نمی گیرند و در سامانه راهی برای ثبت این افراد نیست.

حوزه علمیه حدود صد سامانه را در صف طراحی دارد

حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی در پاسخ بیان کرد: تمام شاخص ها را تفاهم کردیم که در هر نقش از روند پژوهش، پژوهشگران بتوانند خود را ثبت کنند و همانطور که شما به ارزیابان اشاره کردید باید بگویم در سامانه در بخش کتاب اگر پژوهشگری وارد شود، می تواند نقش ارزیاب را انتخاب کد و به راحتی ثبت می شود.

وی در ادامه با بیان اینکه در سامانه جامع فعالیت های پژوهشی به دنبال رتبه بندی هستیم، تأکید کرد: در نظام رتبه بندی پژوهشی فعلی کشور پژوهشگاه های بزرگ علوم انسانی نمی توانند هیچ گاه جزء پژوهش اول نمی توانند بشوند زیرا یکی از شاخص های مهم را که خروجی عملیاتی است معمولا ندارند از این 30 امتیاز را از دست می دهند؛ ما در حوزه برای نظام طراحی درونداد و برونداد فعالیت های پژوهشی الگویی پیدا نکردیم و الگوهای موجود نیز الگوی حسابداری و برنامه ریزی است؛ سامانه باید بتواند کارمند، پروژه و بودجه را به خروجی ها ضرب کند تا به خوبی رتبه بندی را انجام دهد؛ توان مالی طراحی این سامانه درحال حاضر وجود ندارد زیرا در همین زمان حدود 100 سامانه در حوزه در صف طراحی قرار دارد.

وی با بیان اینکه 300 نشریه فعال در حوزه وجود دارد که پرداخت حق تمدید این تعداد به سیناوب بیش از 2میلیارد هزینه دارد، اظهار داشت: می توان به جای این هزینه سامانه ای مشابه را در حوزه ایجاد کنیم اما علاوه بر اینکه احداث سامانه هزینه دارد، در طول برقراری نیز هزینه هایی را لازم دارد؛ برخی توقع دارند که سامانه ISC حوزوی راه اندازی شود که باید گفت در حال حاضر همین ISC یک ساختمان 9طبقه با تعداد زیادی کارمند را در اختیار دارد که احداث شرکتی مشابه آن از توان حوزه خارج است.

لازم است مدل پژوهشی حاشیه نویسی مرسوم شود

معاون پژوهش حوزه های علمیه با ارائه آماری درباره وضعیت بودجه ای این معاونت، این میزان را برای رسیدن به اهداف و نیز نقطه مطلوب ناچیز توصیف و کرد و اظهار داشت: با استفاده از ظرفیت های موجود مانند طرح هدفمندی تلاش کردیم که طلاب را به امری تشویق کنیم و سپس استاد را نیز به امری دیگر که در نتیجه هر دو با هم برای یک کار پژوهش پیوند خورده و از مزایای آن بهره‌مند شوند.

وی بر لزوم احیای سنت های پژوهشی همچون حاشیه زنی و تعلیقه نویسی در حوزه تأکید کرد و افزود: مقالات یکی از راه های نشان دادن خروجی علمی است اما سنت های پژوهشی بسیار غنی در حوزه های علمیه وجود دارد که باید احیا شود و یکی از آن ها سنت «حاشیه‌نویسی» است. بزرگان نیز موافق این کار هستند، لکن افرادی که شأنیت لازم را دارند باید وارد این عرصه شوند.

حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی با اشاره به اجرای پروژه سنت های پژوهشی، اظهار داشت: حاشیه یک مرجع بر عروه بیش از یک مقاله نیست اما همین امر علمیت فرد را تعیین می کند و مرجعیت فرد با همین چند کلمه معلوم می شود از این رو باید این سنت پژوهشی جدی گرفته شود؛ از المیزان جامع تر و بهتر نیست پس چرا رشته های علوم قرآنی و تفسیری ما طبق سنت گذشته بر آن حاشیه نمی زنند که یک تفسیر المیزان با چند حاشیه چاپ شود. بر کتاب علوم قرآنی علامه معرفت باید حاشیه زده شود؛ کتب کلامی جامعی از بزرگان داریم که می توان با الصاق حاشیه به آن پژوهش علمی کرد و این مدل مرسوم شود.

اندیشکده‌ها وظیفه کاربردی کردن پژوهش‌های بنیادین را بر عهده دارند

وی در پایان خاطرنشان کرد: سؤال می پرسند که چرا پژوهش های ما عملیاتی نیست و یا عملیاتی نمی شود؛ حلقه های واسط و سندهای سیاستی می خواهیم که پژوهش را به مرحله عملیات برساند اما باید توجه داشت پژوهش فقط سرخط می دهد که فلان مسأله آسیب زاست؛ نیاز به نهادهای واسطی داریم که پژوهش ها را تبدیل به نیاز مدیر عملی کنند و ما در خصوص این امر گفتگو نکردیم از این رو عده ای درخواست می کنند که پژوهشگاه ها را تعطیل کنیم؛ بسیاری از کشورهایی که پژوهشگاه های بنیادین خود را تعطیل کرده اند، از این پشیمان شده و بعد از 30 سال آن ها را بازگشایی کردند زیرا پژوهش بنیادین بسیار حساس و مهم است.

معاون پژوهش حوزه های علمیه در پایان خاطرنشان کرد: کسی که متفکر پژوهش های بنیادین است متخصص این کار است و نباید مستقیما وارد میدان کاربردی سازی شود، اندیشکده ها هستند که حلقه واسط تبدیل پژوهش ها به نیاز عینی مدیر عملیاتی هستند. یک فرد بنیادین نمی تواند کار کاربردی کند و با دستور نمی توان آن را وارد میدان کرد. اندیشکده های کشورهای اروپایی و آمریکایی و بسیاری دیگر از کشورها همگی خصوصی بوده و گردش مالی و درآمد بسیار بالایی دارند از این رو لازم است این مدل را به عنوان حلقه واسط بومی و زنده کنیم.

محمدحسین پیشاهنگ