شب اسمای حسنا

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، قَدر به‌معنای اندازه‌گیری است؛ شب قدر شبی است که انسان با ارزش‌هایش نزد خداوند متعال اندازه‌گیری شده و مقدرات سالش در آن شب تعیین می‌شود.

ارزش‌های انسانی در دو بُعد مادی و معنوی قابل سنجش است که بُعد معنوی آن، خصوصیت ویژه‌ای نزد خداوند متعال دارد؛ از جمله این ارزش‌ها می‌توان به تمسک و توسل به اهل بیت(ع) اشاره کرد. توسل، گزاره‌ای است که می‌تواند شافع و شاهد انسان گناهکار نزد خداوند متعال باشد و ارزش او را پیش خدا بالاتر ببرد. ازاین‌رو، انسان می‌تواند در شب قدر با توسل به درگاه اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) به درگاه خداوند متعال دخیلِ حاجت ببندد تا به‌برکت ائمه طاهرین(ع) تقدیرات خیری برای او رقم بخورد.

یکی از راه‌های اثبات تمسک به حضرات معصومین(ع) قرآن کریم است. خداوند متعال در آیه ۳۱ سوره بقره می‌فرماید: «وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ کُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِکَةِ فَقَالَ أَنْبِئُونِی بِأَسْمَاءِ هَؤُلَاءِ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ؛ و خدا همه نام‌ها [یِ موجودات]را به آدم آموخت. سپس [هویت و حقایق ذات موجودات را]به فرشتگان ارائه کرد و گفت: مرا از نام‌های ایشان خبر دهید، اگر [در ادعای سزاوار بودن‌تان به جانشینی]راست‌گویید.» چنان‌که از ظاهر آیه فهمیده می‌شود، تعلیم اسما به‌نوعی دوگانگی مبتلاست؛ زیرا «اسما» از یک‌سو هم قابلیت تعلیم و عرضه را دارد و ازسوی دیگر، متعلق تعلیم مفاهیم و تصدیقات بوده و متعلق عرضه، حقایق عینی هستند.

برای رفع دوگانگی کلمه اسما، باید گفت که این آیه در مقام بیان امتیازات انسان است؛ امتیازاتی که به‌لحاظ زیستی، استعدادی و... نسبت به دیگر موجودات بیان نشده، بلکه به‌لحاظ توحیدی و وحدانیت خداوند متعال بیان شده است. بنابراین، اسما ارتباط خاصی با توحید ذات پرودگار دارند.

حال پرسش اینجاست: اسمائی که خداوند آن‌ها را به انسان عرضه کرد، چه بود؟ خداوند در قرآن کریم به این پرسش چنین پاسخ می‌دهد: «وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا؛ و نیکوترین نام‌ها [به لحاظ معانی]ویژه خداست. پس او را با آن نام‌ها بخوانید.» (اعراف/۱۸۰) طبق تصریح این آیه، اسما تنها لفظ نیستند؛ بلکه کانال‌ها و راه‌های ارتباطی هستند که خداوند متعال آن‌ها را در وجود انسان قرار داده تا با خواندن و تمسک به آن‌ها در متن زندگی، خود را به «سدرة المنتهی» برساند؛ چنان‌که اگر در زندگی دچار فشار اقتصادی و مالی شد، خداوند را با نام «رازق» بخواند و اگر دچار مرض و درد شد، او را با نام «شافی» صدا کند.

بنابراین، خداوند متعال چنان زندگی انسان را برنامه‌ریزی کرده است که لازم باشد شرایط مختلفی برای او رقم بخورد تا در متن زندگی باتوجه به اسمایی که در وجود او نهادینه شده است، ارتباط خود را با خدا آغاز کند.

ذیل این آیه روایتی از امام رضا(ع) نقل شده است که حضرت فرمودند: «إِذَا نَزَلَتْ بِکُمْ شَدِیدَةٌ فَاسْتَعِینُوا بِنَا عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ قَوْلُهُ وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏ فَادْعُوهُ بِها؛ زمانی که برای شما سختی پیش آمد، به سبب ما [اهل بیت]از خداوند کمک بگیرد [و ماییم]اسمای حُسنایی که خداوند با آن‌ها خوانده می‌شود.»(۱)

طبق آیه و آن‌چه در روایت نقل شده است، موجودات عالم را نمی‌توان اسمی از اسمای الهی دانست که به‌واسطۀ آن‌ها خداوند تسبیح و تقدیس بشود، بلکه اسم با توجه به روایت، «اهل‌بیت (ع)» هستند که بهترین کانال ارتباطی انسان با خداوند متعال می‌باشند. ازاین‌رو، حقیقت انسان کامل آن است که خداوند برای او بهترین کانال‌های ارتباطی را درست کند. این کانال ارتباطی، انسان‌های کامل و معصومی به‌نام اهل بیت هستند.(۲)

بنابراین، در شب قدر که شب سنجش انسان‌هاست، بهترین راه ارتباطی با خداوند متعال، دست‌آویزی و توسل به اهل‌بیت (ع) برای رقم خوردن سالی نیکو برای انسان است./918/ی704/س

محمدمهدی حکیمیان

پی‌نوشت

الاختصاص، ص ۲۵۲.

به‌نقل از حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر علیرضا قائمی‌نیا.