شماره ۵۰ فصلنامه علمی تخصصی «فرهنگ پژوهش» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شماره 50 فصلنامه علمی تخصصی «فرهنگ پژوهش» صاحب امتیازی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام با مدیرمسئولی مهدی فدائی منتشر شد.

این فصلنامه در 7 مقاله و 180 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

معناداری زندگی از منظر علامه جعفری و علامه طباطبایی

عباس ایرانمنش

چکیده: ﻣﻌﻨﺎى زﻧﺪﮔﻰ، ﻳﻜﻰ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻬﻢ ﻓﻠﺴﻔﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ از دﻳرباز ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان «ﻫﺪف زﻧﺪﮔﻰ» ﻣﻄﺮح ﺑﻮده اﺳﺖ. اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻌﻨﺎى زﻧﺪﮔﻰ ﭼﻴﺴﺖ، و ﭼﺮا ﻣﺎ آﻓریده ﺷﺪﻳﻢ، و اﻳﻨﻜﻪ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ رﻧﺞ را در زﻧﺪﮔﻰ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ، از ﭘﺮﺳﺶﻫﺎى اﺳﺎﺳﻰ و ﻫﻤﻴﺸﮕﻰ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ. در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ، دﻳﺪﮔﺎه دو اندیشمند و ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻣﻌﺎﺻﺮ، علامه جعفری و ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻓﻜﺎرشان ﺑﺮ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﭘﺴﻴﻦ، ﺑﺮ ﻛﺴﻰ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﻧﻴﺴﺖ، ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺪﻳﻊ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﮕﺎه علامه جعفری: انسان، معنای زندگی واقعی را زمانی درک می‎کند که از خود طبیعی فاصله گرفته و به خود حقیقی نائل آید. ایشان با الگو قرار دادن مذهب، عقل و فطرت آگاه، به معرفی حیات معقول می‌پردازد و زیستن در حیات معقول را زیستن در حیات معنادار می‌داند. مطابق دیدگاه علامه طباطبایی زﻧﺪﮔﻰ در ﻋﻠﻢ و آﮔﺎﻫﻰ، ﭘﺎﻳﺒﻨﺪى ﺑﻪ اﺧﻼق و رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎﻧﻰ، ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﭘﺬﻳﺮى در ﭘﺮﺗﻮ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ دﻳﻨﻰ و در ﺧﺪاﺑﺎورى و روح ﺗﻮﺣﻴﺪى، ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻴﺪا ﻣﻰﻛﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﺑﻰﻣﻌﻨﺎﻳﻰ و ﭘﻮﭼﻰ زﻧﺪﮔﻰ در ﺧﻮد ﻓﺮاﻣﻮﺷﻰ، ﺗﻔﻜﺮ دﻧﻴﻮى، ﻋﺪم درک ﺟﺎﻳﮕﺎه اﻧﺴﺎﻧﻰ، دورى از اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺧﺪا و اﻧﺴﺎنﻣﺤﻮرى اﺳﺖ ﻛﻪ ارﻣﻐﺎن ﺗﻤﺪن ﻏﺮب اﺳﺖ.

بررسی انتقادی مفهوم ایمان در الهیات مسیحی لیبرال از منطر علامه طباطبایی

سیدحسین میری موسوی

چکیده: در یک مقایسه و بررسی اجمالی میان متون و منابع الاهی‌دانان مسلمان و مسیحی روشن می‌شود که مفهوم ایمان در نظر مسلمانان، تحول چشمگیری به خود ندیده است. در مقابل، مفهوم ایمان میان اندیشه‌های الاهی‌دانان مسیحی به ویژه در دورة معاصر، دستخوش تغییر و تحولاتی بسته به امواج مختلف فکری و فلسفی ایشان بوده است. از سوی دیگر، یکی از عوامل مهم شکل گیری الاهیات لیبرال را می‌توان در تجربه دینی جستجو کرد. ایمان در الهیات لیبرال مسیحی با تغییرات مفهومی و ماهوی مواجه است. معنای دلبستگی واپسین، تجربه دینی، مشارکت در ملکوت خداوند از این دسته اند. از کلمات علامه طباطبایی به خوبی می‎توان به یک اسلوب در مورد تعریف ایمان و لوازم آن رسید. از منظر ایشان، آنچه در ایمان به طور خلاصه عنصر محوری محسوب می‎شود، التزام به داشته‎های قلبی است. از این رو تفاوت محوری این نگرش با لیبرال‎ها را در همین التزام می‎توان یافت.

بررسی انتقادی دیدگاه ویلیام استنگر در باب نظریه تنظیم دقیق کیهانی

زهرا مستشاری راد

چکیده: نظریه تنظیم دقیق کیهانی، نظریه‎ای نو در کیهان‌شناسی الهیاتی است که در دهه‎های اخیر، خداباوران با دیدگاهی علم‎مدارانه به استنتاجات و ارائة دلایلی بر اساس آن بر اثبات وجود خداوند نموده‎اند. مقالة حاضر به بیان دیدگاه‎های یکی از منتقدان این نظریه و تقریر خداباورانه از آن، یه نام ویلیام استنگر پرداخته و می‎کوشیم تا با ارائة انتقاداتی علمی و الهیاتی، دلایلی بر رد ادعاهای او بیاوریم. این مقاله بر آن است تا نشان دهد که در برداشت‎های الهیاتی از نظریه‎های علمی، باید جانب احتیاط را گرفت و در کنار آن توجه داشت که این نظریه‎ها در تقویت نگرش معنوی و خداباورانه به جهان و برقراری هر چه محکم‎تر رابطة علم و دین نقشی پررنگ داشته‎اند.

بررسی نظریه تعدد نفوس با تکیه بر آراء ملاصدرا

احسان حصاری

چکیده: مسئلة نفس همواره جزو اساسی‌ترین مسائل انسان‌شناسی فلسفی برای حکما بوده است و هر یک مبتنی بر نظام فلسفی‌ای که نمایندگی‌اش را می‌کرده است به تشریح ابعاد گوناگون این مسئله پرداخته‌اند. به جهت گستردگی و پیچیدگی موضوع نفس، مسائل گوناگونی پیرامون آن مطرح است اما یکی از اساسی‌ترین ریز موضوعات در این باره که تعیین موضع در آن می‌تواند در پاسخ به سایر مسائل نیز اثرگذار باشد بررسی مسئله تعدد یا وحدت نفس است. در این پژوهش به شیوة کتابخانه‌ای و با روش توصیفی- تحلیلی به این پرسش پاسخ داده خواهد شد که دیدگاه حکمت متعالیه راجع به تعدد یا وحدت نفس انسان چیست و چه نقدهایی بر آن وارد است. در اندیشة فلسفی ملاصدرا نفس جایگاه متفاوتی نسبت به دیگر فلاسفه دارد. ایشان نفس را حقیقتی مقول به تشکیک می‌داند. نفس را واحد و بسیط می‌داند. ایشان قوا را شأن و درجه‌ای از نفس می‌داند و برای آنها وجودی مستقل درنظر نمی‌گیرد. همین تفاوت دیدگاه باعث می‌شود که ایشان قائل به جسمانیةالحدوث و روحانیةالبقاء شود. نظر ملاصدرا بر این اساس مبتنی است که مفاهیم مختلف می‎توانند مصداقِ واحد داشته باشند؛ چنانکه حقایق مختلف نیز می‎توانند به وجود واحد موجود باشند. برخی از نوصدرایی‌ها درصدد نقد این دیدگاه، نظراتی را مطرح کرده‌اند و قائل به تعدد نفس شده‌اند.

تحلیل رابطۀ زبان و معنا

ایوب نامور

چکیده: از جمله مسائلی مهمی که همواره فکر و ذهن اندیشمندان به ویژه متفکران فیلسوف را از دیرباز به خود معطوف داشته است، رابطه و تحلیل میان «زبان» و «معنا» بوده است که از زوایای مختلف در علوم مختلف به آن پرداخته شده است. یکی از زوایای مهم بین زبان و معنا، رابطۀ مفهومی و مصداقی و جنبه‎های اشتراک و افتراق این دو با یکدیگر است که ختم به نظریۀ روح معنا می‎شود، و سوال بسیار مهمی که در مورد این رابطۀ موجود میان زبان و معنا به وجود می‎آید که چگونه به الفاظی که در طی هزاران سال مصادیق آنها به کلی تغییر یافته است و نحوه‎های وجودی دیگری به خود گرفته‎اند، چگونه هنوز همان الفاظی که برای آنها بکار می‎رود، همان است که برای مصادیق اولیۀ آنها بکار می‎رفته است؟ مثلا لفظ چراغ را ابتدا برای چراغ اولیه وضع نمودند که مصداقی بسیار ساده داشته است و اکنون نیز همان لفظ چراغ را برای وسایل فوق پیشرفتۀ نور دهی استفاده می‎کنند. که پاسخ این پرسش مهم با نظریۀ روح معنا که دلالت بر آن دارد که الفاظ برای ارواح آنها و بدون در نظر گرفتن خواص مصادیق خارجی آنها وضع می‎شوند. یعنی لفظ چراغ برای روح معنای روشنایی بخشی وضع شده است. در این مقاله به روش نظری بنیادی، به آن پرداخته می‎شود. سوال اصلی مورد بحث این است که تحلیل رابطۀ زبان و معنا چگونه است؟ پاسخ به این سوال مهم می‎تواند مقدمه‎ای باشد برای ورود به مباحث نو پدید مسائل فلسفی به ویژه فلسفۀ تحلیلی.

چیستی باور از منظر ویلیام آلستون

مرتضی کمال آبادی

چکیده: باورهای دینی و تجربه‌های دینی یکی از مهمترین مباحث فلسفه دین در زمان معاصر است. در این میان رویکردهای متعدد و متفاوتی به بررسی این مسائل پرداخته‌اند. نظریه تجربه باورساز ویلیام آلستون که از مهمترین فیلسوفان دین معاصر است یکی از این رویکردها است که به بررسی باورهای دینی و خصوصا باورهایی که منشاء آن‌ها تجربه‌های دینی و عرفانی از ادراک خداوند هستند پرداخته است. بر همین اساس و اهمیتی که دیدگاه او دارد، توجه بسیار مهمی به مقوله‌ی باور داشته است. مقالة حاضر به ابعاد سه‌گانه‌ی هستی، معرفتی و زبان شناختی باور از منظر آلستون پرداخته است.

بررسی چالش‎های نظریه ‎ی طراحی هوشمند با تاکید بر آراء ویلیام دمبسکی

مرجان ایزدی

چکیده: نظریة طراحی هوشمند، نظریه‎ای علمی که در مقابل نظریه‎ی فرگشت قد علم کرده است. نظریة طراحی هوشمند با ساز و کارهای علمی در صدد است وجود و یا عدم عامل هوشمند را در فرایند علی موجودات زنده شناسائی کند. یکی از اصلی ترین نظریه پردازان این جریان، ویلیام دمبسکی می‎باشد. او با ارائه‎ی ملاک و معیاری به نام «پیچیدگی تشخص یافته» برای تشخیص نظم، به فهم همگانی و فطری از نظم، نسق بخشیده است. سپس با ارائه‎ی شواهدی از زیست شناسی دال بر پیچیدگی‎های تشخص یافته بهترین تبیین برای آنها را عامل هوشمند می‎داند. برخلاف تبیین فرگشت گرایان که همه چیز را برآمده از یک فرایند مادی و طبیعی غیرهوشمند می‎دانند. تبیینی که سال هاست آویزه دست ملحدین برای تئوریزه کردن الحادشان قرار گرفته است. از آن جا که نظریة طراحی هوشمند به عنوان رقیب نظریة فرگشت به حساب می‎آید، جای تعجب ندارد که از سوی فرگشت گرایان به موضوعی چالش برانگیز تبدیل شده باشد. این چالش به انحاء مختلف نظریة طراحی هوشمند را درگیر کرده است از جمله: اخراج دانشمندانی که به نحوی مرتبط با جریان طراحی هوشمند هستند، منع تدریس و بحث دربارة این نظریه در مراکز علمی همچون مدرسه و دانشگاه و برچسب غیر علمی زدن به نظریه. در این نوشتار به بررسی تعدادی از مهم ترین چالش‎های منطقی که از سوی نقادان این نظریه مطرح گردیده است می‎پردازیم.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی تخصصی «فرهنگ پژوهش» می توانند به نشانی قم پردیسان بلوار دانشگاه به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس  fpq.bou.ac.ir مراجعه کنند یا تماس بگیرند.