گاهنامه بینش به پله ششم رسید

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، در ششمین شماره گاهنامه تاریخی، فقهی و سیاسی بینش که با تدوین پژوهشکده حج و زیارت منتشر شده، به بررسی مسئله تعطیلی حج در گذر تاریخ پرداخته شده است.

در همین باره در بخشی از دیباچه این اثر چنین آمده است:

براساس روایات اسلامی، حج، یکی از پنج رکن اصلی دین اسلام است که بر انجام و اقامه آن تحریض و تشویق و آثار فراوان فردی و اجتماعی برای آن بیان شده است.

این کنگره عظیم امت اسلام هر ساله جمعیت انبوهی از مسلمانان را از نقاط دور و نزدیک گردهم می‌آورد. در این گردهمایی همه حاجیان با دوری از تمام تشخصات و امتیازات فردی با لباسی ساده در پیشگاه معبود یکتا حاضر می‌شوند و مراسم باشکوه مناسک حج را برگزار می‌کنند.

با وجود اهمیت و جایگاهی که حج دارد، یکی از رویدادهایی که گاه و بی‌گاه، دامن این واجب عظیم الهی را می‌گیرد، تعطیلی آن است. رویدادی که در تاریخ اسلام دارای پیشینه بوده و علل و عوامل طبیعی، اجتماعی و سیاسی باعث تعطیلی آن شده است.

شهادت بیش از هفت هزار حاجی از جمله حدود 470 حاجی ایرانی در حج 94 در فاجعه غمبار منا به خاطر بی‌تدبیری و سوءمدیریت حاکمان سعودی - اگر بپذیریم که تعمدی در کار نبوده- و پی‌گیری آن فاجعه از سوی مقامات ایرانی زمینه را برای صدّ عن سبیل‌الله توسط حکام آل سعود فراهم کرد تا حاجیان ایرانی نتوانند در سال 95 مناسک حج را برگزار کنند.

تاریخ تعطیلی حج ایرانیان تا تأسیس دولت صفوی، تعطیلی حج از صفویه تا انقلاب اسلامی ایران، جنایات آل سعود علیه ایران، صدّ از مسجدالحرام و دیگر مساجد توسط آل سعود، حج، تعطیل شدنی نیست و تعطیلی حج حربه آل سعود، از مقالات آمده در این شماره گاهنامه بینش است.

تاریخ تعطیلی حج ایرانیان تا تأسیس دولت صفوی

کامران محمدحسینی

چکیده: تعطیلی حج، به معنای اعزام نشدن کاروان حج از برخی سرزمین‌های اسلامی، سابقه‌ای دراز دارد و در طول تاریخ اسلام بارها روی داده است. حج ایرانیان نیز در سال‌های متعددی به دلایل گوناگون همچون جنگ‌ها و درگیری‌ها، ناامنی راه حج یا وقوع بلایای طبیعی دچار وقفه‌هایی می‌شد که گاه در دوره‌های نسبتا طولانی ادامه می‌یافت. در محدوده تاریخی مورد بررسی در این مقاله یعنی از سال‌های شکل‌گیری امپراتوری اسلامی تا آغاز سده دهم هجری، حج‌گزاری ایرانیان و سایر سرزمین‌های شرق خلافت اسلامی در قالب کاروان حج عراق صورت می‌گرفت و از این رو تاریخ حج‌گزاری ایران و ایرانیان با تاریخ حج کاروان عراق مرتبط است. در این مقاله پس از اشاره‌ای مقدماتی به علل کلی تعطیلی حج سرزمین‌های اسلامی، گزارشی سال‌شمارانه از تعطیلی حج ایران و عراق (کاروان یا محمل عراق) تا ظهور حکومت صفوی در ایران ارائه می‌دهیم. خواهیم دید که مشکلات سیاسی و به ویژه هجوم اقوام بیگانه، جنگ‌های داخلی بین حکومت‌های محلی و نیز نزاع بر سر قدرت خلفای عباسی از مهم‌ترین عوامل تعطیلی حج از ایران و عراق بوده است.

تعطیلی حج از صفویه تا انقلاب اسلامی ایران

سیدمحمود سامانی

چکیده: زمانی که صفویان (حک:907 -1148ق.) در ایران قدرت را به دست گرفتند، بیش از دو قرن از حکومت عثمانی می‌گذشت. اما آنان با تسلط دولت ممالیک (حک: 647-923ق.) بر حرمین شریفین، بر این کانون‌های مقدس سیادت نداشتند. حکومت عثمانی، پس از پیروزی در نبرد چالدران بر صفویان (سال 920ق.)، با دولت ممالیک در مصر و شام در افتاد که نتیجه آن انقراض این دولت در سال 923ق.، و به دنبال آن چیرگی عثمانیان بر حرمین شریفین بود. از این زمان به بعد، دو دولت صفویان و عثمانی که به لحاظ مذهبی نیز همخوانی نداشتند، در رقابت با یکدیگر روابط خصمانه‌ای داشتند که بر حج‌گزاری ایرانیان، و برخی مردمان ممالک شرقی نیز تأثیرگذار بود و گاه موجب تعطیلی حج آنها می‌شد. چنین چالشی، با شدت و ضعف در ادوار بعدی، یعنی در عصر حکومت‌های افشاریه، زندیه، قاجاریه و پهلوی در ایران نیز میان عثمانی و بعد با آل سعود وجود داشت. در این مقاله، به اجمال، نخست از علل و عوامل تعطیلی حج و پس از آن، به صورت کرونولوژی (گاه‌شماری)، سال‌هایی را که حج ایرانیان یا برخی دیگر از ملل به تعطیلی منجر شد، آورده شده است. همچنین در بخش پایانی مقاله، از جنایات آل سعود در حرمین و تأثیر آنها بر امر حج سخن گفته شده است.

جنایات آل سعود علیه ایران

محمدسعید نجاتی

چکیده: در این مقاله با اشاره‌ای به جنایات آل سعود و دشمنی‌های عربستان با جمهوری اسلامی ایران پیش از انقلاب اسلامی، به مرور و تحلیل روابط ایران و عربستان در سه دهه اخیر در محور‌هایی چون آزار و مزاحمت برای حجاج ایرانی، همکاری با دشمنان ایران (امریکا و صدام)، کشتارحجاج ایرانی در حج سال 66، جنگ نرم علیه ایران، هتک حرمت ایرانیان در فرودگاه جده، سقوط جرثقیل، فاجعه منا و کارشکنی برای حج ایرانیان در سال 95، پرداخته و دلایل این دشمنی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

صدّ از مسجدالحرام و دیگر مساجد توسط آل سعود

داود حسینی

چکیده: صد (منع) از مسجدالحرام، یکی از بزرگ‌ترین گناهان است که قرآن کریم در آیات مختلف آن را مورد سرزنش و تقبیح قرار داده است. هیچ کس حق ندارد مسلمانان را از حضور در مسجدالحرام منع کند؛ زیرا بر اساس آیات قرآن همه مردم در بهره‌گیری از این مکان مقدس مساوی‌اند. فرق نمی‌کند، منع‌کننده از مشرکین و کفار باشد، یا از مسلمانان، و در صورت ممانعت، مرتکب ظلم و ستم شده است، و خداوند سخت‌‌ترین عذاب‌ها را برای منع‌کنندگان در نظر گرفته است. در بعضی آیات، منع کردن از مسجدالحرام، برابر با کفر و فتنه بیان گردیده، و فتنه را از قتل بزرگ‌تر دانسته است. بر اساس آیات قرآن کریم باید کسانی سرپرستی مسجدالحرام را عهده‌دار شوند که اهل تقوا و پرهیزکاری‌اند و بهتر می‌توانند زمینه حضور مردم را در مسجدالحرام فراهم کنند. کسانی که از روی عمد یا جهل و نادانی باعث می‌شوند مساجد الهی خراب، و ذکر خدا در آنها کم‌رنگ شود، مستحق عذاب و خاری دنیا و آخرتند. اگر در عصر رسول خدا صلی الله علیه و آله مصداق این آیات مشرکین مکه بودند، ولی در عصر ما مصداق بارز آن آل سعودند که راه مشرکین را زیر نقاب خادم‌الحرمین تکرار می‌کنند.

تعطیلی حج حربه آل سعود

زهرا میعادی

چکیده: کنگره عظیم مسلمانان چندی است قربانی مطامع آل سعود شده است. درگذشته حاکمان مکه قربانی حربه‌ «تعطیلی حج» می‌شدند و این موضوع برای آنان تهدید محسوب می‌شد، اما امروز خاندان آل سعود هر ساله گروهی از مسلمانان را به بهانه‌ها‌ی مختلف از این فریضه الهی منع می‌کنند.

با وجود اینکه آل سعود مرتب بر عدم دخالت سیاست در مناسک حج تاکید دارد، اما به دفعات به بهره‌برداری سیاسی از این فریضه الهی پرداخته و مانع انجام مناسک حج در جهان اسلام شده است و در سالیان اخیر مانع حضور زواری از کشورهای فلسطین، افغانستان، یمن، سوریه و ایران در حرم امن الهی شده است. در این نوشتار به برخی از بهره‌برداری‌های سیاسی آل سعود از مراسم حج اشاره می‌شود.

پیام مقام معظم رهبری به مسلمانان جهان به مناسبت فرا رسیدن موسم حج 95، دیدار خانواده های شهدای منا با رهبر معظم انقلاب و گفت وگو با نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت بخش دیگری از مطالب ششمین شماره گاهنامه بینش است./۹۲۰/ن ۶۰۲/ش