از تاثیر اجتهاد شیعی تا الگوپذیری حزب‌الله از انقلاب ایران/ تلاش جریان‌های دینی لبنان برای تشکیل حکومت اسلامی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، شب گذشته نشست عملی بررسی جریان های فکری سیاسی لبنان با حضورمجید مرادی عضو شورای علمی دانشنامه اسلام معاصر مقیم بیروت از سوی انجمن علمی مطالعات سیاسی حوزه علمیه در ساختمان دبیرخانه انجمن های علمی حوزه واقع در بلوارجمهوری اسلامی برگزار شد.

مجید مرادی با بیان این که لبنان برخلاف وسعت کمش از حساس ترین و مؤثرترین کشورهای دنیا محسوب می شود، گفت: برای نادیده گرفتن عامل سرزمین و جمعیت لبنان دلایل مختلفی از جمله موقعیت سیاسی، فرهنگی و استراتژیک وجود دارد؛ لبنان از زمان های گذشته چهار راه تلقی تمدن ها و قاره های آسیا، اروپا و آفریقا بوده است.

وی ادامه داد: وضعیت تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی لبنان بی نظیر است؛ ادیان مسیحیت، اسلام و یهود در لبنان وجود دارند که اسلام دارای 5 مذهب شافعی، حنفی، شیعه و سنی همچنین دروزی است و مسیحیت نیز دارای 18 طائفه است که این تعدد و تنوع ادیان و طائفه در هیچ منطقه ای از جهان یافت نمی شود؛ هویت عربی لبنان کشورهای عربی و هویت شیعی کشورهای شیعی به ویژه ایران و عراق و هویت سنی نیز کشورهای سنی را متوجه خود کرده است.

جایگاه و اهمیت لبنان برای کشورها غربی
عضو شورای علمی دانشنامه اسلام معاصر مقیم بیروت با بیان این که کشور لبنان برای غرب و اروپا نیز دارای اهمیت است، اظهار داشت:  به دلیل این که یک سوم جمعیت لبنان را مسیحیان تشکیل می دهند همچنین به دلیل همسایگی این کشور با رژیم صهیونیستی لبنان برای غرب و اروپا بسیار مهم است؛ این موقعیت لبنان موجب شده است به کشور ویژه ای تبدیل شود و حتی نهادهای بین المللی نیز به گونه ویژه ای به این کشور نگاه می کنند به عنوان مثال سازمان ملل در لبنان دارای نماینده ویژه است و تنها مرکز منطقه ای یونسکو نیز در لبنان قرار دارد.

وی خاطرنشان کرد: با وجود این که بیشترین جمعیت لبنان را مسلمانان تشکیل می دهند دولت لبنان دارای دین رسمی نیست و دولت ضعیف نیز محسوب می شود به گونه ای که 29 ماه نداشتن رییس جمهور مشکلی در لبنان ایجاد نکرده است حتی روزنامه های بیروت به صورت لطیفه بیان می کردند با نبودن رییس جمهور لبنان بهتر اداره می شود؛ در مقابل ضعف دولت جامعه لبنان دارای قدرت فراوانی است و دولت نیز از نهادهای امنیتی و نظامی خو کمترین استفاده را می برد و شهروند نیز از بالاترین آزادی اعتقادی، سیاسی و فرهنگی برخوردار است.

کارشناس علوم سیاسی ادامه داد: فرصت های شغلی لبنان کم است اما فرصت آزادی فراوان است و غریب پذیری نیز از ویژگی های جامعه لبنان است و به همین دلیل یک ایرانی می تواند آزادانه در آن کشور به فعالیت پردازد؛ مردم لبنان یک ملت همیشه در سفر پر جنب و جوش و اهل تجارت و سرمایه گذاری هستند و در جهان کمتر ملتی همانند آنها یافت می شود؛ می توان گفت ژن تجارت در خون افراد لبنانی وجود دارد و به جهت این که به دنبال تجارت هستند به سوی امینت، آسایش و رفاه گرایش دارند به گونه ای که از راحتی همچنین ایجاد راحتی برای دیگران لذت می برند.

وی احزاب سیاسی لبنان را دارای حرفه ای ترین کنش سیاسی دانست و افزود: احزاب سیاسی لبنان در اوج اختلاف با یکدیگر ارتباط دارند و در میان آنها فقط در صورت خیانت، جاسوسی و گرایش به دشمن داشتن امکان قطع رابطه وجود دارد؛ سیاست مداران لبنانی شدیدترین هجمه های تبلیغاتی را بر علیه یکدیگر انجام می دهند اما رشته پیوند با یکدیگر را قطع نمی کنند موردی که در میان سیاست مداران ایرانی اندک است و اگر هم باشد صراحت ندارد یا خبری از ان منتشر نمی شود.

جریان های فکری سیاسی لبنان
مرادی به جریان های فکری سیاسی لبنان اشاره کرد و ابرازداشت: احزاب مسیحی لبنان با هویت عربی به سوی غرب گراش دارند به گونه ای که فرانسه را مادر مهران خود می دانند به غیر از ارمنی ها که ارمنستان را مادر خود می دانند؛ دروزی ها نیز که خود را مسلمان می دانند و به احتمال فراوان آنها از مناطق ایران به لبنان هجرت کرده اند دارای هویت عربی و ترقی خواه هستند.

وی اضافه کرد: دومذهب شیعه و سنی که از مذاهب بزرگ و اساسی لبنان هستند از زمان استقلال لبنان پروژه کلان تشکیل دولت اسلامی را پیگیری می کرده اند؛ اندیشه های اخوان المسلمین مصر در لبنان شکل لبنانی به خود می گیرند؛ اندیشه های جماعت اخوان المسلمین که به دنبال تأسیس حکومت اسلامی بوده اند در منطقه شامات منتشر می شوند و مصطفی سباعی نیز که مرشد عام آنها در سوریه است ایده سوسیالیستی اسلام را ترویج می دهد.

عضو شورای علمی دانشنامه اسلام معاصر مقیم بیروت اضافه کرد: البته این نظریه برخلاف نظریه شعبه مادر اخوان المسلمین در مصر است و احتمال دارد مصطفی جنبه سوسیالیستی را از مرحله دوم اندیشه های قطب یعنی زمان تدوین کتاب عدالت اجتماعی در اسلام گرفته باشد؛ مرحله اول سید قطب دوره اباحه گری و مرحله دوم ایده عدالت اجتماعی و مرحله سوم او دوره تندروی و تکفیر است به گونه ای که غیر از خود و طرفدارانش شخصی را مسلمان نمی داند؛ سباعی و شاخه اخوان المسلمین سوریه معتدل هستند و اکنون نیز به سمت تکفیر نرفته اند.

وی با بیان این که شاخه اخوان المسلمین در لبنان جماعت الاسلامیه است، اظهارداشت: جماعت الاسلامیه به واسطه سفرهای فراوان مصطفی سباعی به لبنان در سال 1940 میلادی تاسیس شد و فتحی یکن نیز نظریه پرداز آن بوده است که در سال 1995 از جماعت الاسلامیه جدا شد و جنبش عمل اسلامی را تشکیل داد.

کارشناس علوم سیاسی با تأکید بر این که تمام جریان های اسلامی لبنان تشکیل دولت اسلامی را پیگیری می کرده اند، گفت: جریان های اسلامی لبنان تشکیل حکومت اسلامی را همانند یک گمشده دنبال می کنند و فتحی یکن بیان می کند درگیری های لبنان نشان داد نظام های غیر الهی قادر به اداره جامعه نیستند؛ ایده حکومت اسلامی با مانع مقبولیت مردم مواجه است و جماعت اسلامی نتوانست نتابج قابل قبولی را در پارلمان های لبنان به دست آورد و دربرخی دوره ها نمی توانست نماینده ای را وارد پارلمان کند.

وی ادامه داد: جماعت اسلامی امروزه از قوی ترین گروه های سیاسی اسلام گرای لبنان محسوب می شود و در جریان 14 مارس قرار دارد و حزب الله لبنان که 8 مارسی است با آن مماشات می کند؛ جریان 14 مارس که مهمترین گروه آن المستقبل است است تحت اشراف خاندان حریری قرار دارد و این جریان توانست برخی اسلام گرایان را با خود همراه کند البته همراهی اسلام گرایان مشروط و محدود است و تا زمانی که شریعت اسلام زیرپا گذاشته نشود آنها را همراهی می کنند.

مرادی افزود: جماعت اسلامی در زمینه مقاومت به صورت مطلق از حزب الله حمایت کرد اما در زمینه برخی مسائل همانند انقلاب سوریه با حزب الله اختلاف دارد گرچه از دامن زدن به اختلافات خود با حزب الله خود داری می کند؛ در سال 1950 میلادی نیز حزب التحریر شیخ تقی الدین نهبانی که از مؤثرترین حزب های اسلام گرای لبنان محسوب می شود تشکیل می شود که این حزب ایده خلافت اسلامی را منظم تر از دیگران مطرح کرد و نظریه نبهانی در بخش سیاسی شباهت فراوانی با نظریه شیخ فضل الله نوری دارد.

بیان ایده تشکیل حکومت اسلامی از سوی شیعیان
دانش آموخته دکترا علوم سیاسی دانشگاه سن ژوزف بیروت با تصریح بر این که مدتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ایده تشکیل حکومت اسلامی از سوی شیعیان لبنان مطرح شد، اظهار داشت: آغاز گر ایده تشکیل دولت اسلامی از سوی شیعیان لبنانی شخصی ایرانی به نام سید صادق موسوی است که اکنون نیز در لبنان زندگی می کند؛ پیروزی انقلاب اسلامی تمامی عرصه های سیاسی، فرهنگی و فکری لبنان را تحت تأثیر خود قرار داد و این تأثیر در دوره ای به قدری فراوان بود که دختران مسیحی نیز به حجاب روی آوردند.

وی ادامه داد: هنگامی که افراد لبنانی این گونه تحت تأثیر انقلاب اسلامی قرار می گیرند سید صادق موسوی ایده تشکیل دولت اسلامی را مطرح می کند؛ سید صادق با وجود این که دارای تجربه و فعالیت سیاسی نیست اما به دلیل این که همانند امام خمینی(ره) یک روحانی سید است به ستاره عرصه سیاسی لبنان تبدیل می شود؛ از او مصاحبه ای یافت نمی شود که ایده تشکیل دولت اسلامی را مطرح نکرده باشد ودر مصاحبه ای نیز گفته است رییس جمهور آینده لبنان من هستم یا سید محمد حسین فضل الله؛ فضل الله نیز ایده حکومت اسلامی را دنبال می کرد اما ایده خود را به زبان دیپلماتیک و سیاسی به گونه ای که مقبول افراد بیشتری واقع شود مطرح می کرد.

کارشناس علوم سیاسی اضافه کرد: بیش از 40 درصد مردم لبنان مسیحی هستند و از سویی قانون اساسی لبنان ایده تشکیل حکومت اسلامی را نمی پسندد و جایگاهی برای آن قائل نیست در نتیجه نخستین راه تشکیل حکومت اسلامی کودتا علیه نظام سیاسی موجود است بنابر این این ایده از سوی شیعیان موفق نبود و با شکست مواجه شد.

وی به تشکیل حزب الله درسال 1984 میلادی اشاره کرد و افزود: حزب الله نیز پس ازتأسیس ایده تشکیل حکومت اسلامی را پیگیری می کند و این ایده در بیانیه تأسیس مطرح شده و ولایت فقیه را مبنای خود قرار می دهد؛ حزب الله در آغاز تأسیس ایده اصلی خود را مقاومت در برابر دشمن یهودی بیان می کند و به همین دلیل حساسیتی در لبنان ایجاد نمی کند اما جنبش عمل با حزب الله موافق نبود در نتیجه میان آنها درگیری صورت می گیرد؛ جنبش عمل از سوی دیگر با فلسطینیان درگیر است که حزب الله در این درگیری خود را بی طرف نشان می دهد و چنین کاری موجب می شود جنبش عمل ضعیف شود و حزب الله به واسطه کمک های ایران قدرتمند گردد.

مرادی افزود: حزب الله در سال 2000 میلادی به واسطه خارج کردن اسرائیل از خاک لبنان دارای قدرت بی نظیری می شود اما سال 2007 دوره کاهش درخشش حزب الله است زیرا از مرزها خارج و داخل کشور شده و دارای وزیر و نماینده در پارلمان می شود که این امر موجب می شود با نیروهای داخلی درگیر شود و حتی در دوره ای بیروت را اشغال می کند در نتیجه بسیاری از هم پیمانان خودش را از دست می دهد؛ اما این مشارکت سیاسی منافع فراوانی برای حزب الله دارد.

وی اضافه کرد: در سال 2009 حزب الله دومین بیانیه خود پس از تأسیس را منتشر می کند که در ان زبان سیاسی حزب الله از فرا وطنی به وطنی تبدیل می شود؛ حزب الله در بیانیه نخست از زبان دینی استفاده می کند اما در بیانیه دوم با زبان سیاسی سخن می گوید و بحث جهانی شدن را مطرح می کند و نظام سرمایه داری متوحش را مقصر وضعیت موجود می داند و اروپا را نیز به دلیل ضعفش در مقابل آمریکا نکوهش می کند؛ می توان گفت دومین بیانیه حزب الله را افرادی جامعه شناس و کارشناسان علوم سیاسی و حقوق بین الملل تدوین کرده اند و این نشان می دهد قدرت تغییر و تحول حزب الله فراوان است و اگر حزب الله دارای چنین قدرتی نبود وضعیت لبنان بد تر از سومالی بود؛ به صورت خلاصه می توان گفت حزب الله دارای قدرت و ظرفیت فراوانی است و اجتهاد شیعی تأثیر خود را بر روی آن گذاشته است./1324/ب201/د