شماره ۴۴ فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شماره 44 فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش های سیاسی جهان اسلام» صاحب امتیازی انجمن مطالعات جهان اسلام با مدیرمسئولی محمدرضا حاتمی و سردبیری قاسم رضایی منتشر شد.

این فصلنامه در 5 مقاله منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

الگوی حکومتی اسلامگرایان النهضه تونس پس از 2011

محمدباقر خرمشاد، کیوان ساعدی

چکیده: پژوهش حاضر به دنبال تبیین چیستی و چگونگی‌ الگوی حکومتی حرکت النهضه در تونس، در دوره زمانی ۲۰۱۱م و پس از آن است. در این دوره زمانی این جنبش در عرصه سیاسی وارد شده و توانست از طریق آراء مردمی قدرت سیاسی را در اختیار بگیرد. هر چند همواره این احتمال مطرح بوده است که جنبش‌های اسلام‌گرای اهل سنت به دنبال برقراری خلافت اسلامی هستند، اما بررسی مصاحبه‌ها، اظهارات و سیاست‌های اتخاذ شده در این دوره از سوی النهضه، نشان می‌دهد که این تشکل به دنبال برقراری خلافت اسلامی نبوده است. حرکت النهضه همانطور که از مکتوباتِ بنیان‌گذار آن راشد الغنوشی پیداست، دموکراسی و حقوق بشر را نه تنها به رسمیت می‌شناسد بلکه آن را از اهداف و آرمان‌های اسلام می‌داند که به برقراری آزادی و عدالت که همانا روح اسلام است منجر خواهد شد. به این ترتیب، جنبش النهضه در پی برپایی نظامی مبتنی توامان بر دموکراسی سکولار و اسلام سیاسی سکولار است که در آن همه گروه‌ها اعم از اسلام‌گرا، چپ و سکولار، اجازه و حق حضور و فعالیت قانونی داشته باشند.‌ به این ترتیب در الگوی حکومتی اسلامگرایان النهضه تونس، اسلامگرایان به مثابه یک گروه سیاسی مبتنی بر سکولاریسم فعالیت می کنند.

جنبش آفروفیتوریسم (آفریقای آینده‌نگر) و تاثیر آن بر زن‌باوری و هویت یابی در آثار نویسندگان زن در کشورهای آفریقایی جهان اسلام

زهرا هاشمی، حسن شهابی، مهری حداد نارافشان

چکیده: در طول تاریخ زنان سیاه پوست بی عدالتی های اجتماعی زیادی شامل نژادپرستی، تبعیض های جنسیتی و یا نابرابری را تجربه کرده‌اند. آفروفیتوریسم (آفریقای آینده نگر) و زن باوری آفریقایی ایدئولوژی هایی هستند که برای همه زنان آفریقایی تبار طراحی و به عنوان مجموعه ای از جنبش های سیاسی، ایدئولوژیکی و  اجتماعی ظهور پیدا کرده اند و مبتنی بر یک هدف مشترک می باشند: تعریف، ایجاد و دستیابی به برابری سیاسی، اقتصادی، شخصی و اجتماعی برای هر دو جنسیت. این نهضت بر اساس فرهنگ آفریقایی پایه گذاری و متمرکز بر تجارب، تلاش ها، نیازها و مطالبات منحصر به فرد زنان آفریقایی است. این مطالعه توصیفی – مروری با  رویکرد کتابخانه ای و بر اساس مرور متون طراحی شده و به مقایسه و تحلیل  آثاری از دو نویسنده آفریقایی تبار با دو ژانر متفاوت (علمی _ تخیلی و واقع گرا) می پردازد. در این مقایسه نقش جنبش های آفروفیتوریسم، پان آفریقا و زن باوری آفریقایی در احیای زنیت سیاه پوست از دیدگاه این دو نویسنده زن تحلیل و بررسی گردیده و بدنبال پاسخی برای این سوال است که آیا از دیدگاه زنان نویسنده و متفکر آفریقایی تبار، جنبش های زن باوری مبتنی بر فمنیسم غربی برای زنان آفریقایی هم آزادی بخش بوده است یا خیر و نقش آفروفیتوریسم در پیشبرد اهداف زنان آفریقایی تا چه حد راهگشا خواهد بود؟  نتایج این مطالعه بر این امر دلالت دارد که برای  قدرت بخشیدن به زنان سیاه پوست، شنیدن فریاد ظلم ستیزی آن ها و هم چنین هویت  یابی، از دیدگاه این دو متفکر و نویسنده برجسته آفریقایی نظام فکری و  فلسفه فمنیسم غربی به تنهایی برای زنان آفریقایی کارساز نیست و برای رسیدن به آرمان های آزادی، زنان سیاهپوست در کنار کسب علم و تکنولوژی فراتر از زمان خود، محتاج به بازگشت به ریشه های اصیل آفریقایی خود نیز می باشند و فمنیسم مبتنی بر آفرروفیتوریسمز بنیان های اصیل آفریقایی بر گرفته شده است، راه مطمن تر و اصیل تری برای زنان آفریقایی با پیشینه های مختف می باشد.

سیر تحول رسانه و احزاب اسلامی از شوروی تا قفقاز جنوبی

روح اله خلیلی نژاد

چکیده: دیدگاه دولت روسیه نیز نسبت به مسلمانان تا حد زیادی تغییر کرده  و آن ها مسلمانان را بعنوان بخشی از شهروندان روسی پذیرفته اند، به نحوی که پوتین روسیه را یکی از مدافعان اصلی اسلام در جهان می داند. از طرفی به رغم پیگیری جامعه اسلامی روسیه و دیدگاه مثبت مقامات ارشد این کشور، فقدان مرکز واحد اطلاع رسانی در جامعه اسلامی روسیه و تفاوت های جدی بین فرقه های اسلامی از موضوعات مهم انتشارات انشعابی و غیر متمرکز در این منطقه به شمار می آید. در شکل گیری نگاه منفی به اسلام، منافع جغرافیایی روسیه و قفقاز نیز نقش کمی نداشته است. رهایی از این شرایط یک راه حل دارد و آن اینکه روسیه و قفقاز باید تمام حقوق امروز سیاست را در برخورد با اسلام و مسلمانان، سیاست ارزیابی غیر مغرضانه اسلام، برآورد منافع و احوال مسلمانان، برقراری روابط بین المللی و بین ادیان و توافق در جامعه، در نظر بگیرد پژوهش ها نشان می دهد بهبود  گسترش روابط روسیه و قفقاز با جهان اسلام اهمیت ویژه ای در آینده این منطقه خواهد داشت. این کار را باید به نحوی شروع کرد که جامعه بتواند تصور درستی از اسلام و نحوه تاثیر آن بر امت و شیوه رفتاری مسلمانان داشته باشد. متاسفانه اکنون، بخش غیرمسلمان جمعیت کشور روسیه و منطقه قفقاز، تصورات نادرستی از اسلام دارند.اگر ما بپذیریم که ایجاد مناقشه در بخش هایی از قفقاز( قره باغ) سالها پیش از فروپاشی شوروی سابق و برای جلوگیری از اتحاد ایران و جمهوری آذربایجان طرح ریزی شده بود؛ بنابراین نفوذ مستمر غرب و سرویس های اطلاعاتی منطقه در قفقاز بی تردید بمنظور تأمین منافع آنها می باشد.هرچند جمیع آذری‌ها به داشتن دولتی واحد و امنیت و ثبات داخلی اعتقاد دارند و این مسأله را بر بسیاری از اختلافات میان خود اولویت می‌دهند، اما ایجاد ساختارهای خاص برای فعالیت‌های دینی در نهاد حکومت، نشان از این دارد که حکومت روسیه و منطقه قفقاز علی‌رغم پیشینه ضددینی ـ با قبول این‌که دولت فعلی در ماهیت خود از میراث اقتدارگرایی دوران شوروی بی‌بهره نیست ـ قبل از استقلال و نیز رویکرد سکولار بعد از استقلال، عنصر دین به ویژه اسلام و تشیع را به عنوان واقعیتی انکارناپذیر و بخش جدایی‌‌ناپذیر از هویت شهروندان خود پذیرفته و به رسمیت شناخته است. در این مقاله کوشیده ایم به سیر تحول رسانه و احزاب اسلامی در روسیه و منطقه قفقاز و کشورهایی نظیر آذربایجان بپردازیم.

 دیپلماسی علمی و فناوری و توسعه سیاسی در ایران

مهدی یزدان پناه، مریم مرادی، ابومحمد عسگرخانی

چکیده: امروزه علم و فناوری یک اصل اساسی برای کشورها به شمار رفته و جوامع به دنبال دستیابی به دانش از راه های مختلف هستند. این پژوهش به دنبال نشان دادن این موضوع است که دیپلماسی علمی و فناوری یک ضرورتِ قابل اجماع و نهادساز در توسعه سیاسی است و بخشی  از فرآیند توسعه سیاسی داخلی یک کشور به واسطه تحقق سیاست خارجی از دریچه مبادلات و مراودات علمی محقق می شود. برای این منظور، پژوهش حاضر به دنبال یافتن پاسخ های قابل اثبات و دلالت های آشکار نقش دیپلماسی علمی و فناوری در توسعه سیاسی است. به این معنی که دیپلماسی علمی و فناوری با پذیرش و تبادل دانشجویان خارجی، همکاری های بین المللی دانشگاهی و برقراری روابط علمی و تعامل و همکاری پژوهشگران با یکدیگر در عرصه جهانی از طریق فرصت های مطالعاتی، طرح های پژوهشی مشترک، کنفرانس ها و مقالات مشترک، زمینه اجماع و همبستگیِ بیشتر داخلی بر سر نهادسازی علمی و کاهش کشمکش ها را به صورت طرحی نظری را فراهم می کند. روش گردآوری داده ها مبتنی بر روش اسنادی، راهبرد پژوهش بر مبنای قیاسی، روش تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس روش توصیفی-تبیینی و ملهم از چارچوب نظری متناظر با دیپلماسی علمی و فناوری است.

بررسی تاثیر بندر چابهار بر نظم امنیتی منطقه اقیانوس هند

سعید بستامی، نوذر شفیعی، سکینه ببری گنبد

چکیده: با آغاز سده‌ی بیست و یکم، منطقه اقیانوس هند به عنوان یکی از مناطق مورد توجه در روابط بین‌الملل در کانون توجه دولت های منطقه بخصوص هند و چین و نیز بازیگران فرامنطقه‌ای و در راس آنها ایالات متحده آمریکا قرار گرفت. بازیگران منطقه‌ای موثر در این حوزه به دنبال افزایش ضریب امنیت ملی خود الگوهای دوستی و دشمنی حاکم بر این منطقه را شکل داده‌اند. در این میان، بندر چابهار دارای ظرفیت بالایی در شکل دهی به نظم امنیتی حاکم بر منطقه اقیانوس هند می باشد که امنیت بازیگران این حوزه بخصوص در بعد امنیت اقتصادی را متاثر ساخته است. لذا این پژوهش در چارچوب روش توصیفی-تحلیلی به دنبال پاسخ به این سوالات می‌باشد که نظم امنیتی در منطقه اقیانوس هند چگونه است؟ بندر چابهار چگونه بر این نظم تاثیر گذاشته است؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که؛ وابستگی اقتصادی هند و چین و نیز حضور آمریکا و سایر کشورهای منطقه‌ای سبب شده‌است که مقوله امنیت در اقیانوس هند از اهمیت بیشتری برخوردار شود. رشد اقتصادی چین و هند در سالهای اخیر مرهون تبادلات تجاری و اقتصادی در اقیانوس هند است. با توجه به شکل گیری الگوهای سنتی دوستی و دشمنی و نیز اهمیت استراتژیک بندر چابهار، این بندر می‌تواند نقش مهمی در معادلات نظم امنیتی منطقه‌ای ایفاء نماید. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای-اسنادی انجام شده است.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش های سیاسی جهان اسلام» می توانند با شماره تلفن: ۰۹۳۰۹۶۷۱۶۰۱ یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://priw.ir/ مراجعه کنند یا تماس بگیرند.