تبلیغ مفید معلول انگیزه والای یک مبلغ است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در همدان، جایگاه استاد و احترام به وی در آموزه های اسلامی جایگاهی ویژه دارد. وقتی به منزل او وارد می شویم به یاد کلاس درس پرشور او می افتیم همان شور و شعف و همان اشتیاق در ذهن مان تداعی می شود البته با این تفاوت که همیشه برای خواندن کتب رایج در حوزه می رفتیم این بار برای خواندن وصیت نامه همه در بحت و حیرت بودند اما...

نمی دانم آیا شده است به یکباره بغضت را قورت بدهی؟ یا بغض در گلویت مدام سنگینی کند و تو التماسش کنی که رهایت سازد؟ شوکه ام! بغض گلویم را چنگ می زند و دلتنگی بر تنهائیم سرک می کشد! درونم آشفته است از نبودنت دیگر... از صدایت، از لطیفه هایت، از روضه های جانسوزت...!
یاد دارم که گفتی: وقتی چهره ای از شدت اندوه به خود رنگ کبود گرفت، چاره اش بلند گریه کردن است، بلند!!
خلاص می شود، نجات می یابد!
همان طور که مولایمان در شب تاریک، زیر سایه ماه به آن طفلان محزون فرمود: بلند گریه کنید تا کبودی غم، شما را ازمن نگیرد... وچه فاطمیه ای شد آن روز...
معلم خوبم! حالا تو به چهره ام بنگر و آرام بگو : چگونه گریه کنم؟
معلم عزیزم! از خاطرم نمی رود دعای آن مادر پیر و حاجی شدن شما...
حیف که دست روزگار بین ما و شما فاصله انداخت و کاش و حسرت ها بر احساسم سایه!
دیگر زبان به لکنت افتاد و صدا به هق هق...
روان استاد فقیدمان شاد، که می گفت : دعای استاد زود مستجاب می شود!
التماس دعا، معلم خوبی ها...
خدانگهدار استاد ، خدا نگهدار پدر...

متن حاضر آخرین مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین مسلم اسدی استاد فقید در حوزه علمیه همدان است که با موضوع تبلیغ در ماه رمضان در خدمت ایشان بودیم؛ بدون هیچ مقدمه ای وارد گفت و گو شویم:

رسا _ لطفا خودتان را به طور کامل معرفی کنید.

اینجانب مسلم اسدی در سال1348 در خسرو آباد از روستاهای شهرستان آوج در یک خانواده مذهبی به دنیا آمدم. در سال 1363 وارد حوزه علمیه همدان شدم، البته انتخاب حوزه همدان به دو دلیل انجام گرفت: یکی رونق علمی حوزه در آن زمان و دوم اینکه برادر بزرگتر از خودم جناب حجه الاسلام و المسلمین حاج شیخ ابراهیم اسدی آن موقع در حوزه همدان بود که ما را به انتخاب حوزه تشویق کرد.

با توجه به اینکه آن زمان حوزه به همان سبک سنتی اداره می شد و انتخاب استاد در اختیار خود طلبه بود سال اول اساتید مختلفی را درک کردم تا از بین آنان استاد مورد نظر خودم را پیدا کردم. لذا جامع المقدمات که نخستین کتاب درسی حوزه محسوب می شد با چند استاد تلمذ کردم ولی بهترین آنان حضرت حجه الاسلام حاج شیخ علی بیات بود که تا حاشیه ملاعبدالله ادامه پیدا کرد. عمده اساتید بنده در سطوح مختلف حوزه عبارت بودند از حجج اسلام حاج شیخ علی بیات و حاج شیخ محمد رسولی در ادبیات و حضرات حجج اسلام حاج سید عزت ا... مرتضوی و حاج شیخ محمدجوادی و حاج سید فاضل حسنی در منطق و فقه و حضرات حجج اسلام حاج شیخ رضا انصاری و حاج شیخ محسن محقق در فقه و اصول و تفسیر ولی بیشترین استفاده حقیر در دروس فقه و اصول سطحا و خارجا، حضرت آیت الله حاج شیخ غلامرضا رحمانی بود که افزون بر دروس فوق الذکر درس فلسفه  را هم در خدمت ایشان گذراندم که یازده سال و هر روز دو درس در محضر ایشان بودم. همچنین یک سال و نیم در درس اخلاق و تفسیر حضرت آیت الله حاج سید مصطفی هاشمی شرکت جستم.

نحوه تحصیل بنده به همان سبک قدیم حوزه ها بود که روزی دو درس یا بعضا سه درس می رفتم و در کنار آن مباحثه می کردم و از سال دوم ورود به حوزه که مشغول تحصیل کتاب سیوطی بودم کتاب جامع المقدمات را تدریس کردم یعنی از سال دوم در کنار تحصیل تا امروز تدریس هم داشتم البته تدریس و تحصیل هر دو به امر و تشویق استاد عزیزم حضرت آیت الله رحمانی بودم.

رسا - لازمه های مبلغ خوب از نظر شما چیست؟

لازمه های یک مبلغ را می توان در موراد زیر بیان کرد:

- ایمان و خداترسی

- داشتن انگیزه تبلیغ

- با سواد و ملا بودن

- اطلاعات علمی روز و تاریخ شناسی

- داشتن خلوص در تبلیغ که بسیار مهم است

- مخاطب شناسی

- زبان شناسی

- بیان خوب

ولی آنچیزی که در بین این موارد بسیار مهم است و جاودانه کردن شخص مبلغ موثر است یکی از خلوص و دوم علم و دانش بالا در رشته هایی که مربوط به امر تبلیغ است مثل ادبیات، لغت شناسی، منطق، فلسفه، فقه، تفسیر و تاریخ که هر کدام از این رشته ها می تواند خطابه یک مبلغ را پر بار کند چون بدون علم نمی تواند ماندگار باشد. ممکن است به علت صدای خوب و یا بیان خوب چند صباحی در بورس محافل دینی قرار بگیرد ولی به مرور زمان افت می کند.

رسا - نیازمندیهای مبلغان برای تبلیغ در استان همدان چیست؟

در جواب این سوال باید عرض کنم که تبلیغ در استان همدان هم مثل سایر جاها است، فرقی ندارد همان شرایط عامه که قبلا ذکر کردم را رعایت کنند و افزون بر آن جمعیت استان همدان چون از قبائل مختلف و زبانهای گوناگون تشکیل شده باید به لطافت ها و ظرافت های مربوطه توجه کرد مثلا در شهر همدان افراد مسن که زمان های گذشته را با همان سنتهای قدیمی درک کرده اند گرفته تا جوانهایی که به روز و باسنت های جدید زندگی می کنند، لذا باید این افراد را در نظر گرفت.

من یادم نمی رود یک شخصی در همدان که دبیر بازنشسته بود و پای منبرهای آیت الله آخوند و دیگران نشسته است و الان در سن حدودا نود سالگی به سر می برد روزی به من گفت که فلان آقای جوان منبر بسیار خوب و زیبایی دارد ولی یک عیبی دارد و آن اینکه جوراب سفید رنگ به پا می کند و ساعت مچی به دست می اندازد، نمی خواهم نقد ایشان را بپذیرم، خواستم اشاره کنم که روحیات افراد مختلف و متفاوت است.

یک منبری خوب باید در بیان کلمات و ضرب المثل ها مخاطبان را در نظر بگیرد و هم سن خودش را.

مثلا یک منبری سن بالا اگر در منبر بعضا از کلماتی و ضرب المثل هایی که مشتمل بر الفاظ غیر متعارف  باشد، استفاده کند ممکن است مستمع دلگیر و ناراحت شود و او را در جایگاه پدر خود بداند ولی اگر همان ضرب المثل ها را یک مبلغ جوان بزند مستمعین آن را از این مبلغ جوان نپذیرند که من نمونه هایی در ذهنم هست که فعلا مجال بیان نیست.

رسا- چگونه می توان بین تبلیغ و تحصیل و تدریس جمع کرد؟

جمع بین تبلیغ و تدریس به همان منوالی که از گذشته رایج بوده ممکن است. البته مبلغان دو دسته اند بعضیها در تمام ایام سال کارشان تبلیغ است که اینها طبیعتا نمی توانند بین تبلیغ و تدریس جمع کنند مگر به روش های روز، که با وسائل سمعی و بصری و یا شبکه های اجتماعی که البته نمی شود زیاد روی این  روشها اعتماد کرد.

ولی دسته دوم کسانی هستند که تبلیغ شان منحصر است به ایام ماه مبارک رمضان و محرم و صفر و یا ایام تعطیلی و یا در مسجدی که شبها اقامه نماز دارند برای این دسته تدریس و تبلیغ  قابل جمع است و سنت مستمره هم از قدیم الایام بر همین منوال بوده است مثلا مبلغانی که در مقام مرجعیت بودند مثل حضرات آیات کمپانی، شوشتری،آخوند ملاعلی همدانی که در کنار تدریس سطوح عالیه و خارج حوزه در ایام تبلیغی که در دروس حوزه تعطیل می شد در مسجد مربوطه اقامه تبلیغ می کردند.

الان بنده بیست و هشت سال است در کنار تدریس روزانه از سطح اول گرفته تا سطوح بالا هر روز سه تا تدریس داشته و دارم ولی نسبت به تبلیغ مسائل دینی و بیان معارف اسلامی در ایام محرم و صفر و ماه رمضان و ایام فاطمیه فعالیتم ادامه دارد و هیچ گونه مزاحمتی با تدریس نداشته است و از خداوند هم خواسته ام تا آخرین لحظه همین روحیه را در من نگه دارد.

اگر این عزیزانی که در تدریس موفق هستند عهده دار تبلیغ هم شوند، بازدهی خوبی خواهد داشت البته تبلیغی که مزاحم با تدریس و تحصیل نباشد مثلا یک مدرس خوب در کنار تدریس در مسجد محله خود اقامه نماز و تبیین احکام داشته باشد؛ بسیار تاثیر گذرا خواهد بود.

در همین همدان محلاتی که مدرسان عالی مقام حوزه اقامه تبلیغ داشته اند آن محلات امروز  از یک وجاهت مذهبی و متانت دینی برخوردار  است  محله هایی که حضرات آیات آخوند ملاعلی، حاج سید مصطفی هاشمی، حاج شیخ هادی تالهی، حاج شیخ غلامرضا رحمانی، حاج شیخ علی دامغانی، حاج شیخ علی انصاری، حاج شیخ رضا انصاری، حاج شیخ محمد حسین بهاری و حاج شیح محسن محقق این بزرگواران که از اساتید سطوح بالای حوزه بودند ولی در مساجد خود هم تبلیغ کرده اند.

علمای بزرگ انسانهای خوبی را تربیت کردند که الان در همان محله ها و یا جاهای دیگر با همان تدین و دینداری زندگی می کنند. البته کسانی را که اسم بردم عزیزانی هستند که عمده کارشان تدریس در حوزه بود ولی کنار تدریس هم تبلیغ داشته اند و الا افراد دیگری هم بودند که وجودشان در تبلیغ مایه برکت بوده مثل حضرات آقایان عندلیب زاده، ایزدی،حاج سید رضا فاضلیان، حاج آقا ابطحی و دیگران.

رسا-بهترین خاطره ی تبلیغی خود را بیان کنید.

بهترین خاطره تبلیغی که اولین خاطره من هم حساب می شود این که در سال1367 به عنوان بسیجی به جبهه رفته بودم و در لشگر انصارالحسین همدان در جنوب به عنوان بسیجی فعالیت می کردم از حرکات و رفتارهایم فهمیدند طلبه هستم چون خودم نگفته بودم وقتی فهمیدند طلبه هستم گفتن شما باید کار فرهنگی و تبلیغی انجام بدهی تا اینکه یکی از روحانیان حاضر در یکی از مناطق جنگی که به مقرّ ما آمده بود به نام حجه الاسلام و المسلمین حاج شیخ عبادالله اسکندری که پدر شهید و جانباز بود از ایشان خواستند که با چند متر پارچه سفید که برای نوشته های تبلیغاتی بود برای من عمامه ای بست و من در همان جا سخنرانی و اقامه نماز جماعت را در گردان حضرت علی اکبر(ع) شروع کردم.

رسا- تلخ ترین خاطره ی تبلیغی خود رابازگو کنید؟

بدترین خاطره تبلیغی من بر می گردد به سال 1375که بنده را به جهت سخنرانی به مریانج دعوت کرده بودند آن روز،روز جمعه بود استاد عزیزم حضرت آیت الله حاج شیخ غلامرضا رحمانی به اسدآباد دعوت بودند. طبق روال همیشگی من صبح جمعه به حاج آقا زنگ زدم جهت پرسش علمی بعد از جواب سوال فرمودند من امروز به اسدآباد دعوتم اگر شما هم می خواهی بیایی بیا. بنده عرض کردم که در مریانج جهت سخنرانی دعوت شده ام فرمودند پس همان جا برو چون تبلیغ مهم است. بنده  رفتم مریانج بعد از سخنرانی و صرف ناهار به باغ مرحوم حاج نصرالله مظاهری یکی از اخیار مریانج رفتم تا شب آنجا بودیم سپس به حجره برگشتیم. وارد مدرسه که شدم دم در ورودی حیاط مدرسه اعلامیه ای را دیدم که برای اولین بار در زندگی ام به من حالت شوک دست داد و در آن اعلامیه نوشته بود با کمال تاسف استاد عظیم الشان حوزه حضرت آیت الله رحمانی در یک حادثه رانندگی به ملکوت اعلا پیوست.

رسا- خاطره ای از بزرگان همدان که تا به حال کمتر کسی شنیده است؟

خاطره ای از مرحوم حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ حسین عندلیب زاده ابوی آیت الله شیخ محمد عندلیب  همدانی نقل می کنم. در یکی از ایام با جمعی سه چهارنفری جهت دیدار با آن مرحوم به منزلشان رفتیم در سال های پایانی عمر شان بودند وقتی وارد شدیم دیدیم گوشی تلفن خانه را جلوی گوششان گرفته است و فقط گوش می دهد و گریه می کند بعد از لحظاتی در راستای دعاهایی که از آن سوی خط می آمد شروع کردند آمین گفتن، پس از خداحافظی با آن طرف به ما فرمود چند وقتی است به علت کهولت سن و خانه نشینی از روضه خواندن برای امام حسین(ع) محروم شده ام، لذا هر روز یا هر هفته(اشتباه از بنده است) من و حاج آقا ابطحی که از منبری های همدان بود برای هم تلفنی روضه حضرت ابی عبدالله الحسین(ع) می خوانیم بعد فرمود شما طلبه ها منسوب به اهل بیت امام حسین(ع)هستید هیچ وقت خودتان را از روضه خواندن و روضه گوش دادن بی نیاز ندانید.

رسا- در تبلیغ مبلغان امروزی چه چیزی بیشتر شما را رنج می دهد؟

چیزهایی که امروز در امر تبلیغ رنج آور است، زیاد هستند ولی آن مقدار که قابل بیان است می توان گفت نبودن انگیزه الهی در بعضی از مبلغان و نگرش مادی و اقتصادی در امر تبلیغ، نگاه شغلی به امر تبلیغ به جای آرمانی نگریستن، تقلید از مداحان در روضه خوانی و چینش کلمات، نبود اطلاعات کافی و عدم تحقیق در مقاتل برای روضه خوانی و... .

رسا- در امر تبلیغ تا به حال شده است از چیزی بترسید؟

بله، بعضا شده که در بیان بعضی مطالب در منبر حالت ترس به من دست بدهد البته نه ترسیدن نسبت به خودم بلکه ترس از اینکه بیان فلان مطلب جنبه تخریبی داشته باشد و یا عامل افزایش اختلاف بین دو گروه گردد و یا بیان فلان قضیه موجب به وجود آوردند شبهه دینی در ذهن مخاطب باشد.

رسا- چکار کنیم منبرهایمان گرمتر و مخاطبان بیشتری  را به خود جذب کند؟

برای گرم کردن منابر در کنار به روز کردن مطالب باید از روش قدمایی از مبلغان استفاده کرد، در قدیم مبلغانی بودند که مخاطبانشان بعد از منبر تا چند روز منقلب بودند و آن حالت خشوع دینی که در پای منبر به وجود آمده بود تا هفته ها ثابت می ماند. عناصری که باید رعایت کرد:

1- عنصر ایمان و اعتقاد به مطالبی که در منبر بیان می شود یعنی مطالبی که به مرحله باور  گوینده رسیده بالای منبر بیان شود.

2-خلوص در بیان مطالب.

3-اطلاعات دینی و علمی و همچنین بیان فکاهیات پیرامون موضوع سخنرانی با رعایت ادب و در نظر گرفتن سن مستمعان.

4- رعایت وقت که سعی شود مطالب مختصر و مفید بیان شود.

5- رعایت اقتضای حال مجلس.

رسا- بهترین موضوعاتی که می توان در ماه مبارک رمضان در منابر بر آن تاکید کرد از نظر شما چیست؟

بهترین موضوعاتی در ماه مبارک رمضان تابع اقتضای مجلس است یعنی یک مبلّغ، اول باید اقتضای مجلس و زمینه مخاطب را خوب بشناسد و بر اساس همین مقتضی موضوع انتخاب کند، موفقیت یک مبلغ خوب مخاطب شناسی است بعضا دیده می شود که مبلغ با مطالب خوب و مباحث علمی در حال سخنرانی است در حالی که آن مطالب و مباحث هیچ مناسبتی با مستضعفان ندارد لذا افزون بر داشتن دانش باید قوه شناخت مخاطب هم در در وجود مبلغ باشد مثلا در یک مجلسی که اکثر قریب به اتفاق مستمعان آقایان و خانم های سن بالا بودن و سخنرانی در مورد جوان و ایام جوانی صحبت می کرد در حالیکه مطالب خوبی بیان می کرد ولی هیچگونه با اهل مجلس تناسب نداشت.

لذا در ماه رمضان با مخاطب شناسی دقیق باید موضوعات مطرح شود و آن بر میگردد به سلیقه خوب مبلغ. در کل چون ماه رمضان ماه خودشناسی  و خودسازی است بهتر است آقایان اهل علم  قبل از هر چیزی به  مباحث اخلاقی بپردازند. چون عمده معضلات فردی و اجتماعی معلول رذائل اخلاقی است.

رسا- جایگاه و اهمیت روضه در منبر را تبیین کنید.

اهمیت روضه خواندن در متون دینی و بیانات حضرات معصومین نهفته است چقدر اهل بیت(ع) به اصحاب خود سفارش برگزاری مجلس عزا می کردند زید شحام می گوید امام صادق(ع) به جعفر بن عفان طایی فرمود ای جعفر به من خبر رسیده که تو در رثای حسین(ع) نیکو شعر میگویی عرض کرد آری، خدا مرا فدای شما گرداند فرمود شعری بخوان سپس او  شعری خواند آن حضرت و کسانی که گرد او بودند گریستند و اشک بر صورت و محاسن آن حضرت جاری شد بعد حضرت فرمودند هرکس درباره حسین(ع) شعری بگوید و بگرید و بگریاند بهشت بر او واجب می شود و خداوند او را می آمرزد.

می دانید که دو عنصر در هدایت انسان موثر است یکی عنصر عقل و دومی عنصر احساس و عاطفه وقتی مطالب علمی با بیان مصائب حضرات معصومین آمیخته می شود روح و جان مستمعان از حیث عقلانیت و عاطفه سیراب می شود و مستعد هدایت قرار می گیرد به ویژه که اکثر بناگزاران

مجالس و دعوت کنندگان با انگیزه روضه خواندن مجالس را تشکیل می دهند که در این صورت لازم است که سخنران در پایان سخنانش به ذکر مصیبت آل الله بپردازد.

رسا- آیا تبلیغ نیازمند آموزش است و اگر هست تا چه حد می تواند مفید باشد؟

اینکه تبلیغ نیازمند آموزش است قابل انکار نیست. این که در حوزه های علمیه جلسه تمرین منبر و سخنرانی بگذارند بی تاثیر نخواهد بود ولی عمده مطالب در این باره بر می گردد به سلیقه شخصی و روحیات مبلغ و به عقیده من عنایت حضرت ولی عصر(عج) که در توفیقات مبلغ در راستای تبلیغ کردن تاثیر فراوان دارد ولی باید به این نکته بپردازیم که تبلیغ مفید معلول انگیزه والای یک مخاطب است که در هر کاری اگر انگیزه نباشد آن کار به سرانجام نخواهد رسید یک مبلغ بدون انگیزه هیچ وقت نمی تواند در راستای تبلیغ توفیقاتی به دست آورد چون وقتی انگیزه تبلیغ نبود و فقط به تبلیغ به عنوان یک شغل نگاه کرد روحیه مطالعه را از دست می دهد و وقتی تبلیغ بدون مطالعه شد بازدهی آن به نقطه صفر می رسد و چه بسا نتیجه معکوس می دهد.

رسا- بهترین روش برای جذب کمک های مردمی در مساجد چیست؟

به نظر بنده بهترین روش برای جذب کمک های مردمی در مساجد، دخالت نکردن مستقیم روحانی و مبلغ محترم در امور مالی مساجد و هیات ها است چون دخالتهای مستقیم بعضا ذهنیت های منفی در میان مردم نسبت به روحانی مسجد ایجاد می کند. مبلغ باید با روش تبلیغ و تشویق مردم را به سوی کمک های مالی دعوت نماید.

البته در این صورت باید نظارت دقیق و اطلاعات کافی داشته باشد که این کمک ها را چه کسانی جمع آوری می کنند و در کجا به مصرف می رسانند که این بسیار مهم است. در قدیم علما با نفوذ معنوی که داشته اند البته با سرمایه علم، تقوا، زهد و اخلاق آن چنان در قلوب مردم جا داشته اند که با یک اشاره، مسجد و یا حسینیه محل را تعمیر و یا احداث می کردند و نسبت به فقرای محل مربوطه رسیدگی مالی می شد./979/۴۰۲/ب۱