انتشار بیست و هشتمین شماره فصلنامه معرفت ادیان + چکیده
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مؤسسه آموزش و پژوهشی امام خمینی(ره)، بیست و هشتمین شماره از فصلنامه علمی و پژوهشی معرفت ادیان ویژه پاییز ۹۵ را به مدیر مسئولی سید اکبر حسینی منتشر کرد.
در این شماره از فصلنامه معرفت ادیان این مقالات پیش‌روی ما قرار گرفته است:
شيوه دفاعي اسلام در برابر هجمه‌هاي اقتصادي اهل‌كتاب
سرچشمه هاي يوناني ـ رومي محتواو ساختار شاخص ترين آموزه هاي مسيحي
نسبت سنجي اخلاق پولسي و اخلاق فضيلت ارسطويي
خداگونگي اخلاقي در آيين يهود؛ مفهومي در حال دگرديسي و تحول
واكاوي عوامل مؤثر بر داد و ستدهاي آييني در جاده ابريشم؛ با تأكيد بر نقش اديان هندي
مفهوم خدا دردين نوئر
تبيين و بررسي تفاوت دو فرقه ديگمبره و شوتومبره راجع به پيدايش، تناسخ و رهايي زن در آيين جينه
شيوه دفاعي اسلام در برابر هجمه‌هاي اقتصادي اهل كتاب
محمدرضا اسدي
محمدحسين طاهري آكردي
چكيده: «اهل كتاب» به عنوان پيروان اديان الهي پيش از اسلام، رفتار ثابتي در برخورد با مسلمانان نداشتند. هرچند دست كم گروهي از آنان با ابراز دشمني نسبت به مسلمانان، هجمه‌هاي گوناگوني را بر آنان وارد كردند كه تهاجم اقتصادي يكي از آنهاست. اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي، به بررسي تهاجم اقتصادي اهل كتاب بر اسلام پرداخته، نشان مي دهد كه اسلام در برابر اين هجمه‌ها با اتخاذ رويكردها، روش ها و ابزارهاي مؤثر، واكنش هاي لازم را از خود نشان داده، و با رصد دقيق و كنترل اوضاع اهل كتاب و مسلمانان، گام هاي مؤثري براي كاهش خطرات اين تهاجم ها برداشته است.
قرآن، و سيرة معصومان عليهم السلام، هدايت فكري و عملي مسلمانان، را در حفظ امنيت اقتصادي و صيانت از اقتدار همه جانبة جامعة اسلامي بر عهده داشتند. توجه به سلامت اقتصاد داخلي، قطع وابستگي به بيگانگان، كنترل امور اقتصادي اهل كتاب و هزينة مالي براي پيشبرد امور دفاعي، از بارزترين اموري است كه در اين راستا اسلام بدان ها توجه كرده است.
سرچشمه هاي يوناني ـ رومي محتوا و ساختار شاخص‌ترين آموزه هاي مسيحي
حسن دين پناه
سيد علي حسني
چكيده: آيين مسيحيت پس از هفتاد ميلادي، توانست لباس يهوديت را از تن خارج كند. انديشة استقلال و جدايي از يهوديت، اين آيين را وادار به به كارگيري تمدن، فكر و فرهنگ يوناني ـ رومي كرد. پولس و بيشتر از وي، دفاعيه نويسان و پدران كليسا به جهت شكل‌گيري و تبيين آموزه هاي مسيحي، محتوا يا ساختار مهم‌ترين شاخصه هاي اعتقادي را از انديشه هاي يوناني ـ رومي عصر خود وام گرفتند.
اين جستار، با تحليل اسنادي به تبيين منشأ يوناني ـ رومي تثليث، تجسد، فديه و گناه نخستين، كه از شاخص ترين آموزه هاي مسيحي به شمار مي روند، پرداخته است.
حاصل يافته ها نشان مي دهد كه مسيحيت هم محتوا و هم ساختار «الوهيت(تثليث)» و «تجسّد» را در مقوله هاي يوناني تفسير كرد. مسيحيت داراي محتواي «فديه» و «گناه نخستين» بود، اما فرم و ساختار آنها را از فرهنگ يوناني ـ رومي تأثير پذيرفت.
نسبت سنجي اخلاق پولسي و اخلاق فضيلت ارسطويي
مهراب صادق نيا
حميده اميريزداني
چكيده: مسئله اخلاق نزد ارسطو و پولس، پاسخ به اين پرسش است كه چگونه بايد بود؟ و نه، چه بايد كرد؟ موضوع در هر دو اخلاق، فضايل هستند و نه اعمال. در نتيجه، اخلاق در هر دو، از مجموعه قواعد و اصول رفتاري، به پرداختن به خويشتن بدل مي شود.
با اين حال، اختلاف مباني پولس و ارسطو، امكان يكساني اين دو متفكر را در سامان دهي نـظريه اخـلاقي واحدي فروكاهد. شالوده اخلاق پولس بر پايه سه اصل ايمان، اميد و عشق است. ارسطو بر فضايل چهارگانه عدالت، حكمت، شجاعت و عفت تأكيد دارد كه هريك پيامدهاي معرفت شناختي چندي را در حوزه اخلاق بـه دنبال دارد.
ثانياً، تأكيد بر نـقش فيض در سعادت انسان، در اخلاق پولس از يك سو و تعريف متفاوت فضيلت و تكيه بر نقش معرفت شناسانه حكمت عملي در اخـلاق ارسطو از سوي ديگر، اين تفاوت را بارزتر مي‌سازد.
به رغم تأثير پولس از فرهنگ يوناني در شكل دهي الهياتش، وي كاملاً مستقل از اخلاق فضيلت ارسطو، مباني اخلاقي خويش را ساماندهي كرده است. تعريف اخلاق فضيلت نزد ارسطو، بررسي مختصات كلي اخلاق پولس و بازخواني سه اصل مذكور در رسالات وي و شرح و بسط تمايز آن با اخلاق ارسطو، از جمله موضوعاتي است كه اين پژوهش بدان پرداخته است.
خداگونگي اخلاقي در آيين يهود؛ مفهومي در حال دگرديسي و تحول
سيدمحمدحسن صالح
چكيده: يكي از عناصر مهم در هر نظام اخلاقي، نظريه ارزش است كه بر اساس آن، ملاك درستي يا نادرستي اعمال در آن نظام اخلاقي تبيين مي‌گردد.
در نظام اخلاقي يهود، نظرية ارزش از نوع غايت محور بوده كه آدمي با عمل به فضايل و دوري از رذايل اخلاقي، به غايت خداگونگي دست يافته و مستحق عناويني همچون مقدس، عادل و صديق مي گردد.
اين تحقيق، بر آن است كه ضمن واكاوي لوازم و قلمرو مفهوم خداگونگي بر اساس منابع درون ديني، فرايند آن را بر اساس ادوار چهارگانه اخلاق يهودي تحليل نمايد. به نظر مي رسد، خداگونگي در ادوار اخلاقي پيش از مدرن، جايگاه خود را به عنوان غايت در نظام اخلاقي يهود حفظ كرد.
اما در دوران مدرن و با تأثيرپذيري از نظريات كانت، اخلاق يهودي در حال تبدل ماهيت از غايت گرايي به وظيفه گرايي است. با اين حال، نمونه هايي از اصالت خداگونگي را مي توان در اين اخلاق مشاهده كرد.
واكاوي عوامل مؤثر بر داد و ستدهاي آييني در جاده ابريشم؛ با تأكيد بر نقش اديان هندي
زهرا عليزاده بيرجندي
زهرا حامدي
اكرم ناصري
چكيده: جاده ابريشم نمونه بي‌نظير از تعامل اديان و آيين هاي كشورهايي است كه در مسير اين جاده قرار داشته، و يا در طول اين شاهراه تردد مي‌كرده‌اند.
در اين زمينه، نقش اديان هندي در تبادلات آييني و ارتباط ميان فرهنگي، به دلايل خاص برجسته است. اين رويارويي هاي آييني در مسير جاده ابريشم، ضمن اينكه پيامدها و تأثيرات گوناگوني به همراه داشته، در شكل‌گيري هويت اين جاده از گذشته تا به امروز نقش آفريني كرده است.
پيامدهاي حاصل از اين ارتباط آييني را مي توان در ابعاد گوناگون هنري، انديشه‌اي، اجتماعي و سياسي دسته‌بندي كرد. در واقع، تحليل و ارزيابي اين تأثيرات، در بسياري از تحولات هنري از جمله تحول مجسمه سازي و نقاشي و ويژگي تلفيقي بودن هنر و معماري فرهنگ‌هاي حاشيه جاده ابريشم معنا پيدا مي كند.
افزون بر تحول سبک‌هاي هنري، تحولات آييني و صبغه التقاطي برخي مذاهب، كه ناشي از جابجايي عقايد مختلف در طول جاده ابريشم و رويارويي آنها با يكديگر است، تبيين خواهد شد.
اين مقاله، با روش تحليلي بر آن است كه موقعيت كشور هند در داد و ستدهاي آييني جاده ابريشم، تأثير رويارويي هاي آييني و عوامل مؤثر بر آن و روند گفت وگوي اديان در جاده ابريشم را مورد بررسي قرار دهد.
يافته‌هاي پژوهش حكايت از اين دارد كه تأثير نگرش ها و تمايلات سياسي قدرت هاي مسلط بر جاده ابريشم و مباني عقيدتي و بنيان هاي فكري آيين ها در تبادلات آييني است.
مفهوم خدا دردين نوئر
قربان علمي
حسين اميدي
چكيده: اين تحقيق با روش تحليلي و نظري به توصيف، تحليل و نقد داده هاي مربوط به دين نوئر در حوزه خداشناسي مي پردازد. هدف اين است كه با استفاده از مطالعات انسان شناختي اوانس پريچارد، ضمن بررسي مفهوم، كاركرد و صفات خدا، اعتقاد به خداي فطري و ذاتي را در دين ابتدايي نوئر اثبات كند.
در گذشته، بسياري مفهوم خدا را در اديان انديشه‌اي خرافي، وهم‌آور و از روي ترس دانسته‌اند. اما پريچارد، با طرح الهيات فطري در دين نوئر و مقايسه آن با اديان متمدن، نشان داد كه مفهوم «الهيات» در اديان امري موهوم نيست. براساس يافته‌هاي پريچارد، الهيات نوئر الهياتي پيچيده، منحصر به فرد و همسان با اديان متكامل و متمدن است كه با زندگي ديني نوئرها گره خورده است.
بر اين اساس، خداي نوئر، خدايي اخلاقي است كه داراي صفاتي به مانند دلسوز، آفريننده، خالق سنت ها و رسوم، بينا، شنوا، حافظ، دوست و پدر انسان ها، قادر مطلق، همه جاحاضر، عطابخش و گيرندة حيات است كه وجود آن در عرش آسمان و در قالب روحي آسماني با نام «كئوث» است.
تبيين و بررسي تفاوت دو فرقه ديگمبره و شوتومبره راجع به پيدايش، تناسخ و رهايي زن در آيين جينه
سيدسعيد رضا منتظري
وحيد پزشكي
اشاره: مسئله «جنسيتِ زن» و چگونگي پديداري و چرخش آن در «گردونة سمساره» و نجات از اين چرخه، از جمله موضوعات مطرح در متون آييني جينه است.
جنسيت انسان با رهايي در ارتباط است و همواره در متون جيني، مسئلة رهايي زن مورد بحث و مناظره بين فرق شوتامبره يا سپيدجامگان و ديگمبره يا آسمان جامگان بوده است.
ديگمبره ها با مطرح كردن وضعيت رواني ـ كرمه‌اي و نيز جسماني زن، آنان را ناتوان در دستيابي به رهايي دانسته است. اما شوتامبره، تنها دست يافتن به كمال سه گوهر جيني؛ ايمان درست، معرفت درست و رفتار درست را براي دست يافتن به رهايي يك زن يا مرد، در كالبد كنوني خود كافي مي داند؛ يعني ازآنجاكه عوامل جدايي دو مكتب شوتامبره و ديگمبره و مهم ترين عامل، همين مسئله بوده است و رساله‌هاي هر دو گروه دربردارندة دلايل و مناظره هاي متقابل اين دو فرقه مي باشند، روشن است كه اين مطالعه ما را به رهيافت جديدي از باورهاي يكي از اديان هند، نسبت به جايگاه زن در انديشة ديني شان رهنمون مي سازد.
مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، بیست و هشتمین شماره فصلنامه علمی و پژوهشی معرفت ادیان ویژه پاییز ۹۵ را در ۱۷۰ صفحه و به قیمت ۳۵۰۰ تومان منتشر کرده است./۹۹۸/دن ۶۰۲/ش