شهید سید مصطفی خمینی؛ درخشان اما مظلوم

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام لیالی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، عصر روز گذشته در نشست «از نجف تا قم؛ مسیر علمی و انقلابی آیت الله سید مصطفی خمینی» که به همت گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا در محل سالن شهید دهقانی خبرگزاری رسا برگزار شد، تأکید کرد: شهید آیت‌الله مصطفی خمینی، شهیدی مظلوم است و هنوز که هنوز است، گرد غبار مظلومیت بر چهره مصطفی و اندیشه‌هایش نشسته و برطرف نشده است. 

وی پرداختن به افکار، آراء و نقش مصطفی در پیدایش نهضت انقلاب اسلامی را بسیار مهم دانست و افزود: ایشان امید آینده اسلام بود و اگرچه حضور فیزیکی ندارد، اما نقش او در نهضت اسلامی، در اصل اسلام، در تشیع و در معارف تشیع و خدماتی که در حوزه‌های علمیه قم و نجف و در پیدایش نهضت انقلاب اسلامی ارائه کرد، نکته‌ای اساسی است. شخص شهید مصطفی خمینی که به تعبیر امام رضوان‌الله تعالی علیه "نور بصیرت" و "محجه القلب" و "امید آینده" بود، فرزند ارشد امام، مجتهد، عالم، آیت‌الله و شهید بود و همه این فضائل را در خود جمع کرده بود؛ انسانی که مصطفی امام و مصطفی امت بود.

حجت الاسلام لیالی در ادامه به تاریخ زندگی این شهید اشاره کرد و گفت: تاریخ زندگی شخصی مرحوم آیت‌الله مصطفی خمینی، متولد ۱۳۰۹ است که در ۱۳۲۴ به حوزه علمیّه قم آمد و در ۱۳۳۰ در درس مرحوم آیت‌الله بروجردی شرکت کرد. ایشان در ۱۳۳۵ با خانم مصطفوی، دختر شیخ مرتضی حائری ازدواج کرد و از سال ۱۳۴۶ تدریس درس خارج را آغاز نمود و تا زمان شهادت در سال ۱۳۵۶، به تدریس در حوزه‌های قم و نجف اشتغال داشت.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اجتهاد ایشان در ۲۷ سالگی، خاطرنشان کرد: کمتر در میان چهره‌های روحانیت کسی را می‌یابیم که در چنین سنی به اجتهاد رسیده باشد. او که هم از محصول مکتب قم استفاده کرده و دروسش را نزد حضرت امام و مرحوم آیت‌الله بروجردی گذرانده و در نجف نیز از مکتب و اساتید آنجا بهره برده، ذهنی بسیار قوی و استعداد عالی و کم‌نظیری داشت و تدریس دروس سطح و خارج را در حوزه قم و نجف برپا کرده بود.

وی با اشاره به مبارزات سیاسی گسترده، تبعید و زندان‌های وی، گفت: از سال ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۷ در تبعید به ترکیه و سپس نجف بود و در نهایت در اول آبان ۱۳۵۶ در سن ۴۷ سالگی به شهادت رسید. وی افزود: حاج آقا مصطفی هنوز به سن باردهی علمی که عموماً از ۵۰ سالگی برای مرجعیت آغاز می‌شود، نرسیده بود و این شخصیت که از ۲۷ تا ۴۷ سالگی بار علمی فراوانی داشت، با شهادت مظلومانه در نجف، نماز خواندن مراجع عظام بر پیکرش و دفن در مقبره امیرالمؤمنین علیه السلام، ویژگی‌های منحصربه‌فردی در زندگی خود داشت.

حجت‌الاسلام لیالی در بخش دیگری از سخنان خود به آثار به‌جای‌مانده از شهید مصطفی خمینی اشاره و بیان کرد: حدود سی جلد کتاب از ایشان در دوران علمی کوتاه اما پربارش باقی مانده که نسخه‌های خطی و مخطوط آن‌ها در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی موجود است. این آثار در علوم و فنون مختلف از ادبیات تا فقه، اصول، فلسفه، تفسیر و عرفان است و به نوعی شرحی بر آثار حضرت امام محسوب می‌شود.

وی با ابراز تأسف از کم‌بود پژوهش در آراء و اندیشه‌های حاج آقا مصطفی، تأکید کرد: باید ده‌ها پایان‌نامه، کتاب و مقاله در این زمینه نوشته شود؛ چرا که او چهره‌ای ممتاز در حوزه‌های علمیه قم و نجف بود و تسلط وی بر فقه، اصول، رجال، ادبیات، تفسیر، فلسفه و حتی فلسفه مغرب زمین، نکات جالب توجهی دارد. همچنین آراء ایشان در بحث ولایت فقیه جای کار بسیاری دارد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، با اشاره به شخصیت ممتاز این شهید، گفت: شاید تعبیر "شهید مظلوم، مجهول‌القدر و گمنام" که از استثنائات تاریخ شیعه است، به دلیل قرار گرفتن در سایه عظمت امام یا ارتحال در جوانی باشد.

حجت‌الاسلام لیالی با اشاره به تعبیر مقام معظّم رهبری از ایشان به عنوان "نسخه دوم امام"، افزود: آقا مصطفی یار و یاور امام، سپر بلا، مشاور امین و امید آینده اسلام بود.

استاد حوزه و دانشگاه با برشمردن ویژگی‌های اخلاقی و علمی شهید مصطفی خمینی، گفت: ایشان ارتباطات بسیار وسیعی با افراد و گروه‌های مختلف داشت و از جمله با بیت مرحوم آیت‌الله حائری، بیت مرحوم آیت‌الله محقق داماد و شخص مرحوم آیت‌الله خویی ارتباط عمیقی داشت.

وی با اشاره به وسعت مشرب، میانه‌روی و آزادگی ایشان، یادآور شد: آقا مصطفی هم شاگرد مکتب قم  و هم برخاسته از مکتب نجف بود و دارای ویژگی های برجسته هر دو مکتب است و کمتر کسی را می‌شناسیم که محصول این دو مکتب باشد.

حجت‌الاسلام لیالی با اشاره به جامع‌الاطراف بودن شهید سید مصطفی خمینی گفت: آقا مصطفی تک‌بعدی نبود؛ با وجود زندگی عارفانه و سیر و سلوک سخت، مقید به زیارت پیاده کربلا و زیارت عاشورا و مسجد سهله بود، اهل تهذیب نفس و ریاضات شرعی بود و در عین حال زندگی ساده و زاهدانه‌ای داشت و به فقرا و طلاب کمک می‌کرد. وی  سرآمد در علوم مختلف و از مراجع آینده حوزه‌های علمیه شیعی بود که به اراده الهی به شهادت رسید.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی در ادامه با اشاره به اهمیت شهید مصطفی خمینی در پیروزی نهضت انقلاب اسلامی گفت: در نجف، نماینده فکری حضرت امام، شهید حاج آقا مصطفی بود که نهضت را در آنجا نمایندگی می‌کرد، تحولات را به امام اطلاع می‌داد، مشاور امین بود و پیام‌رسانی می‌کرد.

حجت‌الاسلام لیالی با اشاره به نقش مشورتی ایشان در مواجهه با جریان‌های مختلف از جمله منافقین، نهضت آزادی، امام موسی صدر، شریعتی و جریان تحجر، گفت: نقش حاج آقا مصطفی در این وقایع بسیار مهم و قابل تأمل است.

وی با اشاره به تبعید امام و همراهی آقا مصطفی، افزود: در نجف، نه تنها امام درخشید، که آقا مصطفی نیز به درخشش رسید و چهره‌ای برجسته در رشته‌های علمی به‌ویژه فقه شد.

استاد حوزه و دانشگاه با تحلیل واقعه شهادت آقا مصطفی، گفت: شهادت ایشان در اول آبان ۱۳۵۶ در نجف، با وجود مشکوک بودن و اجازه ندادن امام برای پیگیری، از الطاف خفیه الهی بود و جامعه خود آن را پیگیری کرد.

وی تأثیر این شهادت را عظیم برشمرد و گفت: حوزه نجف برای اولین بار ده روز تعطیل شد و همه مراجع و بزرگان برای تسلیت به خدمت امام آمدند که این امر زمینه مطرح‌شدن بیشتر امام را فراهم کرد. همچنین حوزه علمیّه قم نیز سه روز تا یک هفته تعطیل شد و مراسماتی برگزار گردید که در پیدایش انقلاب مؤثر بود. 

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی تأثیر رسانه‌ای این شهادت در رسانه‌های جهان را سبب معرفی هر چه بیشتر نهضت امام دانست و گفت: در بسیاری از رسانه های جهان و هر جایی که مسلمانان حضور ویژه ای داشتند، خبر شهادت آقا مصطفی مخابره شد. لذا شهادت حاج آقا مصطفی الطاف خفیه الهی بود و شخصیت بزرگی مانند او برای انقلاب اسلامی قربانی شد. 

حجت‌الاسلام لیالی در پایان با جمع‌بندی سخنان خود، از طلبه‌ها و همگان خواست تا به اندیشه‌های فقهی، اصولی، رجالی، تفسیری و سیاسی شهید مصطفی خمینی بپردازند و نوآوری‌های ایشان را بررسی کنند و  با اشاره به حمایت‌های ایشان از نهضت فلسطین، ابراز امیدواری کرد که همگان وامدار و پاسدار اندیشه علما و مجاهدان شهید به‌ویژه حاج آقا مصطفی باشند و انقلاب اسلامی از برکات این عالم بزرگ بهره‌مند شود.