مأموریتی برای پیوند «حج» با ولایت عترت

به گزارش خبرگزاری رسا، حجةالوداع اصطلاحی مختص آخرین حج پیامبر صلی الله علیه وآله است که حضرت در روز سوم ذی‌الحجه‌ی سال دهم هجری انجام دادند. ماهیت اصلیِ این حج، دو مقصد اساسی داشت که در برگیرنده دو حکم مهم از قوانین اسلام بود و برای مردم به طور رسمی تبیین نشده بود. یکی حج و مسئله مهم‌تر که اساس این سفر بر آن بنا شد، اعلان خلافت و ولایت بعد از رسول خدا بود. بر این اساس، نام دیگر این حج، حجَّةُالبَلاغ است؛ زیرا آیه تبلیغ که حاکی از ابلاغ رسمیِ ولایت و خلافت امیرالمؤمنین است، در بازگشت از این سفر بر پیامبر نازل شد. خداوند در این آیه می‌فرماید «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرین‏» یعنی اى رسول، آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر انجامش ندهی، پیامش را ابلاغ نکرده‌ای و خدا تو را از [گزندِ] مردم نگاه مى‏‌دارد. آرى، خدا گروه کافران را هدایت نمى‏‌کند.»

سرشاخه‌های اهدافی که خداوند به دنبال این ابلاغ در نظر داشت،‌ در آیه سوم سوره مائده نهفته است، آنجا که فرمود «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ‏ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی‏ وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دینا» یعنی امروز (عید غدیر) دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام کردم و اسلام را براى شما [به عنوان‏] آیینى برگزیدم.

بر اساس این آیه، اکمال دین،‌ اتمام نعمت و قرار دادن اسلام به عنوان دین مرضیّ، سه هدف اصلی خداوند در این آیه است که بر اساس سیاق آیات و روایات ائمه علیهم‌السلام، تحت ولایت امیرالمؤمنین واقع شد، همچنان که سلمان فارسی از رسول خدا پرسید آیا این آیات به صورت خاص درباره علی (ع) نازل شده؟ حضرت فرمود بلکه برای اوصیای من تا روز قیامت نازل شد. فَقَالَ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَاتُ فِی عَلِیٍّ خَاصَّةً فَقَالَ [رَسُولُ اللَّهِ ص بَلْ‏] فِیهِ وَ فِی أَوْصِیَائِی إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَة (کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص759) یا امام صادق فرمود به واسطه علی علیه‌السلام اکمال دین و اتمام نعمت صورت گرفت. (تفسیر فرات کوفی، ص117)

بر اساس ظاهر همین آیات و روایات می‌توان به این نتیجه رسید که تمام دینیات از جمله «حج»، با مسئله ولایت پیوند وثیقی دارد بلکه همه آنها تحت ولایت عترت تکمیل می‌شود و معنا می‌یابد و عنصر حجت الهی به آنها قوام می‌بخشد؛‌ از این جهت است که امام باقر علیه‌السلام در روایتی فرمود بُنِیَ الإسلامُ على خَمْسٍ: عَلى الصَّلاةِ و الزَّکاةِ و الصَّومِ و الحَجِّ و الوَلایةِ و لَمْ یُنادَ بِشَیْءٍ کَما نُودِیَ بالوَلایةِ» یعنی اسلام بر پنج پایه استوار است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت؛ و بر هیچ چیز به اندازه ولایت تأکید نشده است. دیگر اینکه بر اساس معارف ناب اسلام و حقایق قرآنی،‌ هدف از انجام آداب و اعمال، رسیدن به آستان مقدس عترت و قرار گرفتن در مسیر معرفت آن بزرگواران است و اصلاً یکی از مأموریت‌های اصلی قرآن که شامل مجموعه‌ای از دینیات و شرعیات است، هدایت بسوی عترت است؛ این حقیقت را خداوند در آیه نهم سوره اسراء اینگونه بیان می‌دارد «إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدی لِلَّتی‏ هِیَ أَقْوَمُ‏...» قطعاً این قرآن به [آیینى‏] که خود پایدارتر است راه مى‌‏کند. در تفسیر امام صادق علیه‌السلام ذیل این آیه می‌خوانیم قرآن، هدایت به ولایت «یهدی إلى الولایة» (تفسیر عیاشی،‌ ج2، ص283) و در حدیثی دیگر فرمود هدایت به سوی امام می‌کند «یَهْدِی إِلَى الْإِمَامِ.» (الکافی، ج1،‌ ص216)