جهالت علت عمده گرایش به فرهنگ غرب

فرهنگ به سبب پویایی ذاتی، جوهر و اساس، تجربیات تازه ای است که آرام آرام در حافظه جمعی نقش می بندد و تأثیرگذاری یک سویه از ارزش های بیگانه، به ویژه از طریق گسترش ارتباطات رسانه ای می تواند از نظر هویت فرهنگی زمینه ساز یک بحران باشد، خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، به همین مناسبت با حجت الاسلام محمد حسن نبوی استاد حوزه علمیه گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می خوانید:

رسا- لطفاً وادادگی فرهنگی را توضیح دهید؟

 وادادگی فرهنگی این است که انسان از روی عقلانیت و از روی یک برهان برتر، هر فرهنگی را که دوست دارد بپذیرد و با جاذبه آن فرهنگ، تحت تاثیر قرار گیرد؛ وادادگی فرهنگی در بین تمام ملت ها امری مذموم است؛ البته استفاده کردن از فرهنگ های مختلف که با فرهنگ اسلامی متناسب بوده و مخالفت نداشته باشد امری مذموم نبوده و مورد تایید اسلام نیز می‌باشد.

در زمان فرهنگ جاهلیت که در قبل از اسلام وجود داشت پیامبر گرامی اسلام برخی از کارهای فرهنگی را که متناسب با فرهنگ اسلام بود مورد تایید اسلام قرار دادند مثل ماجرای حلف الفضول که پیامبر نیز یکی از اعضای آن بود و در مقابل، برخی از فرهنگ هایی را که با فرهنگ اسلامی ناسازگار بود تعدیل کرد؛ به عنوان مثال در عصر جاهلی می گفتند «برادرت را یاری کن اگرچه ظالم یا مظلوم باشد» اما اسلام با تغییر این فرهنگ این چنین گفت: «برادرت را یاری کن؛ اگر مظلوم بود او را یاری کن تا به او ظلم نشود و اگر ظالم بود از ظلم آن جلوگیری کن تا به دیگران ظلم نکند».

این نوع تغییر فرهنگ کار درستی است و وادادگی نیز به حساب نمی آید؛ اما اگر انسان بدون عقلانیت، تفکر و فهم تحت تأثیر فرهنگ های بیگانه قرار گیرد کار درستی نبوده و وادادگی فرهنگی را به دنبال خواهد داشت.

رسا- لطفا مصادیقی از وادادگی فرهنگی را بیان کنید

یکی از موارد وادادگی فرهنگی در هر کشوری بحث مد و مدگرایی است؛ امروزه گاهی اوقات مدل لباسی که در غرب مد شده است را می‌بینیم که در کشور ما ایران نیز الگو می شود و از مدل های لباس های غربی الگوبرداری می شود در حالیکه چرا ما نباید خودمان تولید مد و الگو داشته باشیم و بدون هیچ عقلانیتی و حتی بر خلاف عقلانیت از الگوی دیگران پیروی کنیم؟ آیا عاقلانه است که انسان لباسی‌ که سالم است را پاره پاره کرده و بپوشد؟ کاری که هیچ منطقی پشت سر آن نبوده و خلاف عقلانیت است.

 یادگیری کارهای عاقلانه از یک فرهنگ دیگر کار پسندیده و مورد تایید اسلام است به عنوان مثال مردم کشور عراق در ایام اربعین با تکیه بر اعتقادات دینی و مذهبی خود موکب هایی را برای اطعام زائران اباعبدالله الحسین(ع) برپا می کنند که امر پسندیده و نیکویی است و در ایران نیز با نگاه به فرهنگ اربعین مسلمانان عراقی از این فرهنگ الگوگیری کرده و همه ساله موکب هایی را برای خدمت به زائران امام حسین(ع) برپا می کنند.

رسا- چه عواملی سبب می‌شود که انسان به فرهنگ خود بی توجه شود؟

به نظر من بیشترین عامل جهل انسان ها است؛ اگر انسان عاقل و عالم به فرهنگ خود باشد با تکیه بر اصول فرهنگی خود مسائل فرهنگی خویش را جلو می‌برد و از فرهنگ های غلط دیگران الگوبرداری نمی کنند چرا که ارزش انسان به عقل اوست و اگر عقل در انسان نمی بود وضعیت آن به مراتب بدتر از حیوانات بود اگر عقل انسان تضعیف شود انسان دست به انجام کارهای جاهلانه ای خواهد زد که تقلید غلط از فرهنگ بیگانه یکی از مصادیق کارهای جاهلانه است.

در کشور ما، برخی آزادی را به معنای لجام گسیختگی می‌دانند غافل از آنکه معنای آزادی در فرهنگ غرب نیز لجام گسیختگی نیست و آزادی به این معنا حتی در غرب هم امری پذیرفته شده نمی باشد.

رسا- مشکل دشمنان ایران اسلامی با فرهنگ اسلامی چیست؟

آنها با فرهنگ اسلام به این دلیل مخالفت می‌کنند که فرهنگ اسلام، فرهنگ ایثار و شجاعت عزت و آزادگی است و منافع آنها را به خطر می‌اندازد؛ اگر در کشور ما به این گونه فرهنگ ها عمل نمی شد، دشمنان هیچ مشکلی با ما نداشتند؛ چنانکه با اسلام سایر کشورهای اسلامی همچون اسلام عربستان، اسلام آمریکایی و انگلیسی مشکلی ندارند.

 مخالفت دشمنان اسلام با فرهنگ اسلامی به خاطر دین اسلام نیست؛ بلکه به خاطر برآمدن تفکرات و فرهنگ دینی است که با ما مخالفت می‌کنند؛ چرا که فرهنگ ما اجازه نمی دهد که مورد استعمار دیگران قرار گیریم و با لطف خداوند و به برکت انقلاب اسلامی روی پای خود ایستاده و در مقابل ظلم های آنان با آنان مقابله می‌کنیم و آنان نیز به همین دلیل با ما دشمنی می‌کنند.

رسا- آیا عمده علل گرایش به فرهنگ غرب نیز جهل انسان‌ها است؟

 بله. به نظر من در اینجا نیز مهمترین علت گرایش اکثر مردم به فرهنگ غرب، مسأله جهل به فرهنگ است و خیلی از چیزهایی که مردم از فرهنگ های غربی الگو برداری کرده یا می کنند پشتوانه عقلایی و منطقی ندارد و صرفاً به خاطر خواست نفسانی و تبعیت بدون دلیل و کورکورانه از فرهنگ دیگران است.

رسا- چرا ما در مراسم هایی مثل کریسمس دچار وادادگی فرهنگی می شویم؟

مراسمی مثل کریسمس در خود اروپا نیز خیلی پشتوانه عقلایی ندارد؛ و در فرهنگ ایران مراسم هایی مثل نوروز داریم که از پشتوانه و عقبه فکری بسیار عمیق تر و قدیمی تری نسبت به برخی از مراسمات فرهنگ غرب برخوردار است اما برخی افراد با پیروی از جهل خود به تبعیت از فرهنگ غربی روی آورده و مراسمات آنها را انجام می دهند.

عمل اینگونه افراد بیشتر تقلید بدون عقلانیت است و اگر این افراد با فرهنگ کشورهای دیگر مثل چین نیز آشنا شوند همان کار را انجام می دهند که با مراسماتی مثل کریسمس انجام می دهند چنانچه این وادادگی در نامگذاری فرزندان در بین برخی از خانواده ها نیز به چشم می خورد و نام هایی برای کودکان خود انتخاب می کنند که دختر یا پسر بودن آن معلوم نیست و حتی گاهی پدر و مادرها نیز معنای آن را نمی دانند.

رسا- آیا نباید در مقابل وادادگی های فرهنگی موجود در کشور ایستادگی و مقابله کرد؟

من به شخصه با برخورد موردی موافق نیستم؛ ولی به طور کلی معتقدم که باید با وادادگی فرهنگی مقابله شود و از ترویج فرهنگ های بیگانه و غیر اسلامی که متناسب با فرهنگ اسلام نیست جلوگیری به عمل آید شخصی که مهر و محبت و اصالت خانوادگی نداشته باشد طبیعی است که به محبت های کاذب روی می آورد و خانواده‌های ایرانی که صله رحم به جا آورده و خانواده گرمی داشته باشند معمولاً زیر بار فرهنگ های بیگانه نخواهند رفت.

رسا- چه عواملی می تواند ما را در مقابله با فرهنگ های منحط بیگانه یاری رساند؟

به نظر من مهمترین عامل جهاد تبیین است؛ همان چیزی که رهبر معظم انقلاب بر آن تاکید دارند؛ باید برای مردم تبیین شود که فرهنگ چیست و فرهنگ ما با چه اصولی شکل گرفته است؟ باید با ساخت و تولید فیلم‌های تلویزیونی سنت‌های خوب ایرانی اسلامی را ترویج داده و بر مردم برتر بودن فرهنگ ایرانی اسلامی تبیین شود و از طرفی نیز خرابی های فرهنگ بیگانه به اطلاع مردم رسانده شود.

باید معضلات فرهنگی غرب را که باعث انحطاط اخلاقی شده و موجبات از هم پاشیدگی خانواده‌ها را فراهم کرده است بر مردم نمایان و نمایش داده شود تا مردم به محسنات فرهنگ خود و معایب فرهنگ های دیگر پی ببرند؛ به عنوان مثال باید خرابی و معایب نظریه شهوت گرایی فروید که در فرهنگ غرب لایه‌های قانون گذاری نیز جایی برای خود باز کرده است و باعث ایجاد بحران های مختلف در جامعه غربی شده است بر مردم تبیین و روشن شود تا از گرایش مردم به فرهنگ های بیگانه جلوگیری کند.

رسا_ نقش متولیان فرهنگی در عمل به جهاد تبیین را چگونه ارزیابی می کنید؟

جهاد تبیین تنها وظیفه افراد خاص نیست بلکه باید توسط مراکز فرهنگی و متولیان فرهنگ نیز تبیین صورت پذیرد؛ به نظر من در بخش‌هایی جهاد تبیین توسط متولیان فرهنگی انجام شده است اما در بخش‌های زیادی واقعاً خوب عمل نشده، یکی از وظایف رسانه‌ها تبیین فرهنگی است؛ وقتی صدا و سیمای کشور اسلامی در تلویزیون خود فیلمی خارجی را به نمایش می گذارد که قهرمان آن یک سگ است طبیعی است که بعد از مدتی در بین خانواده های ایرانی اسلامی نیز سگ نگه داشتن و سگ‌بازی رواج پیدا خواهد کرد.

بخش دیگر هم این است که باید قانون گذاری شود؛ به چه دلیل کسی که پول دارد می تواند با سگ در پارک به گردش بپردازد و حتی اگر هم به کسی حمله کرد بگوید اشکالی ندارد، پولش را می‌دهم! و حس می‌کند که با جان انسان ها نیز می تواند معامله کند؛ این گونه کارها از مواردی است که باید هم قانونگذار منع قانونی برای آن ایجاد کند و هم وظایف سازمان ها در این امور مشخص شده و به آن عمل کنند.

در کشور ما که بخشی از فرهنگ سازی ها به دست دانشگاه ها و بخشی دیگر بر عهده آموزش و پرورش، صدا و سیما، وزارت ارشاد و مراکز فرهنگی است باید هر کدام به اندازه خود در جهاد تبیین نقش ایفا کنند؛ از جمله این مراکز، حوزه های علمیه است و حوزه های علمیه باید لایه‌های اینگونه مسائل را برای مردم تبیین کنند و یا حداقل احکام شرعی و روایاتی که در این زمینه‌ها وجود دارد را در اختیار دیگران قرار دهند.