دلایل امکان اجرای تدریجی شریعت

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کرسی ترویجی عرضه و نقد دیدگاه علمی با موضوع «امکان اجرای تدریجی شریعت» با ارائه حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی شب گذشته در دانشگاه مفید قم برگزار شد.

عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه مفید قم اظهار داشت: اسلام برای همه مکان ها و زمان ها است و مسلمانان حق انتخاب گزینشی احکام را ندارند و باید همه اصول و احکام را با هم قبول داشته باشند.

وی بیان داشت: به پیامبر اکرم(ص) هم اجازه داده نشده که برای جذب قلوب دیگران احکام را کنار بگذارند و درباره جذب یهودیان نپذیرفتند که سنگسار را کنار بگذارند؛ در واقع احکام الهی به هیچ عنوان تغییر نمی کند.

استاد حوزه و دانشگاه ابراز داشت: اگر در جایی متوجه شدیم که حکم خداوند چسیت، دیگر به هیچ عنوان حق مخالفت با آن را نداریم و موظف به تبعیت و انجام آن هستیم.

وی تأکید کرد: هر گاه مسلمانی در جایگاهی قرار گرفت که امکان انجام شریعت وجود داشت بر آن فرد مسلمان واجب است که احکام الهی را انجام دهد و اگر تأخیر یا تعلل در انجام آن ها کند، معصیت خداوند را انجام داده است.

تدریج در تشریع احکام شریعت

حجت الاسلام والمسلمین یوسفی افزود: منطق عقلانی برای نزول تدریجی آیات قرآن کریم به این دلیل است که به لحاظ فراوانی آیات، آیات نخست بیشتر ناظر بر آخرت و معاد بوده و در وهله دوم به توحید و در حدود سال چهارم به سیره انبیاء سلف پرداخته شده است.

عدم همزمانی تشریع احکام

عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه مفید قم ادامه داد: تمام آیات قرآن کریم در یک زمان نازل نشده اند و شاهد هستیم که ابتدا وجوب نماز مطرح و بعد از آن هم زکات واجب شد.

حکم تدریجی برخی احکام

وی با بیان این که حکم حرمت شراب به مقدمات و پیشینه هایی صادر شد، گفت: ربا هم به همین گونه است که سه یا چهار مرحله تا حرمت آن گذشته است.

استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: وقتی در مسائل اجتماعی با پدیده هایی که در جامعه ریشه دار هستند و امکان محو یکباره آن وجود ندارد، باید به تدریج و در چند مرحله به حذف آن ها پرداخته شود.

وی در ادامه به طرح یک پرسش پرداخت و گفت: سؤالی در این مبحث مطرح می شود که در دوران معاصر که شریعت کاملا نازل شده است، در اجرای احکام می شود به شکل تدریجی عمل کرد؟

حجت الاسلام والمسلمین یوسفی تصریح کرد: ممکن است که شرایط برای اجرای احکام اجتماعی موجود نباشد مثل مسلمانانی که در یک فضای غیر اسلامی رشد کرده اند؛ از همین جهت اجرای یکباره یک حکم ممکن است با واکنش هایی رو به رو باشد.

وی با بیان این که برخی از نهادها سالیان متمادی در جامعه رواج داشته اند به گونه ای که به صورت کاملا شایع و رایج درآمده اند، بیان داشت: از سوی دیگر نهاد جایگزین دیگری وجود ندارد و این ناکارآمدی ممکن است که به دین ضربه وارد کند.

عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه مفید قم ادامه داد: این اتفاق ممکن است باعث وهن حکم شرعی شود مثل حجاب که امروز یک زدگی نسبت به آن ایجاد شده است و یا ممکن است که از یک حرام به حرام دیگری عدول می شود.

دلایل اجرای تدریجی احکام

وی بسترسازی حکومت برای اجرای احکام اجتماعی را ضروری دانست و تأکید کرد: دلایل اجرای تدریجی احکام را می توان منطق عقلانی نزول تدریجی قرآن کریم که برای اجرا نیز جاری است، عنوان کرد.

حجت الاسلام والمسلمین یوسفی افزود: تاریخ صدر اسلام(توصیه پیامبر به معاذ) و نماز تراویح از دیگر عوامل تدریجی بودن احکام است؛ درباره نماز تراویح لازم به ذکر است که از زمان خلیفه دوم بدعت گذاشته شد و امام جماعت را حاکم تعیین می کرد و امام علی(ع) فرمودند که اگر بخواهم مردم را بر ترک این بدعت وادار کنم دین با خطر رو به رو می شود.

وی خاطرنشان کرد: تزاحم و تقدم ملاک اهم از دیگر عوامل است؛ برای مثال اگر امر به معروف و نهی از منکر با ضرر مالی و جانی همراه باشد از گردن فرد ساقط می شود؛ همچنین تقیه در برخی موارد حساس که موجب ضربه زدن به دین شود باید ترک شود.

عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه مفید قم اظهار داشت: موقعیت اصل دین بر هر چیز دیگر واجب است؛ اگر میان دین گریزی و ضربه به اصل دین تزاحم باشد هم باید اصل دین در اولویت باشد؛ مفهوم اولویت در قاعده لاضرر، لزوم وجود قدرت بر امتثال حکم بر وجه صحیح، از عوامل دیگر امکان اجرای تدریجی شریعت است.

وی به نظر امام خمینی(ره) درباره سنگسار اشاره کرد و گفت: برخی علما هم معتقدند که برخی احکام از باب تزاحم نباید انجام شود؛ حکم سنگسار یا قطع ید از جمله احکامی بود که امام راحل هم به تزاحم این اصل معتقد بودند.

ضوابط اجرای تدریجی شریعت

استاد حوزه و دانشگاه ابراز داشت: اگر شرایط اجتماعی برای انجام یک حکم فراهم نبود باید تدریجی انجام شود و اگر حکومت به این جمع بندی رسید که این احکام را به تدریج انجام دهد باید تلاش خود را انجام دهد و بستر سازی کند نه این که دست روی دست بگذارد.

وی در پایان تصریح کرد: مردم به دین مبین اسلام روی آورده اند تا دیندار شوند و اگر اجرای احکام از سوی مجریان بد اجرا شود، مفاسدی به بار می آورد، مثل شرب خمرهای زیر زمینی که حضرت آیت الله جوادی آملی هم اخیرا به این مسأله اشاره کرده بودند./840/201/ب3