مدارس علمیه، زمانی را برای بحث آزاد پیش بینی کنند
به گزارش خبرگزاری رسا، کتاب«نسیم هدایت، رهنمودهای بزرگان به طلاب جوان» تدوین شده از سوی علی وافی، دربردارنده چهل پرسش و پاسخ درباره آداب و رموز طلبگی و صد‌ها نکته آموزنده درباره شیوه طلبگی است.
با توجه به اهمیت طرح این مباحث برای طلاب به ویژه طلاب جوان و تازه‌وارد به حوزه‌های علمیه، خبرگزاری رسا اقدام به انتشار بخشی از محتوای این کتاب کرده است.
در بخشی از این کتاب، حضرت آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی به این پرسش که «با وجود تهاجم فرهنگی، از طریق کتاب‌ها و قلم‌های مسموم و نیز قرائت‌های گوناگون از مباحث دینی و ایجاد شبهه در ذهن افراد، مطالعات جنبی و غیر درسی را چگونه می‌بینید و برای رفع شبهات و مصون ماندن از آفات، چه پیشنهادی می‌فرمایید که برای یک طلبه قابل اجرا باشد؟» این‌گونه پاسخ داده است:
در این مورد، هم طلبه‌ها مختلفند، هم محیط ها با هم تفاوت دارند.
فرض بفرمایید طلبه‌ای آمده، چند سالی درس بخواند و مدرکی در حد لیسانس، یا سطح دو حوزه بگیرد، بعد هم برود دنبال کاری. مثل منبر و محراب یا در اداره و نهادی مشغول بشود و یا اصلا تحصیل را رها کند و به دنبال کار آزاد برود. بعضی می‌خواهند سالیان بیشتری درس بخوانند، ده پانزده سال تحقیق کنند، کار کنند و به اصطلاح ملا بشوند. و بالاخره کسانی می‌خواهند در علوم، متخصص بشوند.
پس لااقل سه نوع هدف را می‌توانیم برای درس خواندن طلبگی در نظر بگیریم:
1ـ آن‌هایی که قصد دارند فقط یک دوره محدودی درس بخوانند. این عده، باید جواب شبهات را در حدی که برایشان پیش می‌آید، در همین دوران 4 ـ 5 ساله یاد بگیرند، چون در آینده فرصتی ندارند.
آشنایی با شبهات و پاسخ آن را باید در همین حوزه بیاموزند. پس هر کس باید برنامه درسی‌اش طوری باشد که لااقل پاسخ این شبهات رایج را بیاموزد، آنهم در حدی که بتواند هم خودش را قانع کند هم امثال خودش را. این یک جور کار است و طبعا باید در برنامه‌شان پاسخ به این گونه سؤالات و شبهات هم گنجانده شود.
2ـ کسانی که می‌خواهند سطح‌های عالی‌تری را بگذرانند. برای این گروه باید درس‌های جنبی ویژه و یک برنامه ریزی بلند مدت، در نظر گرفت. چون کسی که می‌خواهد ده سال، دوازده سال در حوزه بماند، با کسی که قصد چهار پنج سال ماندن دارد، فرق می‌کند. او، هم فرصت بیشتری دارد، هم کمیت بیشتری از مطالب را می‌تواند یاد بگیرد و هم با کیفیت بهتر و عمیق‌تری.
3ـ نهایتا آن‌هایی که می‌خواهند متخصص بشوند. ممکن است کسانی در همین مسائل شبهات اعتقادی متخصص شوند، مثل کسانی که در فلسفه و کلام و امثال این‌ها، تخصص دارند. بدیهی است برای این افراد، مطالب باید در سطح بسیار عمیق بررسی شود. کسی که از اول بنایش بر این است که مثلا مسائل اعتقادی را در سطح عالی بررسی کند و در این رشته متخصص شود، باید هم و غم خود را صرف تحصیل در این موضوع کند و آن‌ها را کاملا عمیق، بررسی کند.
اما کسی که نمی‌خواهد در این مسائل متخصص بشود، دیگر لزومی ندارد که همزمان به فلسفه و کلام و اینجور مسائل هم بپردازد. به علاوه ضرورتی ندارد که از همین ابتدا بخواهد به همه مراجعات و شبهاتی که در این زمینه مطرح می‌شود، پاسخ دهد، ولی اگر در معاشرتش با فامیل یا بعضی از آشنایان و اطرافیان به گونه‌ای است که کم و بیش مراجعاتی دیده می‌شود و توقع دارند که جواب سؤالاتشان را بدهد، یا این‌که خودش با کسانی معاشرت دارد که شبهات را القا می‌کنند و او دچار اضطراب و شک و تردید می‌شود، باید به اندازه رفع ضرورت جواب‌هایش را یاد بگیرد.
پس برای همه نمی‌شود یک فرمول خاص را پیشنهاد کرد. ولی اجمالا با توجه به این‌که امروز شبهات خیلی گسترده است، شاید بشود پیشنهاد کرد همانطور که اکنون تا اندازه‌ای در حوزه رایج شده، در کنار درس‌های اصلی، درس‌های جنبی هم باشد که به این‌گونه موضوعات بپردازد و شاید بهتر این باشد که جلسات گفت‌وگوی آزاد باشد.
فرض بفرمایید در روزهای تعطیلی، مثلا روزهای پنج‌شنبه و جمعه، رییس مدرسه یا مربیان ترتیبی بدهند که هر طلبه‌ای هر سؤالی دارد مطرح کند. چون اگر کسی بخواهد بطور آکادمیک جواب این سؤالات را بخواند خیلی طول می‌کشد. مثلا یک نفر سؤالی درباره معجزه دارد، مثل این‌که معجزه چیست، فرقش با علوم فلان و بهمان چیست، یا شبهاتی در این زمینه دارد. اگر بخواهد آن‌قدر صبر کند تا یک دوره کلام و فلسفه بخواند و پاسخ این شبهات را بیابد، سال‌ها طول می‌کشد. اما ممکن است در یک جلسه سؤالش را مطرح کند و جوابش را بگیرد.
این است که من خیال می‌کنم با توجه به شیوع این شبهات، خوب است در برنامه‌های مدارس، زمانی را برای بحث آزاد پیش بینی کنند، که مثلا در حد یک ساعت، دو ساعت، طلبه‌ها سؤالات خاصی را که برایشان پیش می‌آید مطرح کنند. منتهی موضوع آن باید مشخص باشد و هر کسی به طور پراکنده هر جور سؤالی را طرح نکند.
فرض کنید یک جلسه برای سؤالات اعتقادی باشد، یک جلسه هم درباره مسائل اجتماعی ـ سیاسی، و همین‌طور بحث‌های دیگری که لازم به نظر می‌رسد. این بحث آزاد بدون این‌که کتاب و درس و امتحانی در کار باشد باید برگزار شود، و اما بحث‌های تخصصی باید در همان دوره‌های تخصصی مطرح شود که هر کس در رشته تخصصی خود به بررسی عمیق مسائل بپردازد.
شایان ذکر است، علاقه‌مندان به تهیه این کتاب می‌توانند به انتشارات شفق به نشانی قم ـ خیابان شهدا ـ کوچه 22 مراجعه کنند یا با شماره 7741028 پیش شماره 0251 تماس بگیرند./997/پ202/پ