قرآن بدون روایات اهل‌بیت فهمیدنی نیست/ ایام تبلیغی محرم بهترین فرصت برای تبیین مفاهیم قرآن است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت‌الله جوادی آملی پیش از ظهر چهارشنبه در درس خارج تفسیر خود در مسجد اعظم به ادامه تفسیر سوره مبارکه شوری پرداخت و با اشاره به آیه «ذَ‌ٰلِکَ ٱلَّذِى یُبَشِّرُ ٱللَّهُ عِبَادَهُ ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ وَعَمِلُوا۟ ٱلصَّـٰلِحَـٰتِ ۗ قُل لَّآ أَسْـَٔلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا ٱلْمَوَدَّةَ فِى ٱلْقُرْبَىٰ ۗ وَمَن یَقْتَرِفْ حَسَنَةًۭ نَّزِدْ لَهُۥ فِیهَا حُسْنًا ۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌۭ شَکُورٌ ﴿٢٣﴾»، گفت: در جریان اجرخواهی وجود مبارک پیامبر اکرم(ص) وجوهی گفته شد که قسمت مهم آن در بحث‌های قبل گذشت مانند این که برخی بر این باور بودند که منظور از مودت این است که پیامبر(ص) به قبیله قریش فرمود اجر رسالت من این است که نسبت به اهل‌بیت(ع) علاقه‌مند باشید، این تام نیست برای این که اینان مشرک بودند و جزو دشمنان پیامبر(ص) بودند.
وی ادامه داد: اگر قریش کافر هستند دین را نپذیرفتند که خود را بدهکار بدانند و اگر مؤمن هستند دیگر ارادت به پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) دارند، اگر منظور انصار باشند، انصار پیش از این مودت و علاقه خود را نشان دادند به پیامبر(ص) و مهاجران، آن‌ها مهاجران را به مدینه فراخواندند و مهاجران مکی را بر خودشان مقدم می‌داشتند، این‌ها کسانی بودند که مختصات خودشان را ایثار می‌کردند.
مفسر برجسته قرآن کریم خاطرنشان کرد: اگر منظور این باشد که جامعه اسلامی نسبت به ارحامشان مودت داشته باشند، این لازم است اما جزو احکام دین است و نمی‌تواند اجر باشد، اما در این جا یک نزاع معروفی بین شیخ صدوق و شیخ مفید هست که مرحوم صدوق نظرشان این است که استثنا در این جا متصل است و معنای آیه این می‌شود که اجر رسالت من مودت اهل‌بیت(ع) است، یعنی من هیچ اجری به غیر از این اجر نمی‌خواهم.
وی با اشاره به این که مرحوم شیخ مفید نقدهای فراوانی بر این بیان وارد می‌کند و می‌گوید این درست نیست و استثنا منقطع است، ابراز کرد: از دیدگاه شیخ مفید برای این که یک عمل عبادی اجرش تنها تقرب به خداوند است و این که از مردم اجر بخواهند صحیح نیست و دیگر این که خداوند و پیامبر(ص) فرمودند که ما از شما هیچ اجری نمی‌خواهم، پس این استثنا استثنای منقطع است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با نقد سخن شیخ مفید، اظهار کرد: ممکن است کسی عمل قربی انجام بدهد و اجرت بگیرد مانند این که به نیابت از شخص دیگری نماز بخواند و روزه بگیرد، گرفتن اجرت برای عمل عبادی در صورتی که موجر یعنی اجیر خدمتی به مستأجر بکند، این اجر صحیح است، سر این که در کار پیامبر(ص) اجرت راه ندارد این است که این کار بر او واجب عینی است نه چون کار عبادی است، این جا چون واجب عینی است موجر و اجیر کار خودش را انجام داده است، پس معنای اجر نباید در این جا به معنای مزد نیست.
وی در تکمیل معنای اجر رسالت خاطرنشان کرد: تعبیر اجر در این گونه از موارد تعبیر تشویقی است، شما یک قدم جلوتر بروید می‌بینید همین کار را خدای سبحان با بندگانش انجام می‌دهد و پیامبر اکرم(ص) با امتش همین کار را انجام می‌دهد، بر مخلوق واجب است که نماز بخواند و روزه بگیرد، خداوند تأکید فرموده است که شما نمازت را بخوان اجرت بر عهده من است.
مفسران قرآن تنها اهل‌بیت هستند
صاحب تفسیر تسنیم اظهار کرد: نماز کاری است که بر ما واجب است، ما مالک چیزی نیستیم که به ذات اقدس اله بفروشیم، بالصراحه قرآن کریم روشن کرد که چشم و گوش شما از آن من است، این که فرمود خداوند از مؤمنان جانشان را می‌خرد تشویقی است، این که فرمود می‌خواهید شما را به تجارتی معرفی کنم که از عذاب الیم شما را نجات دهد، این تجارت تجارت تشویقی است.
وی با بیان این که خداوند از مردم چیزی نمی‌خواهد، ابراز کرد: خمس و انفال و این‌ها چیزی را از مردم خواستن نیست، ذات اقدس اله نمی‌فرماید این مقدار مال را به عنوان خمس و انفال بدهید، بلکه می‌فرماید آن چهارپنجم درآمد ملک شما است و یک پنجم ملک شما نیست، خدا از مردم چیزی نخواسته است، در بحث زکات هم همین طور است، لذا اگر انسان آن را پرداخت نکند غصب به حساب می‌آید.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی ادامه داد: عوض و معوض را خداوند از ما می‌گیرد، خرید و فروش با الله یعنی جمع عوض و معوض با هبه الهی و خرید و فروش با شیطان یعنی عوض و معوض در اختیار شیطان است، پیامبر(ص) فرمود من از شما اجری نمی‌خواهم، این جا تصویر اجر به زبان ترغیب و تشویق است، این آیه باید به زبان ترغیب و تشویق معنا شود.
وی ابراز کرد: آن گاه فرمود این کتابی که من آوردم یک مفسر، یک مؤلف و یک مرجع تحقیق دارد، فرمود من این کتاب را آوردم که اگر می‌خواهید با این کتاب آشنا شوید، بروید در خانه امام علی(ع) و اولاد علی(ع)، مگر با کتاب کسی کل حرف نویسنده را می‌فهمد، این قرآن را جبراییل از طرف ذات اقدس اله آورد و بعضی از کلماتش را ذات اقدس اله بیان کرده، اما آهنگ صدا و این که چگونه بیان شده است را مفسر می‌داند.
استاد درس خارج حوزه علمیه با تأکید بر این که بدون روایات اهل‌بیت(ع) قرآن فهمیدنی نیست، ادامه داد: پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) بودند که شنیدند، فرمود من این کتاب را آوردم و شما نبودید که لحن گوینده را بشنوید، این کتاب تا روز قیامت می‌ماند، از این رو اشتباه است که کسی بگوید «حسبنا کتاب الله»، امام سجاد(ع) به قتاده فرمود شنیده‌ام فتوا می‌دهی؟ جواب داد بلکه، امام فرمود چگونه؟ گفت با قرآن فتوا می‌دهم، امام سجاد(ع) فرمود چگونه به قرآن فتوا می‌دهی در حالی که نبودی تا حتی یک حرف آن را بشنوی که جبراییل آن را چگونه خوانده است.
معنای اجر رسالت از نظر آیت‌الله جوادی آملی
وی گفت: یک علم‌الدراسه داریم که با درس خواندن و کلاس رفتن حاصل می‌شود، یک علم‌الوراثه هم داریم که باید به ارث برسد، امام سجاد(ع) به قتاده فرمود تو که علم الوراثة نداری؟ چگونه می‌خواهی قرآن را بفهمی، مگر قرآن را با علم‌الدراسة می‌توان خواند، باید پیوند داشته باشد با ذات اقدس اله، با درس خواندن انسان ارث نمی‌برد، یک رابطه بندگی با خداوند لازم است که آن را خاندان اهل‌بیت(ع) دارند، بنابراین مودت در قربی را مطرح کرد که این جا مفسر لازم است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به این که تعبیر اجر در این گونه موارد تام نیست چه استثنا منقطع و چه استثنا پیوسته باشد، اظهار کرد: یعنی این کتاب را که من برای شما آوردم یک مفسری هست که این کتاب را برای شما تبیین کند، این‌ها هم سفینه نجات و هم مصباح هدایت هستند، این قرآن نیاز به مفسر دارد و کتاب بشری نیست، آن که گفته که چگونه گفته و چگونه شنیده اهل‌بیت(ع) هستند.
وی ادامه داد: بعضی از روایات هست که با ظاهر آیه جور در نمی‌آید، به این دلیل که لحن آن را نمی‌دانیم، خب اگر کسی نشنیده است چگونه می‌تواند آن را معنا کند، این که در برخی از روایات است که «یعرف القرآن من خوطب به»، خدا هم فرمود ما این کتاب را نازل کردیم تا آن را برای مردم تبیین کنی، این مردم عرب بودند و می‌فهمیدند، بسیاری از خطابه‌های امام علی(ع) را این‌ها می‌فهمیدند، خطابه حرف امام با مأموم است.
وی با بیان این که پیش از ایام تبلیغی محرم این آخرین جلسه تفسیر قرآن است، اظهار کرد: امیدواریم شما در محرم و صفر نام مبارک اباعبدالله(ع) را که بهترین راه برای تبیین آیات قرآن است در مسیر تفسیر قرآن حفظ کنید./914/پ201/ج