شهید صدر؛ نه پژواک گذشته، بلکه افقی برای آینده

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در افتتاحیه دومین کنفرانس علمی بین‌المللی اندیشه‌های شهید صدر، با تشریح ابعاد نوآورانه منظومه فکری ایشان، شهید محمدباقر صدر را نه یک شخصیت تاریخی، بلکه «قطب‌نمای اندیشه اسلامی» برای عبور از چالش‌های رفتاری و معرفتی جهان معاصر دانست.

وی تأکید کرد که صدر با «ذهنی الگوریتمیک» و «واقع‌گرا»، تمدن را نه صرفاً توصیف، بلکه برای آن «مهندسی اجرا» طراحی کرده است.

دومین کنفرانس بین‌المللی بررسی اندیشه‌های شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر، با حضور اندیشمندان، پژوهشگران و شخصیت‌های علمی در دانشگاه کربلا برگزار شد. در مراسم افتتاحیه این نشست علمی، ابعاد تازه‌ای از میراث فکری شهید صدر و کارکرد آن برای حل بحران‌های انسان معاصر مورد واکاوی قرار گرفت. شهید صدر؛ حضوری بیدار در زمانه ما در سخنرانی افتتاحیه این مراسم، با طرح این پرسش بنیادین که «آیا اندیشه شهید صدر پژواکی از گذشته است یا افقی برای آینده؟»

نماینده جمهوری اسلامی ایران در مجمع جهانی فقه اسلامی تصریح کرد: حضور فکری شهید صدر از قید زمان گریخته و در «اکنونِ ما» امتداد یافته است. این حضور نه به مثابه میراثی خفته، بلکه به عنوان ناظری هوشیار است که با پیشروی زمان، پرسش‌هایش زنده‌تر و نیاز عقل معاصر به منطق و بنای معرفتی او شدیدتر می‌شود. پنج ویژگی متمایز در مهندسی فکر شهید صدر سخنران مراسم با برشمردن پنج خصلت کلیدی، شهید صدر را معمارِ معنا و طراحِ آینده توصیف کرد که این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:

۱. آفرینش‌گری معنا و هندسه اندیشه: بر اساس مباحث مطرح شده، شهید صدر تنها به وارد کردن مفاهیم بسنده نکرد، بلکه با استخراج معنا از ژرفای متون و واقعیت‌ها، به تمدن «ماتریس» و به تاریخ «معادله‌ای تفاضلی» بخشید. نوآوری او در تولید مفاهیم، همچون زایش نور از خورشید، بدیع و ذاتی توصیف شد.

۲. ذهنیت الگوریتمیک و نظام‌مند: در این نشست تأکید شد که خطر بزرگ انسان معاصر، «آشوب رفتاری و معرفتی» در تعریف آزادی و اولویت‌بندی‌هاست. پروژه شهید صدر به دلیل داشتن «ذهنیت الگوریتمیک»، تنها به روایت اندیشه اکتفا نمی‌کند، بلکه سازوکار اجرایی  ارائه می‌دهد. این منظومه فکری، مسیری روشمند را ترسیم می‌کند: از اصلاح قطب‌نما (توحید) آغاز می‌شود؛ از مسیر پرورش انسان (با نگاه به آزادی به عنوان امانت) عبور می‌کند؛ و به مهندسی جامعه (با تعریف عدالت به عنوان توزیع کارکردی) می‌انجامد.

۳. واقع‌گرایی و درمانگری اجتماعی: سخنران جلسه، شهید صدر را «پزشک امت» نامید که در برج‌های عاج انتزاعی نزیست، بلکه به میدان واقعیت فرود آمد. او با کاوش در تناقض‌ها و تشخیص بیماری‌های اجتماعی، درمان را در داروخانه سنن الهی جستجو کرد.

۴. اسلام‌شناسی استنباط‌گر و ژرف‌نگر: در بخش دیگری از سخنرانی، به توانایی کم‌نظیر شهید صدر در عبور از سطح متون دینی اشاره شد. وی با نگاهی که به «اسکن دقیق متون» تشبیه شد، نظریاتی کلان همچون «خلافت انسان»، «فلسفه تاریخ» و «هندسه ارزش‌ها» را از دل دین استخراج کرد تا خطوط پنهان معرفتی را آشکار سازد. ۵. اقتدار ادبی و بیان فاخر: پنجمین ویژگی برجسته، توانایی ادبی شهید صدر عنوان شد؛ اندیشمندی که ایده‌های پیچیده را در قالبی فاخر و ادبی می‌ریخت که هم‌زمان صلابت میراث کهن و چابکی عصر جدید را دارا بود. سبکی که اندیشه را در جامه‌ای زیبا عرضه می‌کرد تا هم مقبول «عقل» افتد و هم محبوب «دل».