شخصیت‌های دیگری مانند حضرت زینب(س) و حضرت معصومه(س) که امام موسی کاظم(ع) به دلیل فهم و مقام والای این بانوی بزرگوار تعبیراتی مانند فداها ابوها به‌کاربرده‌اند، در طول تاریخ اسلام همواره ستاره‌های درخشانی وجود داشتند که اندیشه‌های اسلامی را از یک نگاه زنانه برای مخاطبان زن در میان گذاشته‌اند.
در سال 1357 و پیش از انقلاب اسلامی قریب به ده مدرسه علمیه خواهران در تمام کشور وجود داشت که به تعلیم و تربیت خواهران طلبه می‌پرداختند، انقلاب شکوهمند اسلامی یک نگاه نوین را مطرح کرد و شخصیت زنان را تکریم کرد و فرصت‌سازی‌های فراوانی پیرامون این قشر انجام داد و تلاش کرد تا عدالت فراموش‌شده درباره زنان را در حوزه‌های مختلف تعلیم، تربیت، مسائل اجتماعی و غیره احیا کند.
در طول چند دهه پس از انقلاب اسلامی و به‌خصوص در حدود بیست سال اخیر که حوزه علمیه خواهران از حوزه علمیه برادران جدا شد و تحت نظر شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران به‌صورت مستقل به کار خود ادامه داد، پیشرفت بسیار زیادی حاصل شد و امروزه حدود 500 مدرسه علمیه خواهران در سراسر کشور وجود دارد.
مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران در 28 استان کشور مدیریت استانی داشته و حوزه‌های علمیه خراسان رضوی، شمالی و جنوبی نیز زیر نظر حوزه علمیه خراسان رضوی به فعالیت می‌پردازند.
در طول این سال‌ها جمعیت باشکوهی از بانوان در جمهوری اسلامی ایران فرصت تحصیل علم و تهذیب نفس و ایفای نقش‌های تربیتی و اجتماعی در حوزه‌های علمیه خواهران را پیدا کردند.
خروجی حوزه علمیه خواهران چیست و چه تفاوتی با خروجی‌های حوزه علمیه برادران دارد؟
حضرت زهرا(س) در روایتی می‌فرمایند: برای زن‌ها بهتر آن است که مردان را نبینند و برای مردان بهتر آن است که زنان را نبینند. از این روایت می‌توان یک تفسیر کوته‌بینانه کرد و آن این است که زنان را در خانه محدود و اجازه فعالیت‌های اجتماعی به آن‌ها ندهیم، اما تفسیر درست و دقیق از این روایت این است که به‌قدری فرصت‌ها را برای بانوان فراهم کنیم که نیازی به مراجعه به مردان نداشته باشند.
یعنی در عرصه‌های فعالیت‌های مختلف طب، فرهنگ، مهندسی، تجاری، آموزش‌وپرورش، پژوهش و غیره به‌قدری فضای بانشاطی برای بانوان مهیا کنیم که نیازی به مراجعه به مردان نداشته باشند، پیش از انقلاب حتی برای رشته‌های مناسب و مخصوص بانوان نیز با مشکل روبرو بودیم اما امروزه انقلاب اسلامی به‌قدری برای بانوان فرصت‌سازی کرده است که حدود ۶۰ درصد دانشجوهای کشور را بانوان تشکیل می‌دهند.
حوزه علمیه نیز تلاش کرده است تا این عقب‌ماندگی تاریخی برای بانوان را به مدد انقلاب اسلامی ایران جبران کند، امروز حدود 100 هزار طلبه خواهر در کشور داریم و تلاش ما بر این است که زمینه تمام نقش‌‌آفرینی‌های دینی قابل تصور را برای آن‌ها فراهم کنیم.
حوزه علمیه خواهران تلاش کرده است تا طلاب خواهر هم دانش‌های پایه را بیاموزند و هم قریب به ۱۵ رشته تخصصی در سطح کارشناسی ارشد و دکتری طراحی کرده است تا فرصت‌ها به گستردگی زیادی در اختیار بانوان قرار بگیرد.
بنابراین یک خواهر طلبه می‌تواند در عرصه‌های مختلف، تبلیغ، تدریس، پژوهش، مدیریتی و فرهنگی فعالیت کند و همه فرصتهایی که در عرصه دینی برای طلاب برادر فراهم شده است برای بانوان نیز فراهم می‌شود و حرکت عمومی حوزه‌های علمیه خواهران برای تحقق چنین ایده‌ای است، در حوزه دین باید به نقطه‌ای برسیم که حوزه‌های علمیه خواهران مرجعیت دینی پاسخگو به مسائل مورد نیاز زنان باشند.
پاسخگویی به مسائل شرعی و احکام بانوان توسط خواهران طلبه حداقل مرتبه مرجعیت دینی حوزه‌های علمیه خواهران است، به عنوان مثال نقش‌هایی در جامعه وجود دارند که باید توسط خواهران ایفا شود، مسائلی مانند امداد فرهنگی به بانوان جامعه و استوارسازی مسائل دینی برای زنان تنها توسط بانوان طلبه قابل انجام است، زیرا تنها یک بانوست که می‌تواند این نقش را به‌خوبی ایفا کند.
ما بیشترین نکته‌ای که به آن اهمیت می‌دهیم این است که نقش‌های اجتماعی زنان برای خواهران طلبه را به سرعت مهیا کنیم، بهعنوان مثال وقتی مشکلات اجتماعی مانند اعتیاد، طلاق و غیره پدید می‌آید، برای کمک به یک خانم خانواده که با آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد روبرو می‌شود و خانواده وی با آسیب روبرو می‌شود یک بانو می‌تواند نقش مهمی ایفا کند، در آسیب‌های اجتماعی مانند حاشیه‌نشینی نیز تنها کسی که می‌تواند به ارتقای سطح دانش و باز کردن دیدگاهی برای زندگی در فضا و شهر و محیط جدید کمک کند یک خانم است.
ما درزمینهٔ کاهش آسیب‌های اجتماعی با وزارت کشور همکاری‌هایی داریم و به‌صورت پایلوت در پنج استان کشور فعالیت‌هایی در این عرصه انجام می‌دهیم و خواهران طلبه در این استان‌ها تا کنون فعالیت‌های بسیار شایسته و ارزنده‌ای در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی انجام داده‌اند.
مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) فرمودند علوم انسانی با این وضعیتی که دارند مضر واقع شده است و ریشه این سخن به این بر‌می‌گردد که در گفتمان غرب که نهاد خانواده در آن آسیب دیده و ارتباطات عاطفی در آن لطمه خورده است و زن را تبدیل به یک عضوی در عرض مرد و نه مکمل آن قرار داده است و به همین آرزوها، خواست‌ها و ذائقه‌های زنان را تغیر داده است.
این گفتمان غربی فرصتهایی که گفتمان انقلاب اسلامی برای بانوان ایجاد کرده است را تبدیل به یک تهدید برای بانوان می‌کند، وقتی جامعه ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر دانشجو دارد و از این تعداد بیش از دو میلیون نفر خانم هستند و بیش از یک میلیون نفر نیز در حوزه علوم انسانی در بستر گفتمانی غرب مطالعه می‌کنند، باید حوزه‌های علمیه نظارت و گفتمان خود را نیز داشته باشد و ترسیم‌‌های دین را از خانواده و تبادل ارتباطات بین اعضای خانواده را به خوبی ارائه دهد.
حوزه علمیه صرفا برای اموری مانند نماز خواندن مردم نیست، بلکه وظیفه حوزه علمیه این است که نقش راهبری را برای تسری امور دینی در همه ابعاد علمی و متن جامعه داشته باشد، حوزه‌های علمیه باید در زمینه‌های مختلف علوم انسانی نظارت و کارشناسی کند و با کسانی که در این علوم تلاش می‌کنند و زحمت می‌کشند همکاری و همفکری داشته باشند، البته فعالیت‌های خوبی نیز در این زمینه انجام شده نباید تلاش‌هایی که در این زمینه شده است را مسکوت گذاشت زیرا همین مسکوت گذاشتن ممکن است بسیاری از فرصت‌ها را به تهدید تبدیل کند.
بهعنوان مثال کلیسا برای اصلاح اروپا زحمت‌های بسیار زیادی کشید و کالج‌های زیادی با هزینه‌های کلیسا در اروپا ساخته شد اما مدیریت نامناسب و داشتن ضعف‌های بنیادین در دانش‌ها و دریافت‌های بنیادین کلیسا سبب شد تا جریان دانش و علم با جریان دینی فاصله بگیرد و فرصت‌ها تبدیل به تهدید شد.
اما در اسلام چنین زمینه‌ای فراهم نمی‌شود، بسیاری از دانشگاهیان ما به شدت به دین علاقه‌مند بودند و ارادتمند معارف دینی هستند اما در حوزه دانش تکلیف بسیاری از مسائل برای آن‌ها روشن نمی‌شود و حوزه علمیه باید در این سطح در جریان خدمت به انقلاب اسلامی و جریان دانش در کشور باشد.
در جریان وحدت حوزه و دانشگاه، کدام نهاد باید به سمت نهاد دیگر برود؟
به نظر من حوزه و دانشگاه باید اصالت خود را حفظ کرده و نباید این دو نهاد را در هم‌آمیخته و علیه هم کنیم، حوزه مکمل و حساس‌کننده دانشگاه و دانشگاه نیز حساس‌کننده حوزه است، بزرگترین مسئله‌ای که دانشمند را رشد می‌دهد حساسیتهای نظری است و در هر عرصه‌ای این حساسیت‌‌ها بسیار مهم است.
حوزه علمیه باید حساسیتهای خود را در جریان دانش و دانشمندی علوم انسانی به دانشگاه و دانشگاه نیز باید حساسیتهای خود را به حوزه علمیه منتقل کند تا بسیاری از مشکلات جامعه حل شود، در زمینه‌های قرآنی نیز من یک نظریه دارم بهعنوان «مهندسی فرهنگ بر اساس قرآن» و برای اینکه بفهمم که قرآن چگونه تحول را در جامعه رقم می‌زند و یک اندیشه را وارد می‌کند و اندیشه رقیب را کنار می‌زند از دانش‌هایی مانند مدیریت تحول علوم تربیتی و علوم اجتماعی استفاده می‌کنم و مطالب بزرگان این دانش‌ها حساسیت نظری به بنده منتقل می‌کند که وقتی من در آن زمینه مطالعه می‌کنم متوجه شوم که این تحولات قرآنی چگونه رقم می‌خورد.
حساسیت‌نظری سبب می‌شود که من به سوی قرآن رفته و سوالاتی را به محضر قرآن ارائه کنم و اگر دانشمندان این رشته‌ها استفاده نکرده بودم قطعا این حساسیت‌نظری برای من حاصل نمی‌شد.
شما حدود 100 هزار طلبه خواهر در مجموعه حوزه علمیه خواهرن دارید، چرا این مجموعه توسط بانوان اداره نمی‌شود؟
اتفاقی که در این سال‌ها افتاد این بود که حوزه علمیه‌ای که از صدر تا ذیل آن توسط مردان اداره می‌شد و تنها مردان در آن حضور داشتند تصمیم گرفت که عدالت دانشی در زمینه بانوان ایجاد کند و مرحوم آیت‌الله شرعی با همت بزرگ خود این حرکت را شروع کردند و موسس مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران شدند.
وقتی ایشان این حرکت را شروع کردند تنها بودند و به همت تعدادی از همکاران حرکت جمعی برای اعتلای حوزه‌های علمیه خواهران را آغاز کردند، ابتدا تمام مدارس علمیه خواهران با مدیریت آقایان اداره می‌شد اما امروزه که 500 مدرسه علمیه خواهران در کشور فعالیت می‌کنند با مدیریت بانوان اداره می‌شوند، در مدارس علمیه خواهران ما حتی یک استاد مرد حضور ندارد و کادر مدارس علمیه خواهران کاملا زنانه است.
در 28 مدیریت استانی نیز به دلیل اینکه ارتباطات مدیریتی غالبا مردانه است نیز مدیران مرد در نظر گرفته شده است اما معاونان آن‌ها که با مدارس علمیه خواهران در ارتباط هستند به طور معمول از بانوان انتخاب شده‌اند.
کاری که در زمان مدیریت بنده صورت گرفت این است که در زمینه‌های مختلف مدیریتی حوزه‌های علمیه خواهران در حد امکان از بانوان استفاده شود، امروز سه مدیر استانی حوزه‌های علمیه خواهران را بانوان تشکیل می‌دهند و بنا داریم که در دور اول تغیرات خود ۸ مدیر استانی را از میان بانوان انتخاب کنیم.
بر اساس نگاهی که از روایت حضرت زهرا(س) سرچشمه می‌گیرد، تمام سعی خود را می‌کنیم در هر زمان که فرصتی برای مدیریت بانوان وجود داشته باشد به آن‌ها این فرصت را می‌دهیم و بنده نیز امیدواریم روزی کلید مدیریت حوزه علمیه خواهران را به یک خانم بسپاریم.
در معاونان مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران کشور نیز دو معاون اصلی، یعنی معاون آموزش و معاون پژوهش نیز از میان بانوان انتخاب شده و سه عضو از 8 نفر اعضای شورای سیاست‌گذاری حوزه علمیه نیز که از علمای بزرگی تشکیل شده است را بانوان تشکیل می‌دهند، بنابراین روند زنانه‌سازی حوزه علمیه خواهران پیموده شده است.
در رابطه با بودجه حوزه علمیه خواهران به صورت خاص توضیحاتی ارائه دهید
حوزه علمیه برادران با حوزه علمیه خواهران سیستم اداره متفاوتی دارد و از نظر بودجه نیز دو نهاد مختلف هستند، بودجه حوزه علمیه خواهران در ابتدا از طرف موسسین و خیرین حوزه‌های علمیه خواهران گرفته می‌شود، توسط خیرین برای ساخت و اداره مدارس علمیه خواهران در سراسر کشور کمک‌های زیادی به ما شده است.
از مراجع تقلید نیز اجازه‌هایی گرفته شده است که حوزه‌های علمیه خواهران بخشی از وجوهات را برای ساخت و کمک به حوزه‌های علمیه خواهران مصرف شود، بخش سومی بودجه حوزه علمیه خواهران نیز از طرف حکومت داده می‌شود که البته کار درستی است، هر حکومتی با توجه به موثربودن حوزه‌های علمیه حامی این بخش می‌شود.
وجود اینکه انقلاب اروپا با شعار مخالفت با کلیسا سر داده شد اما پس از آن برای حل بسیاری از مشکلات خود به دین و کلیسا روی آوردند و بخش معین مالیاتی که از مردم در اروپا گرفته می‌شود سهم کلیسا است.
در نظام مقدس جمهوری اسلامی که معتقد است انقلاب و اجتماع جز به وسیله دین و اندیشه‌های دینی حفظ نمی‌شود و استوار نخواهد ماند به طور طبیعی همه دستگاه‌های حکومت خود را حامی حوزه‌های علمیه قرار می‌دهند، حوزه حقیقتا هیچ‌علاقه‌ای به گرفتن چنین مساعدت‌هایی ندارد اما نیاز اجتماعی و انتظارات بیکرانی که به سمت حوزه آمده و باید این انتظارات پاسخ داده شود، زمینه‌ای فراهم کرده است که تا وقتی حوزه بتواند روی پای خود بایستد از این بودجه‌ها استفاده کند.
در این چهار دهه با انواع فشارها به‌خصوص در بخش اقتصادی روبرو هستیم و مردم عزیز ما در زیر سایه مکتب اهل‌بیت(ع) این فشارها را تحمل می‌کنند، مردم دشمنان خود را می‌شناسند و می‌دانند که بدخواهان می‌خواهند فشار اقتصادی در کشور ایجاد کنند و به همین دلیل بسیاری از متدینینی که از حوزه‌های علمیه حمایت مالی می‌کردند امروزه توانایی مالی کافی برای این حمایت ندارند و به‌طور طبیعی تا وقتی بتوانیم این مشکلات را حل کنیم از بودجه‌های دولت نیز بهره خواهیم برد و آرزوی ما این است که چنین نیازی نیز نداشته باشیم./1324/د101/ج