حماسه ای که با نشر معارف اهل بیت در جامه شاگردپروری محقق شد

به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا سالروز شهادت امام صادق (ع) که امت اسلام و بخصوص شیعیان عالم غرق در ماتم و سوک و حزن می‌شوند روزی است که می‌توان به مناسبت آن بازخوانی و بازاندیشی عمیق و دقیقی را بر محور شخصیت و سیره آن امام همام روا داشت و نیز وقایع و رخدادهای تاریخی که در طول حیات آن شخصیت برجسته و آسمانی جهان خلقت به وقع پیوسته است را به مثابه نمادهایی از تاریخ و رهیافت‌هایی که می‌توان از آن‌ها الگوی معرفتی و بهره اندیشگی گرفت در نظر آورد.

امامی که در زمانه ای حساس و خطیر مجاهدت آفرید

حضرت امام جعفر صادق (ع) به لحاظ شخصیتی و به خصوص به جهت مقتضیات زمانه و رفتارشناسی در عرصه اجتماعی، در یکی از فرازهای تاریخی زیست که از ویژگی‌های خاصی برخوردار بود.

زمانه ای که به طور مشخص از دو جهت حائز اهمیت بود؛ انقلاب‌های مختلفی که به جهت خونخواهی در برابر حکام جور، جامعه اسلامی را دستخوش ناامنی و درگیری و مناقشه کرده بود و از سوی دیگر، مواجه علمی و مقابله‌های فکری میان نحله‌ها و مکتب‌های گوناگونی که هر یک ادعای صلاح و فلاح داشتند و خود را حق می‌پنداشتند.

رهبری در جامه علم و مدبری در هیئت عمل

در چنین دورانی و با چنان ویژگی‌هایی نقش امام جعفر صادق (ع) به عنوان شخصیت برتر جهان تشیع و کسی که می‌تواند رهبری فضای اجتماعی و فرهنگی و به خصوص علمی جامعه را برعهده بگیرد و مردم را از ضلالت و گمراهی رهانیده و در مسیر حق و نور یاریگر باشد نقشی بسیار بارز و خطیر و مهم بود.

امام (ع) در چنین موقعیتی تمام تلاش خود را به کار بست تا در هر دو موقف و موضع خطیر اجتماعی و علمی، وظیفه هدایتگرانه خویش را به نحو احسن به سرانجام رساند.

هم در برابر شدائد و التهاب‌هایی که بابت قیام‌های خوانخواهانه و مقابله‌های تنش زا در برابر حکام جور و از سوی گروه‌های مختلف به وقوع می‌پیوست و هم در مباحث علمی و میدان‌های فکری، امام جعفر صادق (ع) بود که با حضور باهر النور و مثمر ثمر خویش، روزنه‌هایی اثرگذار و تعیین کننده و سرنوشت ساز در برابر امت اسلام گشود.

صیانت از اسلام و مسلمین با الگوی کار علمی و تدبیر فرهنگی

روزنه‌هایی که از مجرای آن، حفظ امت اسلام و صیانت از آیین مبین و نیز اندیشه شیعی و حقایق مکتب اهل بیت عصمت و طهارت (ع) جریان یافت و به سر منزل مقصود رسید.

دوران امام جعفر صادق (ع) را در یک کلام می‌توان دوران به بار نشستن یک منش و روش علمی مدبرانه و پرتلاش و ثمر بخش دانست که به همت آن امام عزیز و اصحاب فکری و یاران اندیشگی‌اش به منصه ظهور و بروز رسید.

دورانی که پس از واقعه کربلا و التهابات ناشی از آن و نیز در اوج سختگیری‌های حکام جور بنی امیه و بنی عباس، از یک «تهدید»، «فرصت» ی ساخت برای پیشبرد اندیشه دینی و حقانیت شیعی.

زندگی و زمانه امام صادق(ع) در یک نگاه

باری؛ حضرت امام جعفر صادق (ع) در روز 17 ربیع الاول سال 83 هجری قدوم مبارک خویش را به عرصه گیتی نهاد.
امام محمد باقر (ع) و ‌ «ام فروه «دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر والدین گرامی آن حضرت، کنیه‌اش «ابو عبدالله «و لقبش «صادق«است.

ایشان تا 12 سالگی در کنار جد عزیزشان حضرت سجاد و بهره مند از آن وجود ذیجود و پرورش یافته در دامان آن اسطوره صبر و دعا بود.

آن حضرت 19 سال هم با امام محمد باقر (ع) هم عصر بود و پس از ایشان به مقام منیع و آسمانی امامت امت رسید.

34 سال دوران امامت آن حضرت به بنایی سترگ و مقدس به نام «مکتب جعفری«انجامید و آن حضرت به سبب همه تلاش‌های علمی و مجاهدت‌های فکری که در راه اعتلای مکتب رسول الله (ص) ووائمه هدی (ع) به انجام رساند به عنوان رییس مکتب نامیده شد.

همزمانی با خلفای جور اموی و عباسی

امام جعفر صادق (ع) در طول دوران حیات طیبه‌اش با پنج نفر از خلفای بنی امیه به نامهای هشام بن عبدالملک - ولید بن یزید - یزید بن ولید - ابراهیم بن ولید - مروان حمار و دو نفر از خلفای عباسی به نام‌های سفاح و منصور هم عصر بود. دورانی که بر آن امام همام به سختی گذشت و به جهت جور و جفایی که آن خلفای ناحق و غاصب با ایشان و محبان اهل بیت (ع) روا می‌داشتند، دورانی در غبار فتنه و در لفاف درد و غم گذشت.

بی سبب و گزافه نیست اگر زمانه امام صادق (ع) را در میان ادوار تاریخی صدر اسلام زمانه ای ملتهب و حساسیت زا بدانیم و وضعیت زندگی امام را در آن ملهم از این وضعیت، دستخوش درد و الم بنامیم.

حفظ کیان اسلام در معرکه خوانخواهی از خراسان تا کوفه

همانطور که گفتیم از یک سو خونخواهان کربلا چه «ابو سلمه» در کوفه و چه «ابو مسلم«در خراسان که در نهایت منجر به براندازی و از بین رفتن بنی امیه و سپس نیز با برپایی به ناحق حکومت جور بنی عباس عرصه ای نو در تقابل با امام (ع) و ادامه همان روند غاصبانه و ناجوانمردانه اما اینبار در جامه ای دیگر و هیئتی نو شد، من حیث المجموع حضرت را در تنگناهای شدیدی قرار داد.

تنگناهایی که می‌توان از جمله آن خفقان و مظلومیت و غربت شیعه تا هجوم افکار دیگر ملل و ممالک فکری عالم به سمت اسلام و در نهایت خطر از هم پاشیدگی امت نام برد.

تاریخی در بیان این موقعیت‌های خطیر و خاص نمونه‌های بسیاری را یاد کرده است و از آن جمله اینکه:

«جابر جعفی» یکی از یاران ویژه امام که از طرف آن حضرت برای انجام دادن امری به سوی کوفه می‌رفت، در بین راه قاصد امام را دید که به او گفت: امام (ع) می‌گوید: خودت را به دیوانگی بزن، همین دستور او را از مرگ نجات داد و حاکم کوفه که فرمان محرمانه ترور را از طرف خلیفه داشت از قتلش به خاطر دیوانگی منصرف شد.

جابر جعفی که از اصحاب سر امام باقر (ع) نیز بوده می‌گوید: امام باقر (ع) هفتاد هزار بیت حدیث به من آموخت که به کسی نگفتم و نخواهم گفت ...

او روزی به حضرت عرض کرد مطالبی از اسرار به من گفته‌ای که سینه‌ام تاب تحمل آن را ندارد و محرمی ندارم تا به او بگویم و نزدیک است دیوانه شوم.

امام فرمود: به کوه و صحرا برو و چاهی بکن و سر در دهانه چاه بگذار و در خلوت چاه بگو: حدثنی محمد بن علی بکذا وکذا ...

برجسته ترین یادگار امام(ع)؛ مجاهدت علمی

اما بی تردید برجسته‌ترین و بزرگ‌ترین یادگار دوران امامت حضرت امام جعفر صادق (ع) تلاش های علمی ایشان و شاگردپروری های آن حضرت در راستای حفظ و نشر معارف اهل بیت (ع) بود.

چهار هزار شاگرد برجسته و خردمند که نام‌هایی همچون هشام، محمد بن مسلم و ... در عرصه‌های متنوع و میادین مختلف فکری و دانشی، هر یک از خرمن فکر و خرد و علم آن امام همام (ع) توشه ای برچیدند و شاخه ای شدند بر آن درخت تنومند و توانستد نقش خود را در احیا و ترویج اندیشه اسلامی و حقایق مکتب جعفری به خوبی ایفا نمایند./1327/