مدیر گروه آیندهپژوهی پژوهشکده مهدویت:
آیندهپژوهی علم برنامه ریزی برای آینده است
خبرگزاری رسا ـ علم آیندهپژوهی از موضوعات مهم و چالش برانگیز و جدیدی است که می‌تواند در طراحی پروژه‌ها، کلان پروژه‌ها و ترسیم آینده در حوزه سیاسی، اجتماعی و فرهنگی موثر باشد.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، علم آیندهپژوهی از موضوعات مهم و چالش برانگیز و جدیدی است که می‌تواند در طراحی پروژه‌ها، کلان پروژه‌ها و ترسیم آینده در حوزه سیاسی، اجتماعی و فرهنگی موثر باشد. از این رو گفتگویی با حجتالاسلام رحیم کارگر مدیر گروه آیندهپژوهی پژوهشکده مهدویت انجام شده است که توجه علاقهمندان را به آن جلب میکنیم.
معنا و مفهوم آیندهپژوهی
حجتالاسلام رحیم کارگر در ارتباط با مفهوم آیندهپژوهی اظهار داشت: موضوع آیندهپژوهی امروزه از موضوعات بسیار مهم و حائز اهمیت است. واقعاً برای اخذ تصمیمات درست و برنامه ریزی‌های مناسب و ارائه سیاست‌های بجا و موثر برای یک کشور یا سازمان یا نهاد، نیاز هست که اطلاعات نسبتاً درست و دقیقی از آینده داشته باشیم. یعنی بتوانیم با نگاه باز و روشن به آینده و تأملات علمی و روشمند درباره آینده، اطلاعات و آگاهی‌های مناسبی از آینده داشته باشیم و براساس آن‌ها اقدام به برنامه ریزی کنیم. در اینجا دانش آیندهپژوهی وارد شده و با ارائه یکسری روش‌ها و اصول نظام‌مند در صدد کشف و شناخت و مدیریت آینده است. بر این اساس آیندهپژوهی بیشتر از آنکه دانش پیشگویی و یا غیب‌گویی باشد دانش مدیریت آینده است.
آیندهپژوهی چگونه می‌تواند به برنامه ریزی‌های ما کمک کند؟
وی در پاسخ به این پرسش که آیندهپژوهی چگونه می‌تواند ما را در پیشبرد اهداف آینده یاری رساند، اظهار داشت: دانش آیندهپژوهی ضمن رصد کردن تغییرات مستمر یا منقطع و شناسایی روندها و کلان روندها و با توجه به یکسری از پیشران ها و سیگنال‌ها، تغییر می‌نماید و دورنمایی از آینده ارائه می‌دهد و براساس آن یکسری از توصیه‌ها و پیشنهادها را برای رودررویی با آینده ارائه میکند.
وی ادامه داد: از نگاه آیندهپژوهی آینده برخاسته از چهار مؤلفه است. 1.رویدادها 2.روندها 3.اقدامات 4.نوآمدها. این چهار مؤلفه با هم آینده ممکن ما را میسازند.
وقتی که ما نسبت به آینده خود اطلاعاتی بدست آوریم می‌توانیم به خوبی فرصت‌ها و تهدیدها را شناسایی کنیم و متناسب با هر یک، راهبردها و سیاست‌های آینده‌نگرانه ای اتخاذ کنیم. پس آیندهپژوهی عبارت است از شناخت و کنترل آینده. زیبایی آیندهپژوهی به خاطر این است که ما را در حال به آینده می‌کشاند اما نه در خیال و گمان، بلکه آینده ای که نتیجه و دستاورد برنامه های درست ما است. بر این اساس بخش اعظم آینده از تصمیم گیری‌های درست و اقدامات اساسی ما شکل میگیرد.
مدیر گروه آیندهپژوهی پژوهشکده مهدویت اضافه کرد: آیندهپژوهی با سه رویکرد 1.هنجاری 2.اکتشافی 3.تصویر پرداز، سعی میکند به نیازهای متفاوت جامعه بشری پاسخ بدهد. در واقع با این سه رویکرد آیندهپژوهی هم بعد اکتشافی و شناخت از آینده را مورد توجه قرار می‌دهد، هم به یکسری سیاست‌ها و برنامه ریزی‌ها مبادرت می‌ورزد و هم اینکه تصویری زیبا و روشن از آینده مطلوب ارائه می‌دهد. آنچه که برای آیندهپژوهی مهم است تغییر وضعیت فعلی به یک وضعیت مطلوب و درست است که پیوند عمیقی هم با گذشته و هم با آینده دارد.
جایگاه آیندهپژوهی در معارف دینی
عضو هیأت علمی پژوهشگاه در ارتباط با این سؤال که جایگاه آیندهپژوهی در معارف دینی را چگونه ارزیابی می‌کنید، اظهار داشت: در واقع این سؤال بر این مبنا است که می‌توانیم آیندهپژوهی دینی داشته باشیم یا نه؟ آیندهپژوهی یک ریشه در گذشته طولانی بشر دارد، و یک ریشه هم در تحولات جدید و عصر حاضر. در هر صورت مطالعه آینده یک دانش جدید است که تفاوت‌های بارزی با طالع بینی، رمالی، ستاره شناسی و... دارد.
وی ادامه داد: روشن است که در همه این‌ها آینده مورد توجه است ولی آیندهپژوهی به جای استفاده در روش‌های سنتی و غیر قابل قبول، سعی میکند از روش‌های ملموس و دقیق‌تری استفاده کند و کارشناسان بسیاری را درگیر نموده و از تضارب آرا نتیجه گیری خوبی بدست آورد. در آیندهپژوهی کسی مدعی دانستن غیب نیست، به همین خاطر توجه خود را معطوف ساختن آینده کرده است.
حجتالاسلام کارگر اضافه کرد: این آیندهپژوهی با مبانی غربی و سکولار شکل گرفته چون در مؤلفه های شناخت آینده بحث مشیت و قدرت الهی را نادیده گرفته و برای اراده انسان نقش مستقل قائل شده است. از این رو است که باید با شکل دادن به آیندهپژوهی دینی و اصلاح و بازسازی مبانی و اصول و روش‌های آن، رویکرد دینی را در مطالعات آینده اتخاذ کنیم، ضمن اینکه برای اراده های انسانی در تغییرات آینده اهمیت قائل هستیم نقش قدرت الهی و نیروهای غیبی را نیز نباید نادیده بگیریم.
وی ادامه داد: همچنین باید به مسائل معنوی اخلاقی نیز توجه کنیم و ارتباط ظاهر با باطن و مادیات با معنویات را مورد توجه قرار دهیم. به عنوان نمونه آیندهپژوهی غربی نمی‌تواند نسبت به تأثیر فساد و انحرافات بر آینده اطلاعی داشته باشد اما از دید قرآن، پاره ای از تحولات آینده به علت فساد و تباهی انسان‌ها و رفتارهای ناشایست آن‌ها است. در اینجا آیندهپژوهی دینی علاوه بر استفاده از روش‌هایی مانند دلفی، ره نگاشت، سناریو و ...و توجه به مسائل ظاهری و مادی به مسائل باطنی و معنوی نیز توجه کرده و تأثیرات آن‌ها را در تغییرات و تحولات نادیده نمیگیرد. پس ما می‌توانیم یک آیندهپژوهی دینی مستقل داشته باشیم که مورد قبول دین هم هست و اتفاقاً بسیار کارآمدتر از سایر آیندهپژوهیها است.
وی در ادامه بیان داشت: مهم‌ترین وجه آیندهپژوهی بعد چشم انداز ساز آن است. از آنجا که در اسلام جامعه مطلوب و آرمانی همیشه مورد توجه است سعی میکند بشر را به این سمت سوق دهد که ضمن توجه به چشم انداز مطلوب دینی، جامعه را در آن مسیر قرار دهد.
کاربرد آیندهپژوهی در مطالعات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی
حجتالاسلام کارگر در ادامه خاطر نشان کرد: آیندهپژوهی امروزه می‌تواند کاربرد فراوانی در مطالعات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ...داشته باشد. متأسفانه امروزه در ایران به خصوص مراکز حوزوی یا توجه کمتری به آیندهپژوهی شده یا نگاه ناقص و نادرستی نسبت به آن می‌شود. در واقع بعضی از مؤلفه های آیندهپژوهی گرفته می‌شود و بدون توجه به مؤلفه های آن یکسری اقدامات به اسم آیندهپژوهی صورت میگیرد.
وی افزود: باید توجه کنیم که امروزه علت موفقیت بسیاری از شرکت‌ها و مراکز اقتصادی تجاری دنیا استفاده درست از آیندهپژوهی است. یعنی شرکت‌هایی مانند سونی، اپل و ... با استفاده درست از آیندهپژوهی، بخصوص با خلق چشم اندازهای مناسب، توانسته‌اند گوی سبقت را از سایر رقبای تجاری بربایند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه ادامه داد: براین اساس مطالعات آیندهپژوهی در مطالعات سیاسی ضمن رصد کردن تحولات مربوط به صلح و جنگ، روابط کشورها، تعاملات سازمان‌های بین‌المللی، طرح موضوعات جهانی مانند تروریسم و ... سعی میکند نسبت به عواقب تصمیم گیری‌ها و برنامه های کشورها هشدارهای لازم را ارائه دهد، و دورنمایی از سیاست بین‌الملل داشته باشد.
این پژوهشگر حوزه مهدویت و آیندهپژوهی ادامه داد: در زمینه اقتصادی و تجاری نیز آیندهپژوهی ضمن شناسایی نیازهای آینده بشر، سمت و سوی رقابت‌های اقتصادی را به سمت مطلوب تغییر می‌دهد و بحران‌های اقتصادی مانند بیکاری، تورم و... را گوشزد میکند.
وی در رابطه با حضور آیندهپژوهی در حوزه فناوری نیز بیان داشت: آیندهپژوهی درحوزه فناوری ورود بسیار جالبی داشته و مهم‌ترین وجه آن ایجاد تکنولوژی‌های جدید در آینده است. اگر قبلا رمان نویس ها با تخیل خود از تکنولوژی آینده صحبت می‌کردند، اکنون متخصصان در واقعیت از نانوتکنولوژی، هوش مصنوعی و ... صحبت میکنند.
وی اضافه کرد: آیندهپژوهی در حوزه زیست محیطی نیز با نگرانی بحث آینده محیط زیست را پیگیری میکند و آینده کره زمین را به طور مستمر رصد میکند و از خطرات آلاینده‌ها و اقدامات انسانی محیط زیست صحبت میکند. و در نهایت امروز آیندهپژوهی با ورود به مطالعات اجتماعی و فرهنگی، نقش بسیار مهمی را در عرصه فرهنگ و اجتماع ایفا میکند. در واقع وضعیت شهرنشینی، وضعیت سالمندی جهان، ترافیک، خانواده و امثال این‌ها از مسائل مورد علاقه آیندهپژوهی است که پروژه های مهمی را در این زمینه انجام داده‌اند./9191/د101/ی
ارسال نظرات