نقش فلسفه مضاف در تولید علوم انسانی اسلامی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی «چیستی، ضرورت و اهداف فلسفه مضاف» پیش از ظهر امروز با حضور جمع کثیری از پژوهشگران، اساتید فلسفه و حکمت و طلاب حوزه علمیه در سالن نشست های مجمع عالی حکمت اسلامی قم برگزار شد.

دو پرسش اساسی در مقام

حجت الاسلام والمسلمین خسرو پناه در این نشست علمی با اشاره به تأثیرات و کاربردهای فلسفه های مضاف در تولید علوم انسانی اسلامی، اظهار داشت: ما در این مقام باید به دو سؤال پاسخ بدهیم؛ نخست باید مشخص شود تلقی ما از فلسفه مضاف اسلامی همچون اخلاق اسلامی و اقتصاد اسلامی  تلقی از اسلامی چیست و دوم تأثیر فلسفه مضاف اسلامی در تولید علوم انسانی اسلامی به چه میزان است؟

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه افزود: برای پاسخ به این دو پرسش بیان سه مقدمه کوتاه لازم است؛ مقدمه نخست آن که فلسفه مضاف به دو معنای فلسفه های امور و فلسفه های علوم مطرح است که مشترک لفظی است و معنای عام برای این دو وجود ندارد؛ امور یعنی هستی شناسی و علوم به معنای مبادی و مبانی فلسفی است.

وی با اشاره به مقدمه دوم و سوم ابراز داشت: بخشی از فلسفه های امور جزئی از فلسفه های محض است؛ حال ما می گوییم باید تعریف فلسفه به گونه ای تغییر یابد که همه فلسفه های امور را شامل شود و گستردگی کاملی پیدا کند و مقدمه سوم آن است که لازم نیست فسلفه های علوم لزوما با رویکرد تاریخی مثل کنت و منطقی مثل پوپر نگاه کنیم بلکه ما رویکرد دیده بانی را قبول داریم که منطقی تاریخی است که هم علوم محقق را فیلسوفانه بررسی کند و هم علوم بایسته را تولید کند که این رویکرد نگاه درجه اول است.

اسلامیت چگونه وصف فلسفه مضاف می شود؟

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه با بیان اینکه در فلسفه مضاف یقینا اسلامیت می تواند وصف فلسفه بشود، خاطرنشان کرد: اینکه اسلامیت وصف علوم یا امور باشد امری روشن و بدیهی است؛ اما مهم آن است که آیا مثلا فلسفه اقتصاد خودش می تواند اسلامی باشد که یا فلسفه امور دنیای مدرن همچون صنعت و رسانه اسلامی باشد که پاسخ مثبت است.

وی با اشاره به این که فلسفه اسلامی امور چند معنا دارد، عنوان داشت: نخست اسلامی به همان معنایی که فلسفه محض را اسلامی می دانیم که در آنجا نیز دیدگاه های مختلفی مطرح است که به عنوان نمونه اتصاف به اسلامیت را به این معنا بگیریم که گزاره هایی که از فلسفه محض به دست می آید با گزاره هایی که از امور وحیانی به دست آورده ایم یکی است، حال در فلسفه امور هستی شناسی رسانه یا صنعت یا زیبایی را طوری بحث کنیم که نتایج آن با آموزه های دینی یکی شود.

استاد و پژوهشگر فلسفه دین ادامه داد: معنای دیگر از اسلامیت فسلفه آن است که ما در فلسفه همانطور که موضوعاتی دینی همچون امامت و نبوت را از قرآن و سنت استخراج می کنیم، در موضوعات دیگر هم تتبع کنیم تا به عنوان مثال جامعه را از نصوص دینی بگیریم و انسان و ده ها مقوله دیگر و بعد همین را هستی شناسانه بحث کنیم؛ چرا باید فلسفه امور ما منحصر به چند مسأله محدود شود؟

وی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر اینکه وجود فلسفه علوم اسلامی روشن است، تصریح کرد: حال اگر علوم اسلامی نداشتیم می توانیم فلسفه مضاف اسلامی علم تولید نشده را داشته باشیم، چراکه می توانیم مبادی و مبانی آن را بیان کنیم تا گزاره های آن تولید شود و بعد بتوانیم علومی اسلامی را تولید کنیم هرچند آن علوم در واقع سکولار باشد./1330/پ202/ی