شاخصههای فردی سبک زندگی اسلامی در تعامل انسان با خویش
حجت‌الاسلام حسن امیرانصاری، مدیر امور پژوهشگران و انجمن‌های علمی جامعةالمصطفی العالمیه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا گفت: اسلام برای تمام شاخه‌های زندگی انسان طرح و برنامه دارد.
وی افزود: در اسلام زندگی انسان را محور قرار داده‌اند؛ انسان در تعامل با خود، هم‌نوعان و با نظام‌ها و حکومت‌های مختلف قرار دارد.
این محقق و پژوهشگر حوزوی ادامه داد: تعامل فرد مسلمان با نظام اسلامی به گونه‌ای و با نظام کفر و الحاد به شکلی دیگر است؛ در برابر یکی باید قیام کند و در برابر دیگری تکالیف و حقوقی دارد.
رهنمودهای اسلام درباره شؤون مختلف انسان، سبک زندگی را می‌سازد
وی بیان داشت: انسان همچنین با حیوانات، محیط زیست، اشیاء، پرندگان، درختان، و مانند آن تعامل دارد و اسلام برای همه این ارتباط‌ها الگو و رهنمودی را بیان می‌کند که حاصل این الگوها پیشنهاد سبکی برای زندگی است.
حجت‌الاسلام امیرانصاری به بیان محورهای اسلام در موضوع تعامل انسان با خود پرداخت و گفت: مهم‌ترین موضوعی که انسان در تعامل با خود در نظر گرفته، توجه به خود و تفکر و تدبر در وجود انسان است.
وی گفت: امام علی(ع) فرمودند «لاخیر فی عبادة لیس فیها تفقه» یعنی هیچ خیری در عبادتی که در آن تفکر نباشد، نیست؛ اولین قدمی که بر می‌داریم دست‌یابی به معرفت و شناخت نسبت به خود است و به طور قطع کسی که خودش را شناخته خدا را می‌شناسد.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان این‌که انسان برای فهم سبک زندگی باید ابتدا خود را بشناسد، اظهار داشت: انسان باید ویژگی‌ها و ظرفیت خود مانند فطرت انسانی‌اش را بشناسد و به دنبال رفع نیازهای فطری‌اش باشد.
تفکر اولین شاخصه سبک زندگی فردی است
وی ادامه داد: انبیاء برای این آمدند تا«لیثیروا لهم دفائن العقول، گنجینه‌های انسان را شناسایی کنند» و این گنجینه‌ها را به مقام فعلیت برسانند.
وی خاطرنشان کرد: اولین شاخصه سبک زندگی فردی معرفت و تفکر است، زیرا بعد از تفکر و معرفت حرکت صورت می‌گیرد، ما برای این تفکر و اندیشه نیاز به دانش داریم و در اسلام اهمیت فراوانی برای دانش قائل شده‌اند، این خود یکی از شاخصههای سبک زندگی است که چه چیزی را و از چه کسی فرابگیریم.
حجت‌الاسلام امیرانصاری با اشاره به این‌که با ضرورت یافتن علم‌آموزی، اسلام به بیان آداب تعلیم و تعلم پرداخته است، گفت: در شرع مقدس آمده است که «خذ الحکمة حتی من افواه المجانین» یعنی به انسان یاد می‌دهند که حکمت را بگیرد اگرچه از زبان آدم‌های مجنون باشد؛ همچنین آموزش قرآن و علوم قرآنی نیز مورد تأکید دین است.
وی ادامه داد: یکی از مسائلی که انسان نیاز به یادگیری آن دارد، یادگرفتن علومی است که انسان به آن نیاز می‌یابد، پیامبر(ص) فرمود علم را بیاموزد اگرچه در چین باشد، در چین علم دینی نبوده است، بلکه علم زندگی و رفع نیازها وجود داشته است.
تلاش و کوشش مورد توجه اسلام است
مدیر امور پژوهشگران و انجمن‌های علمی جامعةالمصطفی العالمیه خاطرنشان کرد: پس از تفکر و کسب دانش نیاز به تلاش برای زنده ماندن و کسب درآمد داریم، اسلام نیز در سبک کار و تلاش و تأمین معاش توصیه‌هایی کرده است.
وی ادامه داد: اسلام اهمیت بسیاری به تلاش و کار داده است و انسان را ازکسلی و تنبلی بر حذر داشته است؛ در روایتی داریم «کسالت به دین و دنیای انسان ضرر می‌رساند».
حجت‌الاسلام امیرانصاری ابراز داشت: هر کسی بر اساس تلاش و کوشش، نصیب می‌برد« ان لیس للانسان الا ما سعی»، یکی از سؤالاتی که مقام معظم رهبری در این موضوع مطرح کردند این است که چرا فرهنگ کار جمعی ضعیف است؟
وی با بیان این‌که متأسفانه فرهنگ کار جمعی در ایران با وجود تأثیرگذاری بیشتر آن ضعیف است، ادامه داد: مرحوم علامه مجلسی در نوشتن بحار از وجود نزدیک به 200 محقق و نویسنده بهره برد، از شاگردانشان استفاده کردند در دوران معاصر نیز آیت‌الله مکارم شیرازی در نوشتن تفسیر موضوعی خود، تفسیر نمونه، با جمعی از اندیشمندان همکاری کردند.
در کار گروهی ضعیف هستیم
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: در کارهای تولیدی زمانی که به صورت گروهی عمل می‌کنیم، کارها با قوت بیشتری دنبال می‌شود؛ همچنین در کارهای صنعتی و اقتصادی اسلام تأکید می‌کند که کار گروهی داشته باشید و از نقاط قوت یکدیگر بهره‌مند شوید و باید آسیب‌شناسی کنیم که چرا فرهنگ کار جمعی ضعیف است؟
وی با اشاره به این‌که یکی از محورهای سبک زندگی دینی این است که انسانی که می‌خواهد تفکر کند و در ادامه به تلاش و کوشش بپردازد، به بدن جسمانی خود نیاز دارد؛ تصریح کرد: بعضی به این بدن دنیایی خود ضرر وارد می‌کنند؛ اما یکی از اصول در سبک زندگی دینی حفظ این بدن است؛ ضرر رساندن به بدن در نگاه دینی حرمت دارد؛ اسلام در زمینه حفظ بدن مباحث گسترده‌ای را به میان می‌آورد.
حجت‌الاسلام امیرانصاری خاطرنشان کرد: به عنوان مثال، مسافرت که یکی از عواملی است که اسلام برای سالم ماندن توصیه کرده است؛ مسافرت در سلامت بدن تأثیر دارد، در حدیثی داریم که «سافروا تصحوا»، همچنین روایت بسیار زیبایی از امام علی(ع) وجود دارد که فرمودند در مسافرت فایده‌های بسیاری وجود دارد و آن فایده‌ها را برمی‌شمرند.
وی با بیان این‌که یکی از عوامل سلامتی سکوت است، ادامه داد: روایات مختلفی درباره سکوت و رابطه آن با سلامتی وجود دارد؛ پس اگر کسی می‌خواهد در سبک زندگی دینی موفق شود ابتدا باید خودش را از نظر روحی حفظ کند و گناه نکند و سالم هم باشد.
سالم نگاه داشتن بدن یکی از شاخصههای سبک زندگی دینی است
این محقق و پژوهشگر حوزوی بیان داشت: مواظبت بر طعام نیز یکی از عوامل سلامتی بدن است، در حدیثی آمده: «من قل طعامه، صح بدنه، و صفا قلبه، و من کثر طعامه سقم بدنه و قسا قلبه»؛ سبک زندگی اسلام منظومه‌ای گسترده است که در تمام زوایای زندگی انسان الگو معرفی می‌کند، در غذا می‌گوید اگر کسی غذاش کم باشد بدنش سالم‌تر می‌ماند و قلبش هم با صفا می‌شود.
وی ادامه داد: رسول خدا(ص) فرمود: «نعمتان مجهولاتان» یعنی دو نعمت هستند که شناخته نیستند و آن دو امنیت و عافیت هستند، اینجا نیز توصیه اسلام به سلامتی را می‌بینیم، پس یکی از شاخصههای و قطعه‌های سبک زندگی فردی این است که ما سبک سالم نگاه داشتن بدن خود را یاد بگیریم زیرا با این بدن می‌توان نماز شب خواند، جهاد کرد، کمک به همسایگان کرد و روزی خانواده خود را تأمین کرد
حجت‌الاسلام امیرانصاری خاطرنشان کرد: قصد ما در این گفت‌وگو کلی‌گویی نیست، قصد ما بیان جزییات است، می‌خواهیم بگوییم که اسلام برای سبک زندگی برنامه دارد، اسلام به همه جنبه‌ها توجه کرده و جاهایی که به طور مستقیم اشاره نکرده جملاتی آورده که از آن می توان خواسته اسلام را دریافت.
وی ادامه داد: اسلام درباره بهداشت بدن مانند نظافت دهان و دندان، آداب دستشویی رفتن تأکیدات بسیاری دارد، آیا می‌توان گفت اسلامی که برای ناخن گرفتن و نظافت این همه بحث کرده است آیا می‌تواند برای سبک اجتماعی زندگی برنامه‌ای نداشته باشد؟
انسان باید برای فقیر نبودن تلاش کند
مدیر امور پژوهشگران و انجمن‌های علمی جامعةالمصطفی العالمیه اظهار داشت: یکی از موضوعات محوری سبک زندگی اسلامی توجه به عقل و اهمیت آن است، اسلام به عوامل عقل‌زدایی اشاره کرده، شرب خمر را حرام دانسته چون عقل انسان را تباه می‌کند، انسان را از کبر، خودپسندی، فقر و نادارای، و همنشینی با نادان برحذر داشته است.
وی با بیان این‌که در سبک زندگی اسلامی انسان باید برای فقیر نبودن تلاش کند، خاطرنشان کرد: انسان باید برای رهایی از فقر سعی خود را به کار بندد و هم زاهدانه زندگی کند و به دنیا دل نبدد، پیامبر(ص) از کسانی که فقط و فقط نماز می‌خواندند و به درآمدزایی و تولید نمی‌اندیشیدند بیزار بودند.
حجت‌الاسلام امیرانصاری بیان کرد: بیهوده‌گویی و شوخی‌های بسیار نیز از موارد منع شده از سوی شرع است، اسلام در موضوع لباس پوشیدن نیز بحث‌هایی مانند آداب غذا خوردن، نوع حلال و حرام بودن غذا، سیره پیامبر(ص) در خوردن وعده غذایی، استفاده از گوشت، نظافت در غذا خوردن، کم خوری، و .... دستوراتی دارد.
وی با بیان این‌که پوشاک نیز یکی از قطعه‌های کامل‌کننده سبک زندگی اسلامی است، تصریح کرد: در اسلام از چگونه پوشیدن اسلام سخن به میان آمده است، روایات زیادی با این مضمون که انسان نباید تنگ بپوشد، نه نازک‌پوش باشد، نه لباس او ضخیم باشد، در کدام مکتب این همه دقت وجود دارد؟
جایگاه مسکن در سبک زندگی دینی
این محقق و پژوهشگر حوزوی اظهار داشت: در اسلام گفته است که لباسی بپوشید که انگشت‌نمای مردم نشوید، لباسی بپوشید که کوتاه نباشد و بحث‌های بسیاری که فرصت آن نیست.
وی بیان داشت: اسلام در موضوع مسکن بحث‌های را مطرح کرده است، رهبر معظم انقلاب نیز در بیانات خود در جمع جوانان استان خراسان شمالی به الزامات آپارتمان‌نشینی اشاره کردند؟ این‌که آیا این الزامات رعایت می‌شود؟
حجت‌الاسلام امیرانصاری خاطرنشان کرد: در این موضوع بحث مسکن و امکانات مسکن نیز مطرح می‌شود؟ تجهیز مسکن چگونه باشد؟ رفاه مسکن در چه حدی باشد؟ اگر کسی مسکن خوب با تجهیزات عالی داشت آیا به آرامش دست می‌یابد فرهنگ آپارتمان نشینی چگونه باید باشد؟ انسان در آپارتمان خانه‌اش چگونه زندگی کند؟ نوع سبک و سازه آن چه باشد؟ این‌ها زیرشاخه‌هایی از سبک زندگی دینی در موضوع مسکن است.
وی ادامه داد: در اسلام سفارش شده که منزل گونه‌ای ساخته شود که نور خورشید به آن بتابد، جهت قبله آن معلوم باشد، روایاتی داریم که داشتن مسکن وسیع را از سعادت مرد دانسته است که این موضوعات جای بحث و بررسی بسیار دارد./914/ ز503/ن