زبان فارسی پشتوانه و سنگر بزرگ هویتی ما است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دکتر حسینعلی قبادی در نشست علمی زبان و ادبیات فارسی و هویت اسلامی ایرانی که روز گذشته از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در تهران برگزار شد، ایران را حائل و رابط بین دو تمدن شرق و اروپا خواند و با اشاره به غنی بودن فرهنگ ایرانی با توجه به ادغام با هویت اسلامی اهمیت این بحث را ده چندان دانست.

وی با اشاره به اینکه انقلاب اسلامی بیش از هر موضوع دیگر یک انقلاب فرهنگی و اجتماعی است و به قولی طلوع دوباره ایمان است به این موضوع اشاره داشت که انقلاب اسلامی یک منظومه معرفتی در مقابل دیدگان آدمی نهاده تا نگاهی عمیق تر به این بحث داشته باشیم.

قبادی با تأکید به اینکه حکمت ها، معارف و عرفان های نهفته در زبان فارسی نباید در نگاه هویتی گم شود افزود: با وجود اینکه زبان فارسی رایج کنونی ما با زبان فارسی باستان دچار دگردیسی شده است ولی ادبیّت آن در زبان ما پایدار مانده است.

این نویسنده حوزه ادبیات فارسی به 10 مورد از 17 مؤلفه موجود در مورد هویت زبان فارسی در بین تحقیقات چندین ساله خود اشاره کرد و گفت: تجمیع صورت و معنا در ادبیات فارسی، جهانی بودن ادبیات قبل و بعد از اسلام، معرفت گرا و حکمت گرا بودن ادبیات، فرهنگ ساز بودن ادبیات فارسی، تعامل گرا بودن ادبیات فارسی، اتصال فرهنگ ایرانی، خدا محور و تجلی گرا بودن، به شدت کیهان باور بودن، هم ذات پنداری با ملکوت و آسمان و نفی دوگانگی از این مولفه ها است.

در ادامه دکتر محمود بشیری با اشاره به غنی بودن هویت ایرانی به دلیل پیوستگی آن با اسلام گفت: این هویت در طول تاریخ مورد هجوم عناصر معاند بوده و این بحث از دوران قاجار به وضوح آغاز شد.

استاد دانشگاه علامه طباطبائی تهران با اشاره به اینکه انقلاب اسلامی دوره ای است برای جستجو و بازگرداندن هویت اصلی ایرانی اسلامی خاطرنشان کرد: در یکی دو دهه اخیر یک ضد هویت به وجود آمده که فرهنگی آکنده از اصول غیراخلاقی و انسانی غرب که اسلام آنها را منع کرده را در کشور و فرهنگ ما ترویج می دهد و این ضدهویت به شدت درحال رشد است که باید مورد بررسی قرار گرفته و برایش چاره اندیشی شود.

سپس حجت الاسلام جهان، محقق کاردان حوزه مطالعات ادبیات امروزی و داستانی، تعرف موجود از هویت را میان رشته ای دانست و گفت: مفهوم هویت شاخص ترین مسئله در فرهنگ است و باید حلقه وحدت فرهنگ باشد.

وی با اشاره به اینکه امروزه ملی گرایی و حماسه مقدم بر حکمت قرار گرفته خاطر نشان کرد: هویت ما تفکر آرمان گرای شیعی است و این هویت مقدم در ملیت و قومیت است.

در ادامه حجت الاسلام ذوعلم رییس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی با دو شاخه خواندن این مبحث گفت: اول عناصر هویت بخش زبان و ادبیات فارسی باید مورد واکاوی قرار دیگر و در مرحله بعد باید بررسی کرد که زبان و ادبیات فارسی در کجای هویت ما قرار دارد؟
وی با اشاره به اینکه ادبیات فارسی و زبان سقف هویت ما نیست بلکه ظرف هویت ماست افزود: ظرف بودن در اینجا مقام بالایی است مثل مقام نبی مکرم اسلام (ص) که ظرف وحی الهی بود.

وی در ادامه افزود: این اشتباه است که اگر کسی به فردوسی و حافظ و سعدی نزدیک است و عرق ملی دارد، نزدیکی او به زبان فارسی را باعث عرق ملی او بدانیم. شاید افرادی باشند که بدون شناخت این افراد از مجاری و ظروف دیگر وطن پرست تر و هویت دوست تر باشند.

رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی با اشاره به اینکه زبان فارسی برای ما پشتوانه و سنگر بزرگ هویتی است و باید از هر تعرضی به این سنگر جلوگیری شود به انتقاد از برخی دانشگاه ها پرداخت که به بهانه های مختلف این اصل را زیر پا گذاشته و به زبان انگلیسی تدریس می کنند.

وی در تثبیت انتقاد خود افزود: پایه و اصل دروس حوزوی صرف و نحو و ادبیات عرب است ولی حتی در مقاطع دروس خارج نیز کلیه مطالب به زبان فارسی مطرح می شود و به عنوان مثال کتاب تفسیر آیت الله جوادی آملی به زبان فارسی نگارش شده است.

وی با اشاره به اینکه کشور ایران، قومیت ایرانی و ملیت نمی تواند مولد یک اندیشه یا جهان بینی باشد گفت: آنچه می تواند ارائه دهنده اندیشه باشد، دین است و آن اندیشه، اندیشه الهی است.

وی عناصر حیا، حکمت، حبّ، مسئولیت پذیری و ... را از خصوصیات ایرانیان دانست و افزود: این اسلام بود که آن را تقویت و بارز کرد.

حجت الاسلام ذوعلم با اشاره به اینکه هویت، مسئله امروز ماست افزود: در مواجهه با این مسئله باید رویکردمان کاملا مشخص باشد. رویکرد فلسفی، رویکرد عرفانی، رویکرد روان شناختی، رویکرد جامعه شناختی و از همه مهمتر رویکرد اسلامی؛ چراکه اسلام یک دین هویتی است.

در ادامه آقای دکتر معتمدی فیلم ساز و کارگردان فیلم آلزایمر با طرح این سوالات که حقیقت زبان چیست؟ آیا فقط زبان یک رسانه است؟ و یا اینکه حقیقت زبان مجرای وجود است؟ گفت: ما از طریق زبان می اندیشیم و چون می اندیشیم سخنوریم.

وی ادامه داد: حقیقت وجود در زبان تجلی می کند و زبان در هنر خود را پیدا می کند. و اگر با این نگاه به زبان بنگریم، زبان از رسانه بودن و ظرف بودن فراتر می رود و امکان اندیشیدن را فراهم می کند و آنگاه به این میرسیم که زبان فارسی می شود زبان حکمت، شعر و فلسفه و اشکال هم ندارد که زبان فیزیک و امثالهم نباشد.

وی افزود: اگر ما نگاه زبان شناسی و حکمت زبانی داشته باشیم می توانیم ویژگی های زبان فارسی را به جهان اثبات کنیم.

دکتر قبادی بعنوان سخنران اصلی نشست با ذکر این حقیقت تاریخی که ایران و مصر دو قدرت بزرگ منطقه بودند که با ورود اسلام روبرو شدند. گفت: مصر هم زبانش را از دست داد و هم ادبیت و اصلیت خود را ولی ایران ضمن نگه داشتن زبان فارسی، اصلیت خود را نیز قاطعانه حفظ کرد، جوهره تمدن ایرانی تفاوتهایی دارد که بخشی از آن مدیون ادبیات است. این ادبیات پایه اش بر ادبیت است و منظور از ادبیت حفظ همان پیشینه ملی و قومی و اسطوره ای است و این ادبیت از ادبیات خیلی بالاتر است.

نویسنده کتاب ادبیات فارسی، انقلاب اسلامی و هویت اسلامی درخصوص تضعیف کننده های هویت گفت: با توجه به اینکه با تضعیف کننده ها و متغیرهای جدیدی روبرو هستیم باید نسبتی متفاوت با متغیرها به کار بریم.

وی به عنوان مثال به نظریه های جدید اشاره کرد و افزود: نه باید نظریه های جدید را رد کرد، نه باید تسلیم آنها شد و نه آنها را گزینش کرد. باید به این نظریات تسلط پیدا کرد و علاوه بر عدم نفی آنها از این نظریات استفاده کرد مشروط به اینکه قدرت فهم و گزینش آنها را داشته باشیم.

وی در بخش پایانی سخنان خود افزود: هرچه زمانه پیش می رود رسوخ دین بر ادبیات بیشتر می شود ولی چون ادبیت ما قوی است، ماهیت ادبیات فارسی حفظ می شود./9667/201/ع