تربیت اسلامی دانش ‌آموزان در گرو همدلی خانواده و نهادهای آموزشی

اشاره: مکتب تربیتی اسلام بن بست ندارد، راهکارهایی وجود دارد که اگر والدین در تربیت فرزندان به آنها توجه کنند و تمامی این راهکارها را در تربیت فرزند خود به کار بندند به یقین می توان گفت که در هر شرایطی می توان فرزند را کنترل و نظارت کرد، چه زمانی که فرزند در کنار والدین نشسته و والدین نظارت مستقیم بر رفتار، گفتار و کردار وی دارند و چه آن زمان که فزرند از پدر و مادر دور بوده و وسایل و امکانات نوین در اختیار دارد، بنابراین با استفاده از راهکارهای دین مبین اسلام می توان به گونه ای فرزند را تربیت کرد که کمترین آسیبی را از فضای مجازی ببینند.

حجت الاسلام روح الله مختاری مدیر حوزه های علمیه هرمزگان در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری رسا در هرمزگان، به تبیین ابعاد و ساحت های نظارتی تربیتی والدین بر فرزندان و همچنین تاثیر تفکر دینی معلمان بر تربیت علمی دانش آموزان و تربیت نسل ایده آل پرداخت و آثار و برکات وحدت رویه در عملکرد خانواده و آموزش و پرورش را در سطح کلان جامعه تشریح کرد متن این گفت‌و‌گو تقدیم خوانندگان محترم رسا می شود.

رسا ـ ابعاد و ساحت های نظارت تربیتی والدین بر فرزندان را تبیین فرمایید؟  چرا اصلا در این زمانه نظارت تربیتی بیشتر باید برای خانواده ها مهم باشد؟ 

در هر جوامعی، فرزندان اعم از نونهالان، نوجوانان و جوانان به عنوان آینده سازان آن جامعه محسوب می شوند بنابراین، تربیت آنان در هر مرحله ای از زندگی مهم بوده است.

تربیت دینی فرزند در جامعه اسلامی ما که به امید سبز مهدویت دلبسته و منتظر فرج حضرت حجت(عج) است از اهمیت ویژه ای برخوردار است، چراکه تنها راه رسیدن به این امر مهم از مسیر تربیت دینی فرزندان می گذرد.
نونهالان و نوجوانان امروز؛ نسل بسترساز ظهور ولی عصر(عج) هستند که باید تربیتی در طراز نظام مقدس جمهوری اسلامی و طراز بسترسازی ظهور حضرت حجت(عج) محقق شود.

تربیت فرزند در اسلام

تربیت به عنوان یک مقوله مهم، از ابعاد مختلفی قابل مشاهده و بررسی است، تربیت ارکان مختلفی دارد و مولفه هایی نیز بر این امر مهم اثرگذارند، بخشی از امر سرنوشت ساز تربیت بر عهده والدین و بخش دیگری از آن مربوط به محیط زندگی و پیرامونی فرزندان اعم از محیط خانه و یا مهدکودک و مدرسه، دانشگاه، محل کار است که فرزندان به تدریج و با توجه به اقتضائات زمان، در هریک از این مکان ها حضور می یابد.
در نگاه اسلامی، علاوه بر والدین و محیط زندگی، لقمه حلال و حرام نیز بر تربیت فرزندان تاثیر ویژه ای دارد، اما نکته مهم و برجسته در زمینه تربیت، متن تربیتی است که والدین از آن برای تربیت فرزندان خود الگو و الهام می گیرند.

مشکلات تربیتی در عصر ارتباطات و فناوری اطلاعات

امروزه فضای مجاری به دغدغه ای مهم برای والدین تبدیل شده است، کارشناسان معتقدند که در عصر کنونی باید نظارت والدین بر تربیت فرزندان دوچندان باشد، سؤال اینجاست که آیا باتوجه به ابزار دراختیار، امکان نظارت والدین بر زندگی فرزندان وجود دارد؟ 

در پاسخ به این سؤال باید گفت که والدین تنها در زمانی که در کنار فرزندشان هستند می توانند به صورت عینی نظارت داشته باشند و وی را کنترل کنند، اما زمانی که فرزند در اتاق خلوت خود بی حصر و بدون محدودیت از وسایل و تجهیزات نوین نظیر رایانه و گوشی تلفن همراه استفاده می کند دیگر در اختیار والدین نیست و والدین نمی توانند وی را کنترل و بر کارهایش نظارت داشته باشند، در چنین شرایطی، نظارت والدین بر فرزند سخت و دشوار می شود، البته سخت بودن نظارت بر فرزند در عصر ارتباطات نباید مانع از نظارت شود.

نظارت ویژه ای که سابق والدین بر فرزندان داشتند در عصر کنونی اگر نگوییم محال است، امر بسیار سنگینی است که از عهده خیلی از پدران و مادران برنمی آید، و این بدان معنا نیست که ما در تربیت دینی فرزندان خود به بن بست رسیده ایم.

مکتب تربیتی اسلام بن بست ندارد، راهکارهایی وجود دارد که اگر والدین در تربیت فرزندان به آنها توجه کنند و تمامی این راهکارها را در تربیت فرزند خود به کار بندند به یقین می توان گفت که در هر شرایطی می توان فرزند را کنترل و نظارت کرد، چه زمانی که فرزند در کنار والدین نشسته و والدین نظارت مستقیم بر رفتار، گفتار و کردار وی دارند و چه آن زمان که فزرند از پدر و مادر دور بوده و وسایل و امکانات نوین در اختیار دارد، بنابراین با استفاده از راهکارهای دین مبین اسلام می توان به گونه ای فرزند را تربیت کرد که کمترین آسیبی را از فضای مجازی ببینند.

حیا، نکته مهمی است که در نگاه تربیتی اسلام وجود دارد، اسلام تاکید دارد که از همان دوران کودکی، فرزندانمان را با حیا تربیت کنیم، کنترل از دورن و یا خودکنترلی برگرفته از حیا، مهمترین خاصیت و ویژگی حیا است.

 اگر انسان به حد حیا رسید و این مهم به عنوان صفت برجسته ایمانی در وجودش نهادینه شد، همچون ناظری از درون وجود انسان، اعمال وی را کنترل می کند و اجازه گناه، تخلف و هنجارشکنی را به انسان نمی دهد.

والدین باید از همان دوران کودکی، شکر نعمت را در وجود فرزندان نهادینه کنند تا فرزند شکرگزار کسی باشد که نعمتی را در اختیار وی قرار می هد، همچنین فرزند باید متوجه شود که تمامی نعمت های دراختیار اعم از پدر و مادر و دیگر نعمات از جانب پروردگار است.

زمانی که فرزندمان به هر دلیلی از ما تشکر می کند باید به وی بگوییم که "از خداوند تشکر کن"، به این معناست که همه نعمت ها را به خداوند ربط می دهیم، ربط دادن نعمت ها به خداوند، بسترساز حیایی است که در بخش بعدی به تبیین آن خواهیم پرداخت.

فرزندان منافعی را از پدر و مادر طلب می کنند، والدین باید همین منافع آینده فرزند را در باورهای وی به خداوند گره بزنند تا فرزند بداند که منفعتی را که در آینده به دست می آورد در دست حضرت حق است.

نکته مهم بعدی اینکه فرزند باید بداند که همان خدایی که نعمت ها و منافع آینده وی در دستان اوست همیشه کنارش بوده و هیچ وقت تنها نیست، این وظیفه والدین است که به صورت عملی به فرزند می آموزند که خداوند همیشه در کنار انسان و ناضر بر گفتار، کردار و اعمال وی است، در این صورت، فرزند در هر شرایط و موقعیتی حتی زمانی که والدین حضور ندارند خدا را کنار خود حس می کند و این مهم مانع از بروز گناه و تخلف می شود.

در این میان، مادران نقش مهم تری دارند و باید از همان دوران کودکی، حضور خداوند را در تمامی ساعات و شرایط عمر فرزند به وی یادآور شود. رفتار والدین باید نکات مهمی را به فرزند بیاموزد، و آن این است که فرزند یاد بگیرد که تمامی نعمت ها از جانب خداست و همین خدایی که آینده ساز بوده همیشه در کنار انسان قرار دارد.

والدین همچنین باید به فرزند بیاموزند که خداوند متعال از انسان  خواسته که کارهایی را انجام و یا از آن دوری کنیم و به عبارتی حلال و حرام ها را به فرزند آموزش دهد، اگر والدین در محیط خانه با گفتار و کردار خود، حیا را حفظ کنند و آموزه های دینی را به فرزند بیاموزند، به طور حتم، تربیت دینی محقق خواهد شد.

به فرموده اسلام، پدر و مادر در هر شرایطی باید با گفتار و کردار خود، حیا را از بین نبرند و آن را حفظ کنند تا اهمیت این امر مهم در حریم خانه شکسته نشود.

محبت به اهل بیت(ع) در رأس علقه‌ها و علاقه ها در قلب انسان ها است و به تعبیر قرآن کریم، همانطور که خداوند ناظر بر اعمال و رفتار انسان است، رسولش و مومنین خاص نیز ناظر هستند، ممکن است فرزندان در بین اهل بیت(ع)، تعلق خاطر ویژه ای به یکی از ائمه اطهار(ع) داشته باشد، بنابراین والدین باید در گفتار و رفتار خود به فرزندشان نشان دهند که علاوه بر خداوند، امام زمان(عج)، امام حسین(ع) و یا دیگر ائمه بر اعمال انسان نظارت دارند و درست نیست در محضر این بزرگواران مرتکب اشتباهی شوند.

رعایت تمامی موارد بیان شده زمینه ساز حیا بوده و زمانی که فرزندی در چنین شرایطی تربیت شود، در هیچ شرایطی حتی به دور از چشم والدین و با وجود وسایل ارتباطی نوین و پیشرفته، مرتکب خطا و گناهی نخواهد شد، چراکه خودکنترلی برگرفته از حیا به طور دائم بر رفتار و کردار فرزند نظارت داشته و وی را از آسیب های احتمالی مصون می دارد. 

البته والدین نیز نباید از نظارت و کنترل بیرونی غافل شوند، قبلا از قراردادن وسایل و امکانات نوین در اختیار فرزند، نخست باید خود به نحوه استفاده از این وسایل واقف، و اطلاعات شان به روز باشد.

نکته مهمی مورد توجه والدین این است که همانطور که خداوند از اشتباهات انسان چشم پوشی می کند والدین نیز در حد امکان، خطاها و اشتباهات فرزند را به روی خود نیاورند تا فرزند جسور نشود، البته این بدان معنا نیست که تخلف فرزند را نادیده بگیرند، بلکه باید به دنبال چاره اندیشی باشند.

رسا ـ تفکر دینی معلمان چه تأثیری در تقویت علمی دانش آموزان و تربیت نسل ایده آل دارد؟

فرزندان در عصر کنونی به طور کامل در اختیار والدین قرار ندارند و بخش قابل توجهی از عمر فرزندان در اختیار مربی و معلم و استاد است، معتقدیم که مهمترین رکن در محیط های علمی و آموزشی، معلمان و اساتید هستند که می توانند نقش اثرگذاری در تربیت دانش آموزان ایفا کنند.

معلم بعد از پدر و مادر به عنوان نخستین و مهمترین الگوی دانش آموزان است، بنابراین همیشه معلم در نگاه دانش آموز یک فرد موفق و یا قهرمان یک زندگی است، وقتی دانش آموزی با این نگاه به معلم خود بنگرد الگوپذیری راحت تر می شود، لذا کسانی که قصد ورود جدی به مباحث تربیتی را دارند قبل از دانش آموز، به سراغ مربی و معلم می روند، چراکه تفکر دینی و اسلامی معلم سبب می شود تا درصد بالایی از دانش آموزان از وی الگو بگیرند و نگاه معلم را در مسائل سیاسی، فرهنگی، مذهبی، دینی، اجتماعی و اقتصادی دریافت می کنند، اینجاست که آموزش و پرورش باید توجه ویژه ای به گزینش معلمان معطوف کند.

در جاهای مختلف تاکید کرده ام که معلم شیمی و فیزیک هم می توانند مهمترین نقش تربیتی را در شکل گیری شخصیت دانش آموزان داشته باشند و تنها معلم قرآن، دینی و پرورشی نباید تربیت دینی داشته باشند، یکی از شاخصه های مهم و عمومی معلمان باید نگاه تربیتی و دینی باشد تا اثرگذاری خوبی در تربیت علمی دانش آموزان و همچنین تربیت نسل ایده آل داشته باشند.

رساـ وحدت رویه در عملکرد خانواده و آموزش و پرورش چه ثمراتی را متوجه کلان جامعه خواهد کرد؟

برای پاسخ به این سؤال نخست باید به موارد مهم و اثرگذاری که ضروری است والدین برای تربیت صحیح فرزند در محیط خانه رعایت کنند اشاره کنیم و آن، حرف و نگاه واحد والدین به نوع تربیت فرزند است، پدر و مادر قبل از فرزنددار شدن، نخست باید نگاه تربیتی خود را یکی کنند و نباید هر کدام حرف خود را بزنند.

در محیط خانه، نباید دو نگاه تربیتی وجود داشته باشد، تربیت صحیح فرزند تنها در سایه وحدت رویه در عملکرد پدر و مادر محقق می شود، این وحدت رویه را نیز باید در محیط مدرسه بین اولیاء و مربیان ایجاد کرد.

تربیت فرزندان بر عهده والدین و مدرسه است و این دو نهاد اجتماعی باید نهایت تلاش خود را در استای تربیت صحیح فرزندان به کار بندند، اگر یکی از این دو نهاد، بخواهند به صورت فعال و منفعل عمل کنند کار به سامان نمی رسد.

ارتباط ویژه و تنگاتنگ اولیاء و مربیان سبب می شود تا هم معلم و مدیر از  اخلاق و رفتار و کم و کاستی های دانش آموز در محیط خانه آگاه می شود و همچنین به نقاط قوت و ضعف وی در منزل پی می برند، سپس والدین نیز به عملکرد تربیتی و آموزشی فرزند خود در محیط مدرسه واقف می شوند.

نقطه اتصال اولیاء و مربیان به عنوان دغدغه تربیت نسل آینده به لحاظ علمی و تربیتی، باید به تربیت اسلامی منجر شود و نگاه اولیاء و مربیان و مجموعه تربیت کننده نسل آینده به تربیت اسلامی که بهترین نوع تربیت است معطوف شود./851/گ۴۰۴/س