مروری بر شماره سی و پنجم فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سی و پنجمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی ویژه زمستان 1392 با مدیر مسؤولی ابراهیم کلانتری از سوی دانشگاه معارف اسلامی وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها به انتشار رسیده است.

در این شماره از فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی این مقالات را می‌خوانیم:

تحلیلی بر تحولات اخیر کشورهای حوزه بیداری اسلامی

جلوه های ادبی سیاسی شعارهای دوران انقلاب اسلامی ایران

وضعیت سنجی فرهنگی نظام جمهوری اسلامی در آغاز دهه چهارم انقلاب: قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها

جلوه های ادبی سیاسی شعارهای دوران انقلاب اسلامی ایران

ایران هراسی در آمریکا: بازنمایی شرق شناسانه از برنامه هسته ای ایران در مستند ایرانیوم

کارآمدی نظریه ولایت فقیه در تبلور وحدت در عین کثرت سیاسی

آزادی سیاسی و جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر قانون اساسی

تأثیرپذیری جنبش‌ها و نیروهای اسلام گرا از یکدیگر؛ بررسی موردی بازتاب اندیشه‌های غرب‌ستیزانه سید قطب در نظریات آیت‌الله طالقانی

مبانی فلسفی سیاسی حاکمیت در اندیشه اسلامی و سکولار با رویکرد انقلاب اسلامی

قالب نهادهای مدنی ایران در عصر پهلوی

تحلیل استنادی مقالات فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی (شماره 34 ـ13)

تحلیلی بر تحولات اخیر کشورهای حوزه بیداری اسلامی

محسن قمی

چکیده: در این مقاله ضمن برشمردن برخی دستاوردهای کلان بیداری اسلامی، پیامدهای تحولات در برخی کشورهایی که بیداری اسلامی در آن‌ها واقع شده است، ازجمله: مصر، یمن و بحرین به صورت موردی بررسی شده است. در نهایت نیز به صورت مفصل‌تری به تحولات سوریه پرداخته شده و مقایسه‌ای میان تحولات این کشور، با سایر کشورهایی که بیداری اسلامی در آن‌ها واقع شده، صورت گرفته است. در نتیجه برخلاف ادعای غربی‌ها، تحولات این کشور همانند سایر کشورها نبوده و نوعی حرکت تروریستی سازمان‌دهی شده برای سرنگونی حکومت بشار اسد است.

جلوه های ادبی سیاسی شعارهای دوران انقلاب اسلامی ایران

مریم السادات اسعدی فیروز آبادی

زهرا فاتحی نصرآبادی

چکیده: در انقلاب اسلامی ایران، مردم از جان گذشته، با فریادهای خشم آهنگ و موزون خود در کوچه و خیابان، ضمن تبیین بنیادها و اهداف انقلاب، در پیش بردن این حرکت سیاسی و منجر شدن آن به پیروزی، نقش مهم و غیرقابل انکاری داشتند.

شعارها به دلیل کوتاه و موزون بودن، سادگی، طنزگونگی و داشتـن تقدس مذهبی، خـیلی زود در اذهان جای می‌گرفتند و با تکرار منتشر می‌شدند. اگرچه شعارها بیشتر توسـط مردم کوچه و بازار در زمانی کوتاه ساخـته می‌شد و بر زبان‌ها جاری می‌گشت، اما وجود عناصر زیبایی شناسی تا حدودی در آن‌ها قابل توجه و بازکاوی است. این نوشته پژوهشی که پس از نگاهی به ابعاد سیاسی اجتماعی شعارها، آن‌ها را به شیوه توصیفی تحلیلی از بعد ادبی و زیبایی‌شناسی بررسی می‌کند، نشان می‌دهد که ذوق و قریحه خدادادی مردم ایران، طبع ظریف و نکته سنجشان، نیز مأنوس بودنشان با شعر و ادبیات، در شعارهای انقلابیشان نیز جلوه‌گری می‌کند.

وضعیت سنجی فرهنگی نظام جمهوری اسلامی در آغاز دهه چهارم انقلاب: قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها

صادق سلیمی بنی

چکیده: شناسایی نقاط قوت و ضعف و تشخیص فرصت‌ها و درک تهدیدات از مهم‌ترین مؤلفه‌های تأثیرگذار بر استمرار و بقاء تمدن‌ها و حکومت‌هاست.

از این رو، کشف و استخراج متغیرهای چهارگانه مذکور ارتباط تنگاتنگی با تأمین یا کاهش و حتی از میان رفتن امنیت ملی، استمرار حرکت انقلابی و بقاء حیات سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران دارد.

مقاله با این فرض، در پی کنکاش، استخراج و تبیین قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدات فرهنگی فراروی نظام برآمده از انقلاب اسلامی در ابتدای دهه چهارم آن دارد. قوت‌ها و ضعف‌ها از عوامل درونی و فرصت‌ها و تهدیدات از عوامل خارجی و فراملی متأثر هستند.

ایران هراسی در آمریکا: بازنمایی شرق شناسانه از برنامه هسته ای ایران در مستند ایرانیوم

فواد ایزدی

حسین مهربانی فر

رامین چابکی

مهدی متین جاوید    

چکیده: یکی از محورهای جنگ روانی دول غربی علیه ایران که در سال‌های اخیر کانون توجه رسانه‌های غربی بوده است، فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی است.

در این میان مستند ایرانیوم با رویکردی شرق شناسانه با نوع خاص بازنمایی خود از برنامه های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، به القاء هراس از ایران و طرح آن به صورت تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی می‌پردازد.

در این مقاله تلاش می‌شود با استفاده از چارچوب نظری بازنمایی و بهره‌گیری از روش تحلیل گفتمان، رویکردهای گفتمانی موجود در این مستند مورد بررسی قرار گیرد.

کارآمدی نظریه ولایت فقیه در تبلور وحدت در عین کثرت سیاسی

مهدی قربانی

چکیده: نظام‌های سیاسی را می‌توان از حیث گرایش به وحدت‌گرایی و کثرت‌گرایی به نظام‌های وحدت‌گرا و کثرت‌گرا تقسیم کرد.

وحدت گرایی در حوزه سیاست در مورد اندیشه‌هایی به کار می‌رود که بر تمرکز قدرت سیاسی تاکید کرده و حق حاکمیت را منحصر به دولت و اراده آن می‌داند.

در مقابل، کثرت‌گرایی بر تنوع منابع قدرت و توزیع آن میان گروه های رقیب اصرار می‌ورزد.

حقیقت این است که هر دو رویکرد، راه افراط در پیش گرفته‌اند و همین امر آن‌ها را با چالش‌هایی در ساحت اندیشه و عمل مواجه کرده است.

در چنین شرایطی، ضرورت شناسایی جایگزینی برای آن‌ها، ما را به سوی ایده «وحدت در عین کثرت» در نظریه ولایت فقیه رهنمون می‌سازد.

در این نظریه، «وحدت در عین کثرت» در دو حوزه مرتبط به هم، یعنی ساختار سیاسی و باور و عمل سیاسی قابل پی‌جویی است و می‌تواند به عنوان یکی از کارکردهای مترتب بر نظریه ولایت فقیه مطرح شود.

آزادی سیاسی و جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر قانون اساسی

احمدرضا شاه علی

چکیده: هدف اصلی این مقاله بررسی میزان تحقق شاخص‌های آزادی سیاسی در نظام جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر قانون اساسی است.

به همین منظور پس از تشریح جایگاه آزادی در قانون اساسی، اصول مرتبط با آزادی سیاسی در قانون اساسی جمهوری اسلامی بررسی و شاخص‌های آزادی سیاسی از آن استخراج شده است. سپس با ارائه آمار و ارقام تفکیکی مبتنی بر این شاخص‌ها، میزان اهتمام دولت‌های مختلف در بازه زمانی 1368 تا 1388 به آزادی سیاسی را بررسی کرده‌ایم.

 این آمار که بخش اعظم آن‌ها برای اولین بار در این مقاله ارائه شده‌اند، شامل بررسی انتخابات برگزارشده بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، تعداد مجوزهای صادر شده نشریات در دولت‌های سازندگی، اصلاحات و نهم، زمینه کاری نشریات، تعداد تشکل‌های سیاسی در دولت‌های سازندگی، اصلاحات و نهم و موارد استیضاح و ندادن رای اعتماد به وزرا، سؤال از وزرای مختلف، تحقیق و تفحص از نهادها و ارگان‌های مختلف می‌باشد. آمار یاد شده نشان می‌دهد که آزادی‌های سیاسی یکی از مهم‌ترین دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی ایران بوده و دولت‌های مختلف به این مقوله توجه جدی نشان داده‌اند.

تأثیرپذیری جنبش‌ها و نیروهای اسلام گرا از یکدیگر؛ بررسی موردی بازتاب اندیشه‌های غرب‌ستیزانه سید قطب در نظریات آیت‌الله طالقانی 

محمد علی همتی 

چکیده: سید قطب نظریه پرداز برجسته اخوان المسلمین مصر، از جمله شخصیت‌های مشهوری است که تأثیر عمیق اندیشه‌هایش بر جهان اسلام را نمی‌توان نادیده انگاشت.

روحانیان ایرانی که تمدن غرب را خطری برای هویت اسلامی جامعه خود می‌دانستند، در کنار سایر منابع، از اندیشه‌های سید قطب برای مبارزه با الگوی غربی استفاده کردند.

سؤال اصلی این پژوهش آن است که آیا آیت الله طالقانی در آراء خود از اندیشه های سید قطب تأثیر پذیرفته است؟ در پاسخ به این سؤال، با در نظر گرفتن دو مقوله «تشابهات مفهومی» و «توالی زمانی» می‌توان اندیشه های سید قطب را بر آراء غرب ستیزانه آیت الله طالقانی موثر دانست.

وجود نشانه‌هایی دال بر ارتباط آیت الله طالقانی با محافل عربی و اسلامیِ آشنا با اندیشه های سید قطب و به ویژه دسترسی ایشان به اصل عربی یا ترجمه فارسی آثار وی این احتمال را تقویت می‌کند.

مبانی فلسفی سیاسی حاکمیت در اندیشه اسلامی و سکولار با رویکرد انقلاب اسلامی

علی اخترشهر

چکیده: پذیرش حاکمیت به عنوان یک قدرت برتر در اندیشه سکولاریسم در عرصه سیاست و حکومت و عدم پذیرش حاکمیت به عنوان یک قدرت برتر در اندیشه اسلامی در عرصه حکومت به سبب تفاوت در مبانی آن است و این تفاوت به لحاظ اختلاف نظر در فلسفه سیاسی اسلامی با فلسفه سیاسی سکولاریسم است.

بینش اسلامی تصویری از حاکمیت را ارائه می‌دهد که در آن، ملت گرچه خود بر سرنوشت خویش حاکم می‌گردد، اما در پدیداری این حکومت، نگاهی به آسمان دارد و آن را از جانب خداوند تلقی می‌کند.

بنابراین اسلام از حاکمیتی سخن می‌گوید که منطبق بر هیچ یک از اندیشه های سکولار نیست.

قالب نهادهای مدنی ایران در عصر پهلوی

عباسعلی رهبر

حسن صادقیان کمارعلیا    

چکیده: در این مقاله با مرور روند تاریخی مشاهده شده در عصر پهلوی سعی کردیم تا مدلی از پویش تاریخی گسست دموکراسی را بررسی کنیم.

ارائه این مدل به معنای تدوین آرایش جدیدی از متغیرهای موثر بر تحکیم یا گسست دموکراسی و وزن متغیرها نسبت به یکدیگر است.

نبود پیشینه تاریخی پایدار در خصوص شکل‌دهی به سازمان اجتماعی باثبات در جامعه از یک طرف و بی‌ثباتی و هرج و مرج در ساختار حاکم و مخالفت شدید با نقش مذهب روحانیان و شکل دهی سکولاریسم در ایران از سوی دیگر از علل و عوامل اصلی عدم شکل گیری روند دموکراسی محور تا زمان شکل‌گیری انقلاب اسلامی به حساب می‌آید.

تحلیل استنادی مقالات فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی (شماره 34 ـ13)

عیسی زارعی

زینب صدیقی    

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت مقاله های فصلنامه «مطالعات انقلاب اسلامی» است. روش تحقیق پژوهش حاضر تحلیل استنادی است و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزار اکسل استفاده شد.

یافته‌ها نشان داد که در 22 شماره این مجله، 199 مقاله منتشر شد که کل مقاله‌ها تألیفی و یکی از مقاله‌ها به زبان انگلیسی چاپ شده است. 97 عنوان مقاله به صورت گروهی و مابقی به شکل فردی ارائه شده است.

مجموع کل استنادات 6141 و میانگین استنادات برای هر مقاله و هر شماره به ترتیب 85/30 و 13/279 است. کتاب‌ها با 4415 استناد و منابع انگلیسی زبان با 1144 استناد، بالاتر از سایر منابع قرار گرفتند.

از بین کتب استناد شده، 7/90 درصد به صورت فردی و 29/9 درصد گروهی است. همچنین در بین مجلات استناد شده 04/82 درصد به شکل فردی و 95/17 درصد گروهی بودند. در بین منابع استناد شده فارسی 33/78% از کتب، تألیفی و 66/21% ترجمه بود. همین طور در مورد مجلات نیز 72/88% (771) مورد از مقالات مجلات فارسی، تألیفی و 27/11% ترجمه بوده است.

سی و پنجمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی با شمارگان 1000 نسخه در 222 صفحه و با قیمت پنج هزار تومان از سوی دانشگاه معارف اسلامی وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها به انتشار رسیده است./998/ن604/ق