نقش تقریب مذاهب در تمدن سازی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، حجت الاسلام حبیب الله بابایی عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی، صبح امروز در نشست «تنوع و تمدن در اندیشه اسلامی» از سلسله نشست‌های علمی رویکرد تمدنی در مسائل راهبردی، که از سوی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار گردید، گفت: تا کنون کمتر راجع به مسأله‌های تمدن گفت‌وگو شده است.

وی در ادامه افزود: منظور از مسأله‌های تمدن فرآیندهای تمدنی است، به عنوان مثال در خصوص تمدن اسلامی موضوعاتی نظیر نظم، امنیت، مردم و جایگاه توده‌ها در شکل گیری قدرت سیاسی که در اسلام به عنوان مردم سالاری دینی از آن یاد می شود از مسائل مهمی است که در صورت بندی تمدن اسلامی باید به آن توجه داشت.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی با اشاره به نقش قرآن در تمدن سازی در جهان اسلام از دیدگاه شرق شناسان، خاطرنشان کرد: مسأله تنوع به عنوان یکی از مسائل و گاهی یکی از معماها در شکل گیری تمدن‌ها و تمدن اسلامی مورد توجه قرار گرفته است.

نقش مؤثر تقریب مذاهب در تمدن اسلامی

حجت الاسلام بابایی با بیان اینکه تعدد و تنوع در میان مسلمانان نیز مورد توجه واقع شده است، اظهار کرد: در جایی که صحبت از تقریب مذاهب می‌شود باید بدانیم تقریب مذاهب قبول دارد که واقعیت دنیای اسلام واقعیت چند مذهبی است و برای حل مشکلات جهان اسلام باید در عین تحفظ تفاوت‌ها اشتراکات امت اسلامی را پیدا کنیم و بدانیم معضلات جامعه جهانی و جهان اسلام از طریق تقریب قابل حل کردن است.

وی به دیدگاه گفت‌وگوی تمدن‌ها و تعارف میان تمدن‌ها و شناخت میان تمدنی اشاره کرد و گفت: اساسا این پروژه‌ها مسأله تفاوت میان تمدن‌ها را دارند. منظور از تنوع در تمدن تنوع موضوعی، فکری، فرهنگی و سیاسی است و در کتاب‌هایی به این موضوع با عنایت به اینکه تنوع به عنوان ظرفیت با تنوع به عنوان یک معضل متفاوت است پرداخته شده است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی در ادامه افزود: گاهی تنوع‌ها در عرصه تمدنی تنوع‌هایی هستند که در ساخت بشر نقش دارند و گاهی تبدیل به معضل و مشکل می‌شوند و عامل شکاف و اختلاف در جامعه می‌شوند، این موضوع چسبندگی تمدنی جامعه را با مشکل مواجه می‌کند، این هم یک تنوع به مثابه مشکل است.

حجت الاسلام بابایی تعدد و تنوع تمدنی را دارای ظرفیت بالا در ایجاد تراکم انسانی و تمدنی دانست و تصریح کرد: سرنوشت این موضوع می‌تواند در سرنوشت جهان اسلام بسیار مؤثر باشد و مشکلات جهان اسلام را برطرف کند. سؤالی که در موضوع تمدن و تنوع مطرح می‌شود این است که اساسا چه تناسبی وجود دارد میان مقوله توحید و مقوله تنوع در شکل گیری تمدن اسلامی؟

تمدن یک سیستم ارگانیک است

وی ادامه داد: در تمدن توحیدی شاهد تعدد و تکثر فرهنگی هستیم، چگونه ممکن است از دل یک امر متنوع یک تعریف توحیدی استخراج بشود؟ حقیقت این است که تمدن یک نظام و سیستم ارگانیک میان انسان و انسان و گروه‌های متعدد انسانی است که مناسبات انسانی را رقم می‌زنند، گروه های فکری، فرهنگی، مذهبی و سیاسی یک مناسبت‌های انسانی را ایجاد می کنند که منتهی به شکل گیری یک نظم انسانی در جامعه می‌شود.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی خاطرنشان کرد: در تمدن سخن از یک فرد یا یک فرهنگ یا یک زبان نیست، بلکه در تمدن‌ها فرهنگ‌ها، افراد و زبان‌های متعدد وجود دارد و خاستگاه تمدن ایجاد ارتباط معقول میان همه اینها است، آنچه تمدن را می‌سازد ضرورتا افراد نیستند بلکه واحدهای مختلفی است که با آن مواجه هستیم و اگر فردی بخواهد تمدن بسازد باید در سطح گروه یا امت باشد و لذا جامعه و فرهنگ باید به دنبال تربیت چنین نسلی باشد.

دولت تمدنی می‌تواند ام‌القرا واقع شود

وی به تکثر فرهنگی و فکری در تمدن‌ها اشاره کرد و گفت: دولت تمدنی یعنی دولتی تمدنی درون یک سرزمین، یعنی دولت جوهره تمدنی داشته باشد به گونه‌ای که می‌تواند یک وحدت فکری در کشور و جامعه ایجاد کند، این دولت در واقع دولت سرزمینی است و به جهت ماهیتی که دارد عملا در واقع یک مدل تمدنی پیدا خواهد کرد و در گام بعدی می‌تواند یک دولت ام‌القرا باشد، یعنی علاوه بر نگاه درونی نگاه به بیرون جامعه و سرزمین داشته باشد.

حجت الاسلام بابایی با بیان اینکه ظرفیت راهکارهای قدیمی و جدیدی برای ایجاد تمدن اسلامی باید به کار گرفته شود، اظهار کرد: مناسک‌ها و مراسمات دینی جهان اسلام عواملی هستند که به جهت روحی، عاطفی، فکری و اجتماعی چسبندگی اجتماعی و تمدنی را ایجاد خواهد کرد و ما را به رقم متکثر و متنوع بودن کنار هم جمع خواهد کرد.

نقش قرآن در تمدن اسلامی

وی به نقش نگاه تمدنی و نهادینه شدن رویکرد تمدنی در نسل‌ها اشاره کرد و افزود: امکان در کنار هم بودن، باهم فکر و تلاش کردن در عین تحفظ تفاوت‌ها در شرایطی که تنوع و تکثر ذیل تمدن درک بشود ما را در رشد و تعالی جامعه و تمدن سازی خواهد رساند. اخوت انسانی بر پایه فطرت انسانی رخ می‌دهد و هرکسی که ملزم بر انسانیت است در دایره انسانی قرار خواهد گرفت و ظرفیت‌های انسانی برای شکل گیری جامعه واحد انسانی کارآمدی دارد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی با اشاره به پیوند نزدیک جامعه قاریان قرآن کریم، تصریح کرد: این پیوند و همدلی و همزیستی و درک و نزدیکی این جامعه نسبت به یکدیگر از برکات قرآن کریم است و این نزدیکی قاریان با یکدیگر علیرغم تحفظی که نسبت به تفاوت‌های یکدیگر دارند می‌تواند از عوامل مهم در وحدت امت اسلامی باشد و نوعی از توحید اجتماعی و تمدن توحیدی در این بستر می‌تواند شکل بگیرد./1304/پ210/