تلاش مرکز مدیریت حوزه برای رفع مشکلات همکاری علمی شیعیان و اهل سنت

به مناسبت سالروز درگذشت ابن هشام مصری، مؤلف کتاب مشهور مغنی اللبیب، خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، پیرامون موضوع ارتباط علمی علمای شیعه و سنی در طول تاریخ حوزه علمیه فریقین با حجت الاسلام والمسلمین محمد حسن زمانی مشاور مدیر و دستیار ویژه در امور مذاهب اسلامی، به گفت و گو پرداخته است.

در ابتدا حجت الاسلام والمسلمین زمانی حفظ اتحاد را یکی از راز های پیروزی انقلاب اسلامی عنوان کرد و افزود: یکی از راز های پیروزی انقلاب اسلامی، وحدت کلمه همه مردم و مذاهب اسلامی بود، همینطور در طول تاریخ اسلام، هروقت امت اسلامی متحد شد نتایج درخشانی گرفت و هر وقت اختلاف و تنازع به وجود آمد، شکست و خسارت به بار آورد؛ این یک قانون و سنت الهی است. این قانون را خدا در قرآن، سوره انفال، آیه 46 اینگونه بیان کرده: «...ولاتنازعو فتفشلو و تذهب ریحکم...» یعنی امت اسلامی از نزاع و درگیری پرهیز کنید، تا توانتان را از دست ندهید.

وی با بیان اینکه در طول تاریخ اسلام، در برخی مقاطع شیعیان و اهل سنت اتحاد مناسبی داشتند که برکات قابل توجهی نصیب جامعه اسلامی شد و در بعضی دوره ها با یکدیگر درگیر بودند که به سبب درگیری انسان های زیادی از امت اسلامی شهید و کشته شدند، بر حفظ اتحاد نسبی که به برکت انقلاب اسلامی به وجود آمده و گسترش دامنه و عمق آن تآکید کرد.

مشاور مدیر و دستیار ویژه در امور مذاهب اسلامی واگرایی و درگیری را دو معضل اصلی اتحاد شیعه و سنی دانست و توضیح داد: برخی از شیعیان و اهل سنت نسبت به یکدیگر احساس واگرایی و بیگانگی دارند و به همین دلیل تمایلی به قرابت نشان نمی دهند؛ گاهی عده ای از این دو مذهب با هم دچار درگیری می شوند، که این درگیری گاهی به صورت علمی، رسانه ای و فیزیکی است.

وی در تبیین معنای درگیری علمی از ترکیب «جدال علمی غیر احسن» استفاده کرد و افزود: منظور از جدال علمی این است که دو طرف در ابطلال یکدیگر به گونه ای تلاش دارند که عواطف یکدیگر را جریحه دار کنند که منجر به کینه و احیانا درگیری فیزیکی می شود و این جدال غیر احسن است.

حجت الاسلام والمسلمین زمانی، در ادامه ضمن بیان نشانه های جدال نادرست و عواقب وحشتناک آن، به توضیح چگونگی جدال احسن پرداخت و گفت: جدال باید به صورت احسن باشد، نباید ختم به جنگ درگیری شود، متأسفانه اما امروز مناظره هایی که صورت می گیرد به صورت جدال غیر احسن است. از نشانه های جدال نادرست این است که هیج کدام بنا ندارند حرف طرف مقابل را بپذیرند، حتی اگر طرف مقابل سخن حقی را بیان کند که خدشه ای به آن وارد نمی شود. قرآن می فرماید: «الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه»؛ نشانه دوم جدال نا صحیح این است که  همیشه نفرت و ناراحتی بعد از مناظره بیشتر می شود و گاهی منجر به درگیری فیزیکی می شود، مانند برخی نقاط کشور های  پاکستان و افغانستان که طرف مناظره را از بین می برند و این از تجربه های عینی و تلخ ماست که امیدواریم با همکاری علمای شیعه و سنی این دو معضل را برطرف کنیم.

وی اولین مرحله تعامل علما شیعیان و اهل سنت را مربوط به دوران، امام باقر و امام صادق(علیهم السلام) دانست و خاطرنشان کرد: بسیاری از عالمان اهل سنت خدمت این دو امام بزرگوار، شاگردی کرده و معارف اسلامی را فراگرفته اند؛ در تاریخ ذکر شده که حدود ۴۰۰۰ نفر از محضر امام صادق(ع) کسب فیض کرده اند؛ اسامی همه ی این اشخاص در کتب رجال کشی، رجال نجاشی و رجال شیخ طوسی، آمده است که  بسیاری از این افراد، از فضلا و برخی جزء پیشوایان اهل سنت بودند، نظیر شخصیتی چون ابو حنیفه و مالک بن انس، که از روئسای مذاهب اهل سنت هستند.

این استاد سطح عالی حوزه، دوران پس از امام صادق(علیه السلام) تا غیبت صغری را دورانی کم فروغ در همکاری علمی شیعیان و اهل سنت عنوان کرد و مقطع زمانی غیبت صغری را یکی دیگر از مقاطع تاریخی دانست که همکاری های علمی افزایش قابل توجهی پیدا کرد و افزود: ارتباطات علمی در زمان غیبت کبری بیش از پیش رشد داشت و علمای بزرگی چون شیخ طوسی، علامه حلی، شیخ صدوق، هم نزد علمای اهل سنت درس فراگرفته اند و هم علمای زیادی از اهل سنت در محضرشان تلمذ کرده اند.

حجت الاسلام والمسلمین زمانی تأسیس دارالتقریب در مصر و مجمع التقریب در ایران را یکی از ثمرات همکاری علمای شیعه و سنی ذکر کرد و از پایه گذاری این ارتباط توسط مرحوم حضرت آیت الله بروجردی(ره) خبر داد و اظهار داشت: تأسیس این دو نهاد تقریبی، برکات بسیاری از جمله چاپ کتب، مجمع البیان شیخ طبرسی، محقق حلی، حدیث ثقلین در مصر داشت، همچنین در  دهه های اخیر مجله ای با نام رسالت تقریب توسط مجمع التقریب ایران چاپ می شد که علمای شیعه و سنی در آن مقالاتشان را چاپ می کردند.

وی از دغدغه رهبر معظم انقلاب برای بازگشت به دوران طلایی همکاری عالمان شیعه و اهل سنت و تشکیل حوزه علمیه مشترک خبر داد و گفت: رهبر معظم انقلاب، حدود ۲۰ سال  پیش بر بازگشت به دوران طلایی همکاری عالمان شیعه و سنی و تشکیل حوزه علمیه مشترک تاکید کردند، اما به دلایل مختلف متاسفانه هنوز این اتفاق نیفتاده است.

مشاور مدیر و دستیار ویژه در امور مذاهب اسلامی از تلاش مرکز مدیریت حوزه علمیه برای رفع مشکلات همکاری علمی شیعیان و اهل سنت خبر داد و افزود: مرکز مدیریت هم برای رفع این معضل و عمل به منویات امامین انقلاب، گامی در جهت گسترش وحدت مذاهب اسلامی برداشته است و بخش «تعامل با امور مذاهب اسلامی» را طراحی کرده که ان شاالله منشأ برکات شود.

وی  با اشاره به  این موضوع که مخاطبان آموزه های اسلامی حوزه علمیه، اکثرا مردم ایران و برخی از شیعیان دیگر کشور ها است تصریح کرد: باید طوری عمل کنیم که معارف را  هم به  دیگر مذاهب اسلامی و  ادیان الهی انتقال دهیم. برای این مهم، لازم است مذاهب اسلامی با هم همکاری علمی و مستمری داشته باشند تا بتوانند بر پیروان ادیان الهی و غیر الهی اثر بگذارند.

حجت الاسلام والمسلمین زمانی عدم اختلاف شیعه و سنی در مواجهه با بت پرستان و هندو ها را از جمله فرصت هایی برای همکاری دو مذهب و تقریب به یکدیگر دانست و افزود: از انجا که ما و اهل سنت در مواجهه با بت پرستان و هندوها هدف مشترکی داریم، می توانیم با همکاری یکدیگر، اثرگذاری بیشتر و بهتری داشته باشیم و یک تقریب جهانی را رقم بزنیم، چرا که در قرآن و سنت تاکید بر هدایت «الناس» شده، نظیر دستوری که امیر المومنین به مالک اشتر می دهند که: «نسبت به همه ی مردم مهربان باش و به امورشان رسیدگی کن چراکه آنها با تو در آفرینش یکی هستند».

وی در پایان از فرهیختگان و دلسوزان دینی درخواست کرد برای تقریب هرچه بیشتر مذاهب اسلامی به حوزه علمیه و مراکز تقریبی کمک کنند.