اشتراکات شیعه و اهل سنت در مباحث مهدویت

به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، اهل سنّت در چه موضوعاتی از مباحث مهدویّت با شیعه اعتقاد مشترک دارند؟ این سوالی است که حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان عضو هیات علمی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی در یادداشتی به آن پاسخ داده است.

«اندیشة پیروزی نهایی نیروی حقّ و صلح و عدالت بر نیروی باطل و ستیز و ظلم, گسترش جهانی ایمان اسلامی, استقرار کامل و همه جانبة ارزش‌های انسانی, تشکیل مدینة فاضله و جامعة آرمانی, و سرانجام اجرای این ایدة عمومی و انسانی به وسیلة شخصیتی مقدس و عالی قدر که در روایات اسلامی از او به «مهدی» تعبیر شده است, اندیشه‌ای است که کم و بیش همة فرق و مذاهب اسلامی ـ با تفاوت‌ها و اختلاف‌هایی ـ بدان مؤمن و معتقدند؛ زیرا این اندیشه به حسب اصل و ریشه, قرآنی است؛ این قرآن مجید است که با قاطعیت تمام, پیروزی نهایی ایمان اسلامی, غلبه قطعی صالحان و متقیان, کوتاه شدن دست ستمکاران و جبّاران برای همیشه, و آیندة درخشان و سعادت‌مندانة بشریّت را نوید داده است».

بنابراین بر خلاف گمان عده‌ای، باورداشت مهدویّت نه فقط اختصاصی به شیعه ندارد، بلکه بخش مهمّی از عقاید اسلامی و یکی از مسائل ریشه‌دار اصول اسلامی به‌شمار می‌آید؛ که بین همة فرقه‌ها و مذاهب اسلامی بر اساس بشارت‌های پیامبر گرامی اسلام، شکل گرفته است. احادیث مربوط به حضرت مهدی، افزون بر منابع شیعه در بسیاری از کتاب‌های معروف اهل سنّت نیز آمده است.

با مروری بر کتاب‌های روایی اهل سنّت در خواهیم یافت، موضوع مهدویّت در این منابع نیز به فراوانی مورد اشاره قرار گرفته است. افزون بر روایات فراوانی که در منابع اهل سنّت به صورت پراکنده به چشم می‌خورد، تدوین و تألیف کتاب‌های حدیثی ویژه حضرت مهدی، به دست فرهیختگان اهل سنّت در این زمینه، گویای جایگاه والای مهدویّت نزد اهل سنّت است.

چکیدة دیدگاه اهل سنّت درباره «مهدویّت» را می‌توان در این سخن ابوالحسن آبری به‌دست آورد: «به تحقیق (در این زمینه) روایات متواتر است و از رسول خدا به طور مستفیض رسیده که مهدی از اهل بیت اوست. او هفت سال حاکم جهان می‌شود و زمین را از عدل آکنده می‌سازد. عیسی برای کمک به او در کشتن دجّال خروج می‌کند. مهدی امام و پیشوای این امت است و عیسی پشت سر او نماز اقامه خواهد کرد».

بنابراین اگر چه باورهای اهل سنّت در پاره‌ای موارد با اعتقاد شیعه تفاوت‌هایی دارد، اما در مواردی نیز مشترکاتی وجود دارد. برخی از موارد مشترک از این قرار است:

1. نسب حضرت مهدی؛ یکی از مواردی که بین شیعه و سنّی تا حدودی اتفاق نظر وجود دارد، نسب حضرت مهدی(ع) است. اگر چه شیعه این نسب را تا پدر بزرگوار حضرت مهدی(ع) به روشنی تمام، مشخص و معرفی کرده، امّا، اهل سنّت در موارد معیّنی بدان اشاره کرده‌اند، که از این قرار است:

الف. حضرت مهدی(ع) از اهل بیت و فرزندان رسول اکرم(ص)

ابن‌ماجه در سنن خود نقل کرده که پیامبر(ص) فرمود: «مهدی از ما اهل بیت است و خداوند یک شبه امر او را به سامان می آورد».

ب . حضرت مهدی(ع) از نسل حضرت علی(ع)

از دیگر موارد اتفاق روایات بین شیعه و سنّی، از نسل علی(ع) بودن مهدی(ع) است.

سیوطی در «العرف الوردی» نقل کرده که رسول خدا(ص) دست علی(ع) را گرفته و فرمود: «از نسل این، به زودی جوانی خروج خواهد کرد که زمین را پر از عدل و داد می‏کند...».

شیخ صدوق، از حضرت باقر(ع) چنین آورده: «امیرالمؤمنین(ع) هنگام بازگشت از نهروان در کوفه خطبه می‏خواند، در این میان خبر رسید که معاویه از او بدگوئی می‏کند و بر او نفرین می‏فرستد و یارانش را می‏کشد، حضرت بلند شد و خطبه‏ای خواند تا بدان جا که فرمود: از فرزندان من است مهدی این امت».

ج . از نسل حضرت زهرا(س)

در روایات فراوانی از اهل سنّت به این مطلب تصریح شده که حضرت مهدی(ع) از فرزندان فاطمه(س) است.

ام سلمه از رسول خدا(ص) نقل کرده که فرمود: «الْمَهْدِی مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ؛ مهدی از فرزندان فاطمه است».

شیخ طوسی(ره) نیز از امام باقر(ع) نقل کرده که آن حضرت فرمود: «مهدی مردی از فرزندان فاطمه(س) است».

2ـ ویژگی‏های جسمانی حضرت مهدی(ع)؛ دربارة ویژگی‏های جسمانی حضرت مهدی(ع) هنگام ظهور روایات فراوانی در کتاب‌های شیعی و اهل سنّت آمده است. برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از: قدرتمند بودن آن حضرت هنگام ظهور، چهره نورانی و پیشانی بلند و بینی کشیده و ... .

از امام علی(ع) نقل شده که به فرزند خود امام حسین(ع) نگاه کرده، فرمود: «خداوند از نسل این، کسی را پدید خواهد آورد که هم‌نام پیامبر(ص) باشد... و او مردی است پیشانی بلند و کشیده بینی....».

3ـ هم‌نام بودن مهدی با پیامبر(ص)؛ اهل سنّت و شیعه اتفاق نظر دارند که حضرت مهدی(ع) هم‌نام رسول خدا(ص) است. حتی در روایتی تصریح به نام آن حضرت کرده نوشته‌اند. ابن مسعود از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده که ایشان فرمود: «اسم المهدی محمّد»؛ اگر چه در بقیة روایات با همان تعبیر «اسمه اسمی» آورده‌اند.

4ـ نشانه‏های ظهور؛ در منابع روایی شیعه از پاره‌ای از حوادث که در آینده رخ خواهد داد با عنوان نشانه‌های ظهور یاد شده است. این نشانه‌ها به صریح روایات به دو دسته حتمی و غیر حتمی تقسیم شده است، برخی از آنها در منابع اهل سنّت نیز مورد اشاره قرار گرفته است که عبارتند از: ندای آسمانی، خروج سفیانی, و خسف در بیداء.

5ـ ویژگی‏های حکومت مهدی(ع)؛ از جمله ویژگی‌هایی که به طور مشترک در روایات شیعه و سنّی مورد اشاره قرار گفته می‌توان به: عدالت‌گستری، رفاه و آسایش همگانی، رضایت فراگیر از حکومت مهدی(ع)، امنیت همه جانبه و عمومی، احساس بی‏نیازی در مردم و جهانی بودن حکومت حضرت مهدی(ع) اشاره کرد.

امام صادق(ع) فرمود: «هنگامی قائم قیام نماید هیچ زمینی نخواهد ماند، مگر آن که در آن ندای شهادتین(اشهد أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ محمّداً رَسُولُ اللَّه) سر داده خواهد شد».

آنچه ذکر شد فقط پاره‌ای از مشترکات بین شیعه و سنّی در موضوع مهدویّت بود. مسلماً با تحقیق و پژوهش بیشتر به مواردی افزون بر آنچه آمد، دست خواهیم یافت./907/د101/س

منبع: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی