اعتکاف؛ خلوت با معبود

در ماه مبارک رجب که مزین به میلاد مطهر امام علی (ع) شده است، اعتکاف و خلوت کردن با خالق هستی، می‌تواند انسان را به اوج قرب الهی برساند و برکات زیادی را در زندگی دنیوی و اخروی انسان به ارمغان آورد. در این نوشتار برانیم تا به این مسأله عبادی پرداخته و اثرات فردی و اجتماعی اعتکاف را تبیین کنیم.

مفهوم اعتکاف

در لغت، اعتکاف از ماده عکوف است و به معنای اقامت کردن است و در اصطلاح ماندن در مسجد برای راز و نیاز با خداوند متعال است، چنان‌چه در قرآن چنین آمده است: «وَأَنتُمْ عَاکِفُونَ فِی الْمَسَاجِدِ»(1)یعنی انسان در مسجد با نیت الهی با پروردگارش خلوت کند.

اهمیت اعتکاف

اعتکاف، گریز از لذت گرایى و مهار حس خود محورى و برترى جویى و بازگشت دنیاطلبی به سمت قبله هستى است. خود سازى و استمداد از آستان قدس ربوبى از مهم‌ترین برکات‏ اعتکاف است. اعتکاف فرصتى است تا انسان براى بازگشت‏ به خویش و خداى خویش، هزینه کند تا از هیاهو و جنجال‌های زندگى مادى بتواند چند صباحى با خداى خود خلوت کنند و جان و روح خود را با خالق هستى ارتباط دهد. اعتکاف شرایطی را فراهم می‌کند تا انسان‌ها با توشه معنوى و اعتقادى راسخ و ایمان و امیدى بیشتر، به زندگى خود ادامه داده، خود را براى صحنه‏ هاى خطر و جهاد در راه خدا آماده سازد.

اعتکاف و ادیان الهی

در تمامی ادیان الهی، مسأله اعتکاف مطرح بوده است و امت‌های گذشته نیز در عبادتگاه‌های خود با خدا خلوت می‌کردند. اعتکاف عملی بوده که در شریعت ابراهیم از مناسک و عبادات الهی محسوب می‌شود و پیروان ایشان به این عمل مبادرت می‌ورزیدند و لذا ابراهیم و اسماعیل (ع) از طرف خداوند موظف شده بودند تا محیط لازم را برای برپایی این مراسم مهیا سازند. حضرت موسی (ع) با آن که مسؤولیت سنگین رهبری و هدایت امت را به دوش داشت، برای مدت زمانی آنان را ترک و برای خلوت با محبوب خویش به خلوتگاه کوه طور شتافت. او در پاسخ به پرسش خداوند که فرمود: چرا قوم خود را رها کردی و با عجله به سوی ما شتافتی؟ عرض کرد: پروردگارا! به سوی تو آمدم تا از من راضی شوی. (2) حضرت مریم (ع) نیز آن‌گاه که به افتخار ملاقات با فرشته الهی نائل شد، از مردم بریده بود و در خلوت به سر می‌برد. علامه طباطبائی معتقد است که مقصود از دوری مریم از مردم، بریدن از آنان و روی آوردن به اعتکاف برای عبادت بوده است.(3)

وقت اعتکاف

اعتکاف در هر زمانی که انسان بتواند حداقل سه روز در مسجد بماند، صحیح است و بهترین زمان برای آن، ماه مبارک رمضان و ماه رجب( ایام البیض ) است.

اعمال اعتکاف

شخص معتکف افزون‌بر شرایط تکلیف مانند ایمان، عقل و قدرت، باید این موارد را رعایت کند:

الف) قصد قربت

ب)سه روز روزه گرفتن

ج) وقوف در مسجد

د) پیوستگی اعتکاف

اعتکاف، بهترین عمل

خدا دوست دارد که بنده‌اش با او خلوت کند و در اثر این گوشه نشینی با خدا، بنده در زمره بهترین دوستان خدا قرار می‌گیرد، چنان‌چه پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «بهترین مردم، مؤمنی است که با مال و جان خود در راه خدا جهاد کنند و بعد از او مردی است که در جایی با خداوند خود گوشه‌نشینی اختیار کند».(4)

اعتکاف و را ه نجات

اعتکاف موجب می‌شود تا انسان از شر نفس اماره و شیطان رجیم رهایی یابد و به سوی خالق هستی پرواز کند، در روایت است که از رسول اکرم(ص) سؤال شد که راه نجات چیست؟ حضرت فرمود:«با خدایش خلوت کند و دین خود نگاه دارید و بر گناه خود گریه کنید».(5)

اعتکاف و حصن خدا

شخص معتکف در پناه خداوند است و اعتکاف موجب می‌شود که شخص از خطرات دنیوی و اخروی دور شود، از امام صادق(ع) منقول است که فرمود: «گوشه‌نشین در حصن خدا است و در حفظ و حمایت او محفوظ است، پس خوشا به حال او اگر در ظاهر و باطن از همه کس جدا و بیگانه باشد».(6)

اعتکاف و ادامه راه انبیای الهی

اعتکاف به معنای قدم گذاشتن در مسیر انبیای الهی است و همه اولیا خدا دوست داشتند که با خدا خلوت کنند و لذت معنوی کامل ببرند، در روایت است که حضرت موسی(ع) در موقع خلوت کردن با خداوند متعال ،چون ندای ربّ‌العالمین را در کوه طور شنید، بی قرار شد و صدا زد:«ای خدا، در کجا پیدایت کنم؟» ندا آمد که:« ای موسی ،من با توأم، نزدیک‌ترم به تو از جان تو و در کالبد تو هستم و از رگ جان تو و از سخن تو به دهان تو نزدیک‌ترم».(7)

حسن ختام

با اعتکاف می‌توان در سه روز، سیر الی الله واقعی را انجام داد و روح و جان خود را با خداوند متعال متصل ساخت، در این سه روز انسان حقیقت خدایی خود را کسب می‌کند و می‌تواند همراز با جامعه اسلامی، خود را آماده بری رسیدن به هدایای الهی در ماه مبارک رمضان کند و حماسه معنوی را در این ایام مبارک برای خود و محیط پیرامونش به ارمغان آورد.

پی نوشت‌ها:

1. بقره، 187

2. . طه :83و84

3.مریم، 16

4. معراج السعادة، ص 620 و621

5.همان

6.همان

7. کشف الاسرار و عدة الأبرار، ج 1، ص 507.

غلامرضا صالحی/978/ی703/ن