بررسی بسترهای فرهنگی و اجتماعی توهین به مقدسات ضروری است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، محمود حکمت‌نیا، معاون آموزش و پژوهش پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پیش از ظهر امروز در سومین نشست تخصصی حقوق ادیان، ضرورت برگزاری سلسله نشست‌های تخصصی حقوق ادیان را بررسی ابعاد مختلف آن و طرح موضوعاتی دانست که از سوی پژوهشگران به فراخور حوزه‌های مطالعاتی آنان ارائه می‌شود.
وی با بیان این‌که در نظام حقوق بشر، حق‌ها دارای انواعی مانند حق آزادی بیان، حق مالکیت، حق حضانت و حق تشکیل احزاب و مانند آن هستند، به توضیح مختصری در خصوص نظریه هوفلد پرداخت و ابراز داشت: هوفلد یک روش‌شناسی برای تحقیق حق ارائه می‌دهد و دارای نظریه اتومیک است و کاری به عنوان‌های حق ندارد.
حکمت‌نیا افزود: هوفلد در صدد است با روش اتمیک که برگرفته از روش‌های هندسی است حق را به عناصر بسیطی تجزیه کند و وقتی به عناصر بسیط دست یافت، این حق‌های موجود در قوانین را یا در نظام حقوقی یا نظام حقوقی بین‌المللی و در مکاتب در قالب‌هایی تحلیل کند که این حق‌های تحلیل شده ممکن است دارای ماهیت بسیط یا مرکب باشند.
معاون آموزش و پژوهش پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی روش هوفلد را یک روش تحقیق حق دانست و با بیان این‌که براساس حق دین بر دین‌داری، حق تغییر دین را داریم، گفت: زمانی می‌خواهیم به لحاظ فلسفی حقی را توجیه کنیم و در جای دیگر در صدد توصیف این حق برمی‌آییم.
وی در ادامه سخنان خود به تبیین موضوع حقوق ادیان و توهین به ادیان پرداخت و اهمیت آن را در مداخله قدرت‌های سیاسی در ترویج توهین به ادیان، توجه رسانه‌ها، توجه قدرت‌های سیاسی، عکس‌العمل‌های مسلمانان و قلمرو جهانی مورد بررسی قرار داد.
حکمت‌نیا بیان داشت: یکی از موضوعاتی که به ویژه در دو دهه اخیر در سطح جهانی مطرح شد و به شدت مورد توجه رسانه‌ها و پاره‌ای از قدرت‌های سیاسی قرار گرفت و از سوی دیگر عکس‌العمل شدید مسلمانان را در پی داشت، توهین به مقدسات مسلمانان در کشورهای مختلف و به صورت‌های مختلف بود.
وی خاطرنشان کرد: اگرچه توهین به مقدسات در سطح داخلی برخی کشورها همیشه مطرح بوده و سابقه دیرینه دارد اما در سطح وسیع و به صورت ترویج در سطح رسانه‌ها به صورت جهانی و آن هم با تمرکز بر توهین به مقدسات مسلمانان امر جدیدی است که بسترهای فرهنگ و اجتماعی آن را باید به صورت جداگانه مورد بررسی قرار داد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی توهین به دین و مقدسات را از جهات گوناگون مورد بررسی قرار داد و گفت: به لحاظ سیاسی چنین امری حکایت از به صحنه آمدن دین و مورد توجه قرار گرفتن آن و تأثیر دین در صورت‌دهی به قدرت سیاسی و روابط سیاسی است.
وی بیان داشت: سلطه کشورهای قدرتمند بر کشورهای مسلمان، استثمار و استعمار آنها سبب پیدایش زمینه بدبینی به نقش ابرقدرت‌ها در سطح جهانی و همچنین فعالیت‌های تروریستی و اسناد آن به مسلمانان و وجود گروه‌های مذهبی با شیوه‌های مبارزه خشن نیز خود سبب افزایش حساسیت نسبت به آموزه‌های دینی به ویژه دین اسلام شده است.
حکمت‌نیا با بیان این‌که به لحاظ اخلاقی ممکن است توهین به دین و مقدسات مورد پذیرش دیگران، ابعاد اخلاقی فردی و اجتماعی به خود گیرد، افزود: این‌که شخصی با سخن و اعمال خود اعتقادات دیگران را به تمسخر گیرد و چه بسا آحاد اجتماعی نیز در برابر چنین اقداماتی سکوت کرده و از کنار آن بگذرند، حکایت از کاهش اخلاق فردی و اجتماعی در سطح جامعه و رنگ باختن ارزش‌های اخلاقی دارد.
وی تصریح کرد: هرچند توهین و تمسخر به عنوان یک فعل فردی و یا سکوت اجتماعی در برابر آن ممکن است چندان نمودی نداشته باشد، اما هنگامی که چنین افعالی به صورت سازمان‌یافته طراحی و یا از طریق رسانه‌های جمعی با سیاست‌های خاص و وابسته به صاحبان قدرت مورد ترویج قرار گیرد و مهم‌تر از همه، اهانت‌کنندگان و مروجان به صورت‌های مختلف و با توجیه‌های گوناگون مورد تشویق قرار گیرند، قضیه شکل پیچیده‌ای پیدا می‌کند.
معاون آموزش و پژوهش پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار داشت: همان‌گونه که چنین جریانی صورت جهانی به خود گرفته است، اقدام در برابر آن نیز باید صورت جهانی به خود گرفته و با دقت و تأمل مورد تحقیق و ارزیابی قرار گیرد، صرف نظر از ابعاد سیاسی اخلاقی و اجتماعی، آنچه در اینجا اهمیت دارد ابعاد حقوقی موضوع است.
وی با بیان این‌که قلمرود جهانی چند بعدی و پیچیده بوده و مستلزم اقدام جهانی، دقت و تأمل چند بعدی است، افزود: مباحث فلسفی حقوق، موضع داخلی نظام حقوقی اسلام، قوانین داخلی کشورها و حق بین‌الملل گستره بحث حقوقی را تشکیل می‌دهند.
حکمت‌نیا با طرح این سؤال که آیا منع توهین به مقدسات می‌تواند آزادی‌های افراد از جمله آزادی بیان را محدود کند، گفت: اعلامیه جهانی حقوق بشر را باید فلاسفه می‌نوشتند؛ اگرچه سیاستمداران وارد بحث حقوق می‌شوند اما اساس آن بحث‌های فلسفی است.
وی با بیان این‌که اگر توهین به مقدسات اسلامی از سوی غیرمسلمانان صورت پذیرد، دو بحث باید از هم جدا شود، یکی این‌که تکلیف مسلمانان چیست و دیگری این‌که، آیا تکلیف به فروع که آثارش در قیامت ظاهر می‌شود می‌تواند مبنای حقوقی اسلام قرار گیرد و توجیه کننده اقدامات حقوقی در جهان مادی شود، بررسی این بحث را در حقوق اسلامی جدی دانست.
این استاد حوزه و دانشگاه، عکس‌العمل مسلمانان در برابر توهین به مقدسات را مورد توجه قرار داد و خواستار در نظر گرفتن ضوابط فقهی و حقوقی آن شد و گفت: با توجه به قوانین داخلی کشورها، می‌توان دلیل موجهی بر اعمال محدودیت‌ها در حوزه جرم‌انگاری، توقیف رسانه‌ها و فیلتر سایت‌ها پیدا کرد.
وی همچنین به تحلیل فلسفی بحث در حوزه موضوع‌شناسی، جایگاه شخص به عنوان دارنده اعتقاد، متعلق اعتقاد و رابطه شخص با موضوع اعتقاد خود در مباحث حق دین داری، حق عدم اعتقاد، حفظ نظم عمومی با حداکثر آزادی تمسخر یا تعرض فیزیکی و ظلم پرداخت.
حکمت‌نیا، حکم هتاکی و اقسام آن را در انسان‌های مقدس، اماکن مقدس، اعمال مقدس، مفاهیم مقدس و موجودات ماورایی مقدس بررسی و سپس صورت مسأله را در جامعه معتقدان، درباره اقلیت‌ها، و در جوامع دیگر و تکلیف منتزع از حقوق پیروان دین مورد توهین و تقلیل حق احترام به ادیان به حق آحاد دین‌داران و اصالت تکلیف مورد تحلیل قرار داد. /920/پ201/ص