کاهش فرزندآوری؛ پیامد مهم اشتغال بانوان

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا کاهش فرزندآوری؛ پیامد مهم اشتغال بانوانزیبایی نژاد، مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده پیش از ظهر امروز در دومین جلسه فقه زنان و خانواده از سلسله درس گفتارهای رمضانی پایگاه فقه حکومتی وسائل در ابتدا به این بحث پراخت که بناء عقلا، مصلحت و عرف چگونه شکل می‌گیرد.

وی در توضیح این مطلب گفت: ما در اصول تنها از بناء العقلاء من حیثهم العقلاء بحث می کنیم اما باید بنائات عقلائی که قید زمان و مکان ندارند را از بنائاتی که تحت شرایط زمانه شکل می گیرد جدا کرد. تشخیص برخی از عناوین فقهی به عرف واگذار شده است و همین امر موجب شده که مطلب رها شود.

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده افزود: به عنوان مثال اسراف را زیاده روی در مصرف تعریف کرده اند اما تشخیص این زیاده روی به عرف واگذار شده است؛ نظر عرف تحت تأثیر فرهنگ زمانه شکل می گیرد بنابراین با تغییر فرهنگ‌ها نقطه اسراف جابه ‎‌جا می شود.

اسراف دچار توسعه مفهومی یا مصداقی شده است

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد تصریح کرد: در جامعه امروز اگر فردی 4 نوع غذا سفارش بدهد و مقدار کمی از آن را بخورد و مابقی را رها کند، تشخص اجتماعی پیدا می کند بنابراین این کار در جامعه ما وجه عقلانی دارد. همچنین معقول است که فردی حقوق 2 میلیونی داشته باشد اما ژست کسی را بگیرد که حقوق چهار میلیونی دارد.

وی با بیان اینکه امروزه اسراف توسعه مفهومی یا توسعه مصداقی پیدا کرده است، تصریح کرد: عرف متحول است و در فرهنگی که مصرف گرایی عقلانی است طبیعتا ضرورت ها نیز به گونه دیگری تعریف می شود و افراد خود را با متوسط جامعه قید می زنند. بنابراین شریعتی که ما تعریف کرده ایم دنبال عرف هایی می رود که ابلیس آنها را برای ما درست کرده است.

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده با تأکید بر اینکه واگذاری تشخیص مصلحت به عرف نیز چنین تبعاتی را به همراه خواهد داشت، گفت: تا حدی می توان پذیرفت که قید زمان و مکان در تغییر موضوع دخیل است اما این توسعه تا چه اندازه ای می تواند صورت بگیرد؛ باید روی این مسأله کار پژوهشی کرد.

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده در تبیین معنای عبارت «عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ» در آیه 19 سوره نساء، اظهار داشت: در اینجا چند احتمال وجود دارد یکی اینکه تأسیس نباشد و معروف و منکر معنای حقیقت شرعیه داشته باشد اما اگر بر اساس نظر برخی بگوییم معروف، درون مایه عرفی دارد آنگاه دایره آن توسعه و ضیق پیدا می کند.

حوزه مباحات؛ نقطه آغاز نفوذ شیطان

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد با بیان اینکه تنها در دایره مباحات مشکل نگاه عرفی پیش می آید، گفت: در حوزه مباحات افزون بر نگاه فقهی که همان انشاء فعل یا انشاء ترک است، می توان نگاه فرهنگی داشت. حوزه مباحات، خطرناک است و حوزه آغاز نفوذ ابلیس است؛ شیطان ابتدا انسان را وسوسه می کند که زیاد حرف بزند و کم کم در خلال صحبت‌ها فرد دچار غیبت و تهمت می شود.

وی ادامه داد: به همین دلیل است که در اخلاق می گویند که در حاشیه گناه هم حرکت نکنید. حوزه مباحت حوزه تربیت است و مصلحت و مفسده خود را نشان می دهد؛ در روایات داریم که فرزندان خود را از سن 7 سالگی برای نماز تربیت کنید و اگر در 9 سالگی نماز نخواند آنها را تنبیه کنید چراکه تربیت تدریجی است و نمی توان در 15 سالگی به یکباره انتظار داشت که فرزند ما نماز خوان شود.

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده با اشاره به اتفاقی اخیرا در برخی از مدارس رخ داد، گفت: شاید برخی بگویند که بچه تکلیف ندارد و می توان برای آنها آهنگ گذاشت و آنها را به رقص درآورد اما آیا می توان گفت که مسؤولان آن مهد کودک نیز کار اشتباهی نکرده اند؟! به لحاظ تربیتی این کار درستی نیست.

بسیاری از اموری که در فقه فردی مباح است در مقایس حاکمیتی حرام یا واجب است

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده با تأکید بر اینکه بسیاری از اموری که در مقیاس فردی جزو مباحات به معنی الاعم است در مقیاس حاکمیتی جزو محرمات یا واجبات است، بیان داشت: اوایل دهه 70 از رهبری درباره موسیقی استفتائی شد ایشان پس از بیان حکم فرمودند که اشاعه موسیقی با اهداف جمهوری اسلامی سازگار نیست. یعنی حتی اشاعه موسیقی حلال هم به مصلحت نیست.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد افزود: کسانی که در شورای نگهبان هستند می گویند بسیاری از مسائلی که به دست ما می رسد می دانیم که به مصلحت نیست اما با چه سندی می توانیم آن را رد کنیم. اگر ادبیات فقه حکومتی شکل بگیرد شاید ما بتوانیم برای حرمت مباحاتی که به مصلحت جامعه نیست مستندی پیدا کنیم.

وی با بیان اینکه استفتائات از مراجع با نگاه فقه حکومتی تغییر می کند، گفت: وقتی مسؤولی می خواهد از مرجع تقلید سؤال کند نباید بگوید که اگر جوانی ازدواج خود را به تأخیر بیندازد به لحاظ شرعی مشکل دارد یا خیر؟ بلکه باید سؤال کند اگر من الگوی توسعه ای خود را به گونه ای ارائه بدهم که نتیجه آن بالارفتن سن ازدواج است، آیا این الگوی توسعه ای مشروع است یا خیر؟ آنگاه شاید بتوان گفت در مقیاس فقه حکومتی این کار حرام است.

کنترل جمعیت با تشویق زنان به اشتغال و تحصیلات عالیه

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده با اشاره به اینکه در دولت سازندگی برای کنترل جمعیت با اهرم های فرهنگی سن ازدواج را بالا بردند، ابراز داشت: در برنامه اول توسعه گفتند که برای کاهش جمعیت باید زنان را به تحصیلات عالیه و حضور اجتماعی تشویق کنیم. وقتی که اولویت دوم زن خانواده باشد و اولویت اول او اجتماع غیر خانواده، این اتفاق خواهد افتاد.

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده به اهمیت بحث پیوست فرهنگی در پروژه‌های اقتصادی و سیاسی پرداخت و گفت: پروژه پارس جنوبی مایه افتخار می دانند؛ 40 هزار کارگر را در آن منطقه مشغول به کار کردند درحالی که 95 درصد آنها بومی نیستند. از همان ابتدا جامعه شناسان نسبت به افزایش آمار اعتیاد و فساد اخلاقی در آنجا هشدار دادند؛ طبیعی است وقتی که فاصله محل کار تا محل زندگی به گونه‌ای باشد که افراد کمتر به خانواده سرکشی کند، چنین مشکلاتی نیز به وجود می آید.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد بیان داشت: بسیاری از تصمیم هایی که در کشور گرفته می شود پیامدهایی برای خانواده دارد که لحاظ نشده است. امروزه برخلاف گذشته عرصه اقتصاد برای خانواده، سیاست و عرصه های دیگر تعیین تکلیف می کند؛ ادارات تا 4 بعد از ظهر مشغول به کار هستند و زمان حضور افراد در خانه کم شده است بنابراین خانواده ها مجبور شده اند که شب را توسعه بدهند و اینها پیامدهای منفی برای خانواده دارد.

کاهش فرزندآوری

وی با اشاره به اهمیت بحث اشتغال زنان، گفت: اگر یک زن از مرجع خود بپرسد که داشتن شغل برای من جایز است در پاسخ می شنود که اگر همسر شما راضی باشد و شغل شما هم مباح باشد به لحاظ شرعی ایرادی ندارد اما در حوزه حاکمیت باید اینگونه پرسید که آیا به کارگیری سیاست های تشویقی نسبت به اشتغال زنان درست است یا باید بر عکس عمل کرد؟

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده اظهار داشت: ابتدا باید دید که معنای اشتغال چیست؟ آیا منظور از اشتغال همان کار است؟ برخی با استناد به روایاتی که در این زمینه وجود دارد می گویند که بی کاری امر مذمومی است پس اشتغال زنان خوب است اما اشتغال غیر از کار و فعالیت است؛ اشتغال یک معنای عمومی دارد که کار در مقابل مزد است اما معنای صحیح اشتغال این نیست.

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده به دلایل گرایش زنان به اشتغال در طول تاریخ پرداخت و گفت: گاهی زنان به دلیل نیازهای اقتصادی به شغل روی می آوردند مثل زنانی که سرپرست ندارند و یا زنانی که همسرشان توانایی تأمین زندگی را ندارند. بخشی از کار زنان به دلیل نیاز جامعه به این قشر به وجود آمده است مانند مشاطه و مامایی.

ارتباط جایگاه اجتماعی و اشتغال بانوان

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد با بیان اینکه در جهان جدید با پدیده جدیدی در بحث اشتغال زنان مواجه شده ایم، ابراز داشت: امروزه اشتغال این قشر نوعی ارزش و پرستیژ اجتماعی دارد. بسیاری از زنانی که شاغل هستند حقوقی حدود 500 هزار تومان دریافت می کنند بنابراین اینها مشکل اقتصادی ندارند چراکه هزینه رفت و آمد و مخارج دیگری که بابت این شغل متحمل می شوند بیش از این مقدار است.

وی اشتغال مدرن را دارای دو ویژگی دانست و گفت: در اشتغال مدرن فاصله میان محل کار و منزل زیاد است بنابراین زنی که در خانه خود به دنبال درآمد زایی است اشتغال مدرن ندارد؛ دوم اینکه این نوع اشتغال یقه سفید است؛ یعنی برای حضور افراد پول می دهند نه برای محصول آنها، بنابراین فرد باید ساعت زیادی را در محل کار صرف کند.

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده افزود: باید بررسی شود انگیزه هایی که دختران ما را به سمت اشتغال می کشاند درست است یا خیر؟ آیا به این معنا است که ارزش‌های غیر خانوادگی دارد غلبه پیدا می کند؟ آیا این الگوی اشتغال محصول فردگرا شدن است؟

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده بررسی پیامدهای مختلف بحث اشتغال بانوان را نیز ضروری خواند و اظهار داشت: پیمایش ها نشان می دهد که مصرف فرهنگی از جمله تماشای ماهواره و استفاده از شبکه های اجتماعی در فضای مجازی برای زنان غیر شاغل بیشتر است. تکنولوژی وقت زنان خانه دار را آزاد کرده است؛ برای مدیریت زمان خانم‌ها باید چه کرد تا دچار آسیب‌های دیگر نشوند.

کاهش فرزندآوری یکی از پیامدهای مهم اشتغال بانوان است

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد یکی از پیامدهای اشتغال بانوان را کاهش تعداد فرزندان برشمرد و گفت: زنی که شاغل است توانایی تربیت بیش از 2 فرزند را ندارد و مجبور است فرزندان خود را به دست مهد کودک بسپارد و این کار پیامدهای تربیتی بسیاری دارد.

وی با اشاره توجیه برخی زنان برای روی آوردن به اشتغال، اظهار کرد: برخی برای استقلال مالی از همسران خود شاغل می شوند؛ باید بررسی کرد که آیا استقلال مالی ارزشمند است؟ بله استقلال شخصیتی خوب است اما در زندگی خانوادگی اگر زن به لحاظ اقتصادی وابسته شوهر خود باشد خوب است. اگر به خاطر کمک به خرج زندگی کار می کنند باید گفت که در وضعیت اضطراری خوب است اما مازاد آن خیر چراکه عقلانیت جدید در مصرف درست می کند.

دلایل فمینیست‌ها برای اشتغال زنان

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده به دلایل فمینیست ها برای ضرورت اشتغال زنان اشاره کرد و گفت: آنها می گویند کار کلید رهایی زنان از خانه است. وقتی که پول به دست زنان می رسد فمینیست ها ذوق زده می شوند.

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده اظهار داشت: برخلاف نظر امام(ره) و رهبر معظم انقلاب به نظر بنده در الگوی دینی ما اولویت برای زن نقش همسری است و نقش مادری در رتبه بعدی قرار دارد و اولویت آخر حضور اجتماعی است. البته نقش مادری مهم است اما اگر نقطه تمرکز زن این جایگاه باشد آنگاه در کار مادری و تربیتی او نیز اختلال ایجاد می شود.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد ادامه داد: در جامعه سنتی اولویت را برای زن در مادری و بعد خانه داری و سپس همسری می دانند. در فضای مدرن اولویت را برای زنان در حوزه اجتماعی تعریف می کنند و در مرحله بعدی میان نقش خانه داری و مادری مردد هستند و اولویت آخر را به جایگاه همسری زن اختصاص می دهند.

اشتغال زنان با الگوی قوامیت مردان قابل جمع نیست

وی در توضیح آیه «الرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّساءِ» گفت: در اینجا «قام» با «علی» متعدی شده است یعنی از موضع استعلاء است بنابراین معنای آیه این است که مردان سرپرست خانواده هستند نه اینکه مردان در خدمت زنان هستند. حتی تربیت فرزند هم شأن انحصاری پدر است و مادر باید با اذن او در این امور تصرف کند. بین کارگزار تربیت با سرپرست تربیت فرق است.

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده تصریح کرد: اشتغال زنان با الگوی دموکراسی در خانواده جمع می شود نه با الگوی قوامیت در خانواده؛ وقتی شما می خواهید در جامعه بحث اشتغال را مطرح کنید باید ببینید با چه الگویی می خواهید برای خانواده تصمیم بگیرید. به نظر می رسد در شرایط کنونی به جای نفی اصل اشتغال زنان باید الگوی اشتغال آنها را تغییر داد./924/ج