عالمان خودساخته از ابهّت علمی و معنوی برخوردار هستند

به گزارش خبرگزاری رسا، مراسم بزرگداشت مرحوم آیت الله حائری شیرازی با حضور جمع کثیری از مسلمانان از ملیت­های مختلف، روحانیان و شخصیت های سیاسی، علمی و فرهنگی در مرکز اسلامی امام علی(ع) وین در کشور اتریش برگزار شد.

این مراسم شامل برنامه های متنوعی چون تلاوت قرآن کریم، پخش کلیپی از مرحوم آیت الله حائری شیرازی، قرائت برخی از پیام های تسلیت برزگان و شخصیت ها، سخنرانی چند تن از شخصیت های علمی و فرهنگی و نیز مسؤولان مراکز اسلامی اروپا از جمله حجت الاسلام رمضانی امام و مدیر مرکز اسلامی هامبورگ، حجت الاسلام دکتر محسن زاده رییس مرکز اسلامی وین، آقای محمد لانتسل مدیر مدرسه ابن سینای وین بود.

در بخشی از این مراسم حجت الاسلام رمضانی امام و مدیر مرکز اسلامی هامبورگ ضمن تسلیت به مناسبت درگذشت مرحوم آیت الله حائری شیرازی به شرکت کنندگان در این محفل، بالأخص فرزند ایشان حجت الاسلام نظام الدّین حائری شیرازی و تقدیر از حضور همه برادران و خواهران، به هدایت تشریعی انسان اشاره نمود و افزود: خداوند متعال به طور مشخص مدیریت امری را عهده دار نشده است مگر امر هدایت انسان. البته منظور از این هدایت، هدایت تکوینی نیست، چون همه موجودات عالم از هدایت تکوینی بهره مند هستند. از اینرو بحث بر سر هدایت تشریعی است که در آن راه، مقصد و شیوه رسیدن به سعادت بیان می شود؛ چنانکه خدای متعال در قرآن کریم می فرماید: « لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ» و نیز فرمود: «لَقَدْ أَنزَلْنَا إِلَيْكُمْ كِتَابًا فِيهِ ذِكْرُكُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ» (انبیاء/ 10)

این نکته خیلی مهم است که خداوند برای هدایت انسان هم پیامبر می فرستد، هم کتاب هدایت نازل می کند و هم عقل را به عنوان حجّت درونی قرار داده است تا از انسان دستگیری کند. «العقل رسول الحق» در این بین آیات مربوط به عقل بسیار زیاد است و لذا مرحوم کلینی نیز اولین بحث کتاب خود را «العقل والجهل» قرار داده است. عقل انسان را به سوی وحی رهنمون می کند تا آدمی راه و مقصد سعادت و خوشبختی را به درستی بشناسد.

وحی، قانون الهی و سنّتی است از جانب خداوند برای بشر. و به همین جهت خداوند متعال بر انسان منّت گذارده و پیامبران را به عنوان راهنمایان بشری فرستاده تا آدمیان را با وحی و قانون الهی در مسیر هدایت رهنمون نمایند. « لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ »

در حقیقت پیامبران واسطه میان حق و خلق هستند؛ کلمه «نبیّ» یا از نبأ به معنای کسی که پیام الهی را دریافت کرده و به مردم ابلاغ می کند. « وَ مَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ » و یا از نَبوَه به معنای رفعت و بلندی اخذ شده است و در حقیقت انبیاء الهی انسان­های والا و بلند مرتبه ای هستند که خدای متعال آنها را برای هدایت انسان ارسال کرده است.

بعد از پیامبران الهی عالمان ربّانی و آنها که واقعاً خودساخته و مهذّب هستند و از ابهّت علمی و معنوی برخوردار هستند، نقش وساطت میان پیامبر و خلق را ایفاء می کنند. خداوند متعال در این باره می فرماید: «وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ» بسیاری از مفسّران معتقدند منظور از امت وسط در این آیه شریفه، امّت معتدلی هستند که اهل افراط و تفریط نیستند. این معنا و مفهوم البته درست است که امّت اسلام، امّت میانه و معتدل و به دور از افراط و تفریط است.

اما به نظر می رسد بر اساس بیان علامه طباطبایی این آیه به مطلب دیگری اشاره دارد و آن اینکه نقش علماء نقش وساطت است و آنها واسطه میان پیامبر اکرم(ص) و مردم هستند. چه اینکه پیامبران الهی واسطه میان حق و خلق می باشند و پس از پیامبر اکرم (ص)،  ائمه اطهار(ع) این نقش را ایفا می کنند و در مرحله بعد علمای ربّانی واسطه هدایت هستند. آنها الگو هستند. بر این اساس «جعلناکم» اشاره به افرادی است که این سمت را دارند تا بتوانند برای مردم که در جمله «لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ» الگو باشند. چه اینکه پیامبر اکرم (ص) برای انسانها الگو و اسوه است «ویکون الرسول علیکم شهیدا»

بدون شک ابهّت علمی و تعمّق در دین یکی از ویژگی­های عالمان ربّانی است. ویژگی مهم دیگر عالمان ربّانی ابهّت معنوی است. آنها باید به فطرت و ظرفیت های فطری خود توجه داشته باشند و از معنویت خاص و بالایی برخوردار باشند. بی شک چنین معنویتی در رابطه با خدای متعال جلوه می نماید. لذا هرچه بیشتر قرب به حضرت حق پیدا کنند، اثرگذاری در قلوب انسان­های مستعد بیشتر خواهد بود.

نکته دیگری که باید به آن توجه داشته باشیم اینست که جامعه ای از نظر دین پسندیده است که علم و معنویت در آن نقش برجسته داشته باشد. لذا از ویژگی­های جامعه اسلامی، عقل، علم و معنویت است. لذا در روایت آمده است که انسان یا باید دانشمند باشد و یا طالب علم «كُنْ عَالِمًا أو متعلّماً و لاتَکُن الثالِث فَتهلک» و یا در روایت دیگری دوست دار دانش اضافه شده است «كُنْ عَالِمًا أو متعلّماً أو مُحبّاً لِلعِلمِ فلاتکن الرابع فتهلک» چه اینکه جهل و نادانی در هر جامعه ای اساس شرّ را پدید می آورد و باعث تفرقه، نزاع، جنگ و جدال می شود. امیرالمؤمنین(ع) فرموده اند: «الجهلُ اساسُ کلّ شر» و در جای دیگری فرموده اند: «الناسُ اَعداء ما جَهلوا»

رییس اتحادیه اروپایی علما و تئولوگ­های شیعه  در بخش دیگری از سخنان خود از آیت الله حائری شیرازی به عنوان یک عالم ربّانی، مجاهد و انسان شناس اسلامی یاد کرد و اظهار داشت: مرحوم آیت الله حائری شیرازی به معنای واقعی دارای علم و معنویت بود. او به معنای واقعی عالم ربّانی بود و با زهد و ساده زیستی و بدون تکلف زندگی می کرد و خفیف المؤونه بود. متفکر و اندیشمند بود همان طور که مقام معظم رهبری در پیام تسلیت خود، ایشان را فَکور معرفی کردند. او در مورد جامعه اقتصادی بدون ربا، صاحب نظر بود و اصرار داشت ملاک ارزش گذاری مالی و اقتصادی باید طلا و نقره باشد که البته درباره این نظریه می توان در آنچه که از ایشان به چاپ رسیده به طور مفصل این بحث را دنبال کرد.

 آیت الله حائری شیرازی یک انسان شناس واقعی بر اساس مبانی دینی بود و کتاب ارزشمندی با این عنوان از ایشان به چاپ رسیده است که مطالعه آن بسیار سودمند خواهد بود. ایشان درباره علوم انسانی دغدغه جدّی داشت و می فرمود: علوم انسانی به منزله تنگه اُحد است که اگر به درستی فتح شود، بسیاری از مشکلات در رابطه با فهم دقیق و عمیق از حیات انسانی بر اساس سرمایه فطری حل خواهد شد و معتقد بود با فاصله گرفتن از فطرت الهی و توحیدی، آدمیان در طبیعت صرف، غوطه ور خواهند بود و به تفکر مادی­گرایانه مبتلا خواهند شد.

به اعتقاد من اگر بخواهیم در حوزه علمیه 10 نفر متخصّص در علوم انسانی را نام ببریم حتماً یکی از ایشان مرحوم آیت الله حائری خواهد بود. ایشان به معنای واقعی مجاهد بودند. هم در جهاد اکبر، هم در جهاد کبیر و هم در جهاد اصغر. آن عالم مجاهد پیش از انقلاب اسلامی ایران سه سال در شهر فومن تبعید بودند.

ایشان به معنای دقیق کلمه با نگاه تشکیلاتی و مدیریتی به ادراه امور جامعه می نگریستند و به برخی از شاگردان خود مدیریت دینی را آموزش دادند. او یک عالم تکلیف محور بود و هرجا تشخیص وظیفه می داد بر اساس آن عمل می کرد بدون آنکه ترسی از کسی داشته باشد. او سیاست مداری دینی بود و همواره دین را محور سیاست قرار می داد نه سیاست را محور دین. او نسبت به افراد جامعه برای آینده ای روشن چون یک مربّی دلسوز بود.

او علم و عمل را با هم آمیخته بود و در واقع عالمی عامِل بود و از حکمت قرآنی بهره های فراوانی برده بود و هیچگاه تمایلات درونی را در زندگی خود دخالت نمی داد. در جلسه دفاعیه فوق لیسانس فرزندش آقای نظام الدّین حائری که به عنوان مشاور بود و اینجانب استاد راهنما در آن جلسه حضور داشتم، برای نمره دادن که امر طبیعی و معمولی بود خود را کنار کشیده و می فرمود که من نمره نمی دهم. در آن جلسه ایشان به اصرار ما و علیرغم میل خویش ورقه دفاعیه را نمره داده و امضاء کردند؛ چراکه می ترسید حبّ فرزند در نمره دادن تاثیرگذار باشد.

او عالم بزمانه بود و در برابر هجمه ها مقابله و مقاومت می کرد چنانکه در روایت داریم «العالم بزمانه لاتهجم عليه اللوابس» بی شک با عروج این عالم ربّانی و فقیه مجاهد ثلمه ای در اسلام واقع شد که هیچ چیز جای آن را پر نخواهد کرد. «إِذَا مَاتَ الْمُؤْمِنُ الْفَقِيهُ ثُلِمَ فِي الإِسْلامِ ثُلْمَةٌ لا يَسُدُّهَا شَيْءٌ»

از خدای متعال مسألت داریم او را که حیات و مماتش با سعادت بود با اولیاءش محشور فرماید: «عاش سعیداً و مات سعیداً»./۸۴۷/ب۱۰۱/ف