نظریه ابتناء نقد و بررسی می‌شود
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کتاب نظریه ابتناء با نظریه‌پردازی حجت‌الاسلام علی اکبر رشاد، رییس و عضو هیأت علمی گروه منطق فهم دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 23 اردیبهشت‌ماه در بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نقد و بررسی می‌شود.
کتاب «نظریه ابتناء، برساختگی تکون و تطور معرفت دینی بر تاثیر متداوم مبادی خمسه» که نخستین کتاب منتشره توسط هیات حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره از کرسی‌های موفق برگزار شده که به تبیین نظریه ابتناء حجت‌الاسلام رشاد پرداخته است.
این نظریه، چهار اصل کلی دارد: اول، فرآیندمندی تکوّن معرفت و برآیندوارگی معرفت دینی، دوم، دوگونگی سازکارهای دخیل در تکون معرفت دینی و بالتبع امکان سرگی و ناسرگی معرفت دینی، سوم، پیاموارگی دین و شمول آن بر اضلاع و مبادی خمسه دخیل در فهم دین به‌عنوان پیام الهی و چهارم، برساختگی کشف و کاربرد صائب و جامع دین بر کشف و کاربرد صائب و جامع مبادی به‌حق دخیل.
نگارنده به تبیین اصل نخست پرداخته و می‌گوید: معرفت آدمی، برآیندی است که در فرآیند تأثیر ـ تعامل عوامل معرفتی و غیرمعرفتی، فراخور و نافراخور، خودآگاه و ناخودآگاهِ بسیاری صورت می‌بندد و تفهم و تعرف، غیر از ترجمه و تلقی است. تکوّن معرفت دینی نیز که یک نوع معرفت است، از همین قاعده پیروی می‌کند. این اصل بلکه کلیت نظریه ابتناء به لحاظ معرفت‌شناختی، مبتنی بر انگاره معرفت‌شناختی است که از آن به «سازه سه ضلعی سازکار ساخت معرفت» تعبیر می‌کنیم.
وی با اشاره به اصل دوم نظریه، می‌نویسد: این اصل بیان می‌کند که عوامل دخیل بر تکوّن و تطور دینی دو گونه‌اند: اول، عوامل حقاً و به‌حق دخیل، مانند کارکردهای عقل در فهم دین و فعل دینی. دوم، عوامل حقاً و نابه‌حق دخیل؛ مانند دخالت خصوصیات روان‌شناختی مجتهد یا مجری دین در فهم دین و فعل دینی.
نویسنده، اصل سوم را مهم‌ترین رکن نظریه ابتناء برشمرده و معتقد است که چون دین، یک پیام است، دارای اضلاع پنج‌گانه‌ای است: پیام‌دهنده، محتوای پیام، پیام‌گیرنده، ابزارها یا راه‌های پیام‌رسانی، متعلَق و موضوع پیام. فهم پیام مستلزم تفطن و توجه به خصوصیات ارکان پیام است؛ از این‌رو به حکم پیاموارگی دین، مبادی مصدرشناختی، دین‌شناختی، قلمروشناختی، مخاطب‌شناختی و معرفت‌شناختی می‌تواند به‌مثابه عوامل حقاً و به‌حق دخیل در فرآیند اکتشاف دین و اعمال آموزه‌های دینی نقش‌آفرین باشد و لحاظ شود.
وی درباره اصل چهارم نظریه ابتناء می‌نویسد: «در صورت برخورداری از تلقی صائب و جامع از ماهیت و کارکردهای مبادی خمسه و عناصر تشکیل‌دهنده آن‌ها و نیز با استقراء و استقصاء و طبقه‌بندی و قاعده‌مندسازی تعامل و تأثیر مبادی در فرآیند فهم دین و فعل دینی و پیشگیری از تأثیر متغیرهای نابه‌حق دخیل می‌توان به کشف صائب و جامع گزاره‌ها و آموزه‌های دینی و نیز شیوه اجرای کارآمد و روزآمد آن دست یافت.
هم‌چنین در این کتاب افزون بر درج سوابق علمی آقای رشاد، کارنامه علمی داوران و ناقدان نظریه ابتناء در فصول جداگانه‌ای، آورده شده است.
یادآور می‌شود، حجت‌الاسلام علی اکبر رشاد، عضو هیأت علمی گروه منطق فهم دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سومین جشنواره بین‌المللی فارابی که در سال 1388 برگزار شد به خاطر ارائه «نظریه ابتناء» به عنوان نظریه‌پرداز برجسته انتخاب شد.
گفتنی است، کتاب نظریه ابتناء اثر حجت‌الاسلام رشاد، جمعه 23 اردیبهشت‌ماه از ساعت 16:30 تا 18:30 در تالار نظریه‌پردازی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نقد و بررسی خواهد شد. /920/پ203/ع