اگر حوزه علمیه به فقه اقتصاد نپردازد استقلال کشور مختل می‌شود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی، استاد عالی حوزه علمیه قم، امروز در درس خارج فقه خود که در مسجد محمدیه حرم مطهر حضرت معصومه(س) برگزار شد، با بیان این که نظریه ولایت فقیه نقطه عطفی در تحول حوزه های علمیه و منشأ برکات برای جامعه اسلامی شد، این گونه نظریات را جزء متون اصلی فقه دانست و گفت: نظریه پردازی فقهی مورد نیاز حوزه ها و محافل علمی، تحقیقاتی و حقوقی و هم مورد نیاز کشور و نظام اسلامی است، نظریه پردازی در مسائلی که فقهی است باید اثبات فقهی بشود مربوط به کلان جامعه است مثل نظریه ولایت فقیه که درباره ضرورت تشکیل حکومت اسلامی است.

نایب رییس مجلس خبرگان رهبری  با اشاره به این که در باب عبادات 25 تا 30 موضوع کلی داریم که مخصوص یک عبادت نیست و باید از احکام جدا شود، ابراز داشت:  تکرار مسائل عام در مسائل موضوعی فقهی، بیهوده و بی ثمر است؛  بنابراین باید برای هر مسأله ای از فقه به دنبال ادله اختصاصی باشیم.

استاد برجسته حوزه علمیه قم به ضرورت تبویب تخصصی احکام به ثمره ارزشمند آن اشاره کرد و اظهار داشت: تخصصی شدن مسائل فقهی و جدا سازی احکام عام از بطن مباحث خاص فقهی سبب می شود دانش پژوهان به آسانی مسائل را فهم کنند و از سویی دیگر برای دنیای امروز هم مفید تر است و می تواند کارگشای مسائل مبتلابه باشد.

وی بر تحقق شمولیت نگاه فقهی در هر مسأله و ابواب فقه تأکید کرد و گفت: می توان این شمولیت را «فقه محیط»  نام برد به این معنا که در هر بابی برای واژه های فقهی قواعد ویژه و روش های استدلای خاصی  وجود دارد که ضرورت دارد تبیین شود؛ بنابراین استدلال در هر باب فقهی نیاز به احاطه به همه روش های مختلف ابواب فقهی دارد، اگر این روش شناسی نباشد فقیه دچار مشکل می شود.

آیت الله شاهرودی همچنین خاطرنشان کرد: ارتباطاتی که بین ابواب فقهی است از دیگر مسائلی هست که فقیه باید بر آن احاطه داشته باشد، اگر احاطه فقه نباشد خلاف ما انزل الله می شود و مسیر استنباط مختل می شود.

وی با بیان این که آن چیزی که مکتب های دیگر در آن حرف دارند، همین نظریه پردازی ها است، تأکید کرد: بخشی از مسائل اقتصاد عام است، یکی از مباحث مکتب ها چگونگی استفاده از منابع و معادن عمومی است، این گونه مسائل نیازمند کشف نظریه اسلام هستیم نظریات متعددی در اقتصاد است که فقهی محض است بنابر این باید فتوای فقهی در هر مسأله به صورت نظری و عام مشخص شود؛ چون تا نظریات فقهی شکل نگیرد زیربنای مسأله مهمی همچون اقتصاد نمی تواند محکم چیده شود و اقتصاد اسلامی نمی تواند جنبه اجرایی پیدا کند.

استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم گفت: اگر جریان نظریه پردازی در حوزه علمیه شکل نگیرد مدیران نظام اسلامی مجبور می شوند از اقتصادهای بیگانه وام بگیرند و مجبور می شوند یا شرقی باشند یا غربی. بنابر این کشور اگر می خواهد در مسأله اقتصاد، دینی و اسلامی عمل کند و شعار اقتصادی را با هدف«نه شرقی و غربی» دنبال کند باید ابتدا نظریه های اقتصاد اسلامی تدوین کند.

نپرداختن به نظریات فقهی ـ حقوقی روند قانونگذاری را مختل می کند

وی ابراز داشت: فقه جزا و حقوق هم همین گونه است، مشخص نشدن نظریات حقوقی آثار عملی منفی دارد و هم در مسائل علمی اگر به شکل مطلوب بیان نشود فقه جزای اسلامی جلوه نمی کند و این گونه برداشت می شود که فقه اسلام قوانین حقوقی و جزایی ندارد؛ در حالی که همه مسائل وجود دارد اما تبدیل به نظریه نشده است، تن ندادن به نظریه پردازی، روند قانونگذاری را مختل و محدود می کند.

آیت الله شاهرودی با اشاره به دغدغه رهبر انقلاب درباره ترویج کرسی های نظریه پردازی ابراز داشت: نظریه پردازی فقهی مسأله مبارک و مهمی است؛ چون به نقش عملی اسلام می پردازد و آثار و برکات اجتماعی و کلان خود را نشان می دهد.

وی تصریح کرد: اگر فقیه بتواند مسیر تخصصی و نظری خود را پیگیری کند حتی می تواند در مباحث علوم عقلی و انسانی همچون جامعه شناسی و روانشناسی اثر بگذارد و در برابر نظریات التقاطی شرق و غرب ایستادگی کند.

استادخارج فقه حوزه علمیه قم با بیان این که در عرصه استنباط و استدلال مسائل فقهی دارای پیش شرط هایی است تا روش استدلال فقهی و متد استدلال فقهی دقیق و فنی و صحیح باشد، افزود: مسأله تنظیم و مهندسی مسائل فقهی باید در روش‌ استدلال فقهی مورد توجه قرار گیرد خوشبختانه در متون فقهی متأخر تنظیم های مهندسی و فنی در عرصه های تعریف، شروط و موانع احکام اعمال می شود.

وی خاطرنشان کرد: روش یابی در ذکر اقوال در هر جهت فقهی، تشخیص مقتضای اصل اولی در آن جهت وقتی که دلیل لفظی، و بیان ادله لفظی می تواند در فنی شدن و علمی شدن مباحث فقهی اثرگذار باشد.

نایب رییس مجلس خبرگان رهبری در ادامه گفت: کتاب جواهر مسائل را جهت بندی نکرده است و اختلاط و امتزاج موضوعات به چشم می خورد اما در کتاب حدائق این گونه نیست از ابتدا روش فنی را در پیش گرفته است و به صورت منظم به مباحث خود پرداخته است؛ از این رو بسیاری از علما دسته بندی مطلوب و مهندسی شده حدائق را نقطه قوت این کتاب می دانند.

آیت الله هاشمی شاهرودی بر ضرورت جداسازی مباحث کلی از فروع فقهی تأکید کرد و گفت: مباحث عام باید برای نظریه شدن به صورت عام بحث شود، بسیاری از بحث های عام به دلیل پرداختن به فروعات فراموش می شود مثل معاطات که مخصوص موضوع بیع نیست./918/پ201/س