شاخصه ها و الزامات حوزه برنامه ریز و آینده ساز در گفت و گو با آیت الله کعبی

اشاره
 آیت الله عباس کعبی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضو مجلس خبرگان رهبری از جمله افرادی است که در دیدار نخبگان حوزه علمیه قم در تاریخ دوم آبان ماه با حضرت آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری، امکان ارائه دیدگاه ها و بیانات خود را در فرصتی کوتاه پیدا کرد؛ وی در فرصت ده دقیقه ای که در اختیارش قرار گرفت، به طور اختصار ماموریت ها و رسالت های حوزه را در شرایط کنونی تبیین کرد.

با توجه به بازتاب های سخنان وی در محافل حوزوی و تحسین مقام معظم رهبری از دیدگاه های این شخصیت برجسته حوزوی، فرصت را غنیمت شمرده و با وی گفت و گویی ترتیب دادیم، آنچه در پی می آید خلاصه ای از گفت وگوی خبرنگار خبرگزاری رسا با آیت الله کعبی است که وی در این فرصت پیشنهادات و دیدگاه های خود را به صورت مفصل تبیین کرده و شاخص ها و الزامات و رسالت های حوزه را برای حضوری مؤثر و کارآمد و تاثیرگذار در عرصه های داخلی و بین المللی تشریح کرده است.

 برای اولین سؤال بهتر است از دیدار صمیمی نخبگان و فضلای حوزه علمیه قم با مقام معظم رهبری شروع کنیم، از حال و هوای حاکم بر آن جلسه بفرمائید؟

بسم الله الرحمن الرحیم؛ دیدار نخبگان و فضلای حوزه علمیه قم با رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، که یک شنبه شب(دوم آبان ماه) در سالن اجتماعات مدرسه فیضیه قم برگزار گردید، از تعدادی از علما، بزرگان و اساتید و نخبگان حوزه علمیه قم تشکیل شده بود و در مجموع دوازده نفر از اعضای حاضر در جلسه به ایراد سخن و تبیین دیدگاه ها و نقطه نظرات خود در موضوعات مختلف پرداختند و با وجود اینکه دو بار جناب حجت الاسلام محدثی مجری این برنامه اعلام کرد که حضرت آقا سخنان خود را شروع کنند، شخص مقام معظم رهبری اصرار داشتند که آقایان صحبت کنند و ما با وجود اینکه احساس می کردیم جمع حاضر خسته شده اند و جلسه قدری طولانی شده است، اما آقا از جمله معدود افرادی بودند که دقیقا به مطالب و دیدگاه های صاحبنظران گوش فرا داده بودند و یادداشت برداری نیز می کردند.

این مساله و توجه ویژه مقام معظم رهبری به نخبگان حوزه و دیدگاه های آنها را نشانه چه چیزی می دانید؟

من تصور می کنم این جلسه طولانی، نشانه نشاط علمی و شوق حضرت آقا برای دیدار با طلاب و نخبگان حوزوی و اهمیت دادن به این مساله است که در فضای کشور نخبگان و فضلای حوزه مطرح شوند، بود و باید این جلسه مبارک و مهم را جلسه ای تاریخی و تاثیرگذار و پایه ای برای شتاب تحول، شکوفایی و بالندگی در حوزه های علمیه دانست.

از بیانات و دیدگاه های خودتان در این جلسه بفرمائید، محور بحث شما چه مساله ای بود؛ اگر تمایل دارید بیشتر در این باره توضیح دهید؟

بنده در این دیدار صمیمی و به یادماندنی، برنامه ریزی و آینده نگری را محور بحث خود قرار دادم و تاریخ روحانیت از عصر رسول الله (ص) تا زمان انقلاب اسلامی را بیان کردم و گفتم دوران انقلاب شکوهمند اسلامی، دوران باز تولید قدرت اسلامی بر اساس آموزه های اهل بیت(ع) است.

وقتی انقلاب اسلامی به پیروزی رسید، مقوله دین افیون توده ها است را از بین برد و در این سه دهه عزت آفرین و غرور انگیر، انقلاب اسلامی به سمت شکست لیبرالیسم و نظام سرمایه داری به پیش رفته و می رود.

در حال حاضر دو طرز دیدگاه و تفکر اسلام ناب محمدی با گفتمان اسلام، امام و رهبری و گفتمان نظام سلطه و استکبار جهانی که هر دو برای اداره جهان طرح و برنامه دارند با هم در مصاف هستند و حوزه های علمیه باید متناسب با گفتمان انقلاب اسلامی و شتابی که انقلاب به آموزه های اهل بیت(ع) داد، طرحی را طراحی کنند و ما باید حوزه مطلوب را طراحی و برای حضور در دنیای آینده اعلام آمادگی کنیم.

حوزه های علمیه و روحانیت برای حضور و ایفای نقش در چنین عرصه و میدانی باید چه بکنند؟

به عقیده من اعلام آمادگی برای حضور در دنیای فردا نیازمند الزاماتی است و بیاناتی که مقام معظم رهبری در مقاطع مختلف از جمله آذر ماه76 و آذرماه 86 در جمع نخبگان حوزه های علمیه مطرح کردند این الزامات را به خوبی تصویر کرده است و همه باید به آن توجه کنیم.

مخاطبان بیانات مقام معظم رهبری در این دیدارهای مهم معلوم و مشخص است، ایشان بارها حجت را بر همگان تمام و بایسته های تحول را بیان کرده اند و سخنان مهم ایشان در روز 29 مهرماه در جمع طلاب و روحانیان حوزه علمیه قم منشور نوین تحول حوزه های علمیه به شمار می آید.

حالا ما هستیم و دنیای فردا و این دو طرز تفکر؛ آیا حوزه های علمیه خود را برای دنیای فردا آماده کرده است یا خیر؟ آیا افق حوزه به این سمت و سو است یا خیر؟ در جواب این دو سؤال باید گفت ما باید متناسب با آینده آگاهی و آینده نگری خود را آماده سازی کنیم و برای این امر مهم نیازمند طراحی های دقیق و همه جانبه ای هستیم.

چه شاخص ها و معیارهایی را برای طراحی چنین برنامه ای جامع پیشنهاد می فرمائید؟

برای تحقق این مهم ابتدا باید شاخص های دنیای فردا بر اساس تمدن غربی را تصویر کنیم و باید بگویم پیشرفت پرشتاب فناوری و رفاه اقتصادی، کاهش منابع انرژی فسیلی، تخریب محیط زیست، افزایش جمعیت جهانی، رشد تسلیحات کشتار جمعی، افزایش فعالیت های مغزی و کاهش حجم فعالیت های بدنی، تهدید سلامت در کنار تلاش برای بهبود آن، رشد دنیا گرایی، تجمل گرایی در کنار رشد شکاف اقتصادی، پیچیده تر شدن زندگی ابزاری، تعبد گریزی و افول سنت گرایی، رواج اندیشه های کپسولی و آماده خوری ذهنی، فروپاشی اخلاقی، بحران هویت انسانی، از بین رفتن بنیادهای اصیل خانواده و شکل گیری خانواده های مجازی و در کنار اینها مسائلی همچون فقر تبعیض و فساد و تهدید و چالش های عمیق ناشی از مناسبات ظالمانه، از جمله اموری است که در نهایت منجر به فروپاشی تمدن غرب خواهد شد.

در مقابل این تمدن و شاخص های آن که شاید در ظاهر نیز برای برخی از جوامع و تمدن ها جذاب به نظر برسد چه باید کرد، حوزه علمیه در مقابل این اندیشه ها چه رسالت و وظیفه ای را عهده دار هست و اصلا شاخص ها و معیارهای گفتمان انقلاب چیست؟

گفتمان انقلاب اسلامی دنیای آن مبتنی بر عقلانیت، ایمان، معرفت دینی، معنویت، فضیلت، عدالت، کرامت، عزت، آزادگی، جامعه اخلاق محور، خانواده بنیاد و بازگشت سریع به خدا و ایمان است که انقلاب اسلامی برای رسیدن به این دنیا چشم انداز ایران 1404 را طراحی کرده است.

این چشم انداز چه ویژگی ها و شاخص ها و معیارهایی را به همراه خواهد داشت؟

در این چشم انداز ایران توسعه یافته با هویت اسلامی و انقلابی طراحی شده است و ما در پانزده سال آینده شاهد زوال و نابودی رژیم صهیونیستی خواهیم بود.

شکل گیری خاورمیانه اسلامی و ایران توسعه یافته با هویت اسلامی و انقلابی افق های جهانی زیادی را به روی حوزه و روحانیت می گشاید و برای شکل گیری تمدن اسلامی حوزه و روحانیت برپایه آموزه های اهل بیت(ع) و گفتمان انقلاب باید بسترهای مناسب را طراحی و ایجاد کند.

شما تصور می کنید آیا حوزه های علمیه خود را برای ورود و نبرد در چنین عرصه هایی آماده کرده است و آیا حوزه نبض تفکر حال و آینده جوامع را بدست گرفته است که بتواند چنین نقش مهمی را ایفا کند؟

برای پاسخ به این سؤال شما ابتدا باید شاخص های حوزه امروز را بیان کنیم، حوزه امروز، حوزه ای جوان، با انگیزه، دارای عزم جدی برای تحول، پایبند به ارزش ها و اصالت های ریشه دار گذشتگان صالح، پرتحرک و با استعداد، اثرگذار در دین و دنیای مردم، سرشار از فضلای متعهد و کارآمد، دارای برنامه ریزی، سیاستگذاری و مدیریت و برخوردار از ذخایر ارزشمندی همچون علما، مراجع تقلید و نهادهایی کهن و ریشه دار همچون جامعه مدرسین و وجود رهبری حوزه شناس و کارشناس خبره به بایدها و نبایدهای روحانیت است که خود اسلام شناس و هادی جریان فکری و بیداری جهان اسلام در عرصه های مختلف جهانی و انقلاب اسلامی هستند، است.

ما نباید فراموش کنیم که همه این شاخص ها و امتیازهای چند گانه را حوزه و روحانیت وامدار امام راحل، شهدا، انقلاب اسلامی است؛ با این وجود باید توجه داشت که امروز مقیاس های تاثیرگذاری و نفوذ حوزه و روحانیت جهانی شده است و مخاطبان حوزه در پنج قاره جهان پراکنده و مشتاق و تشنه معارف اصیل اسلامی و آموزه های اهل بیت(ع) هستند.

حوزه برای پاسخگویی به این عطش جهانی به معنویت و معارف اسلامی و اهل بیت(ع) که به آن اشاره کردید چه باید بکند؟

در جواب شما باید بگویم امروز حوزه و روحانیت در عصر عزت و شکوفایی به سر می برد و برای پاسخگویی به نیازهای داخلی و جهانی باید آینده شناسی و آینده نگری کند، که اگر این کار را انجام دادیم می توانیم آینده سازی کنیم و برای آینده سازی با توجه به حوزه امروز ما باید حوزه مطلوب را طراحی کنیم.

حوزه مطلوبی که بتواند نیازهای جهانی را پاسخگو باشد و در افق های سند چشم انداز تاثیرگذار و حضوری تؤام با موفقیت داشته باشد چه شاخص ها و معیارهایی دارد؟

از جمله شاخص های حوزه مطلوب که بتواند علاوه بر تامین نیازهای داخلی، پاسخگوی مسائل بین المللی و فرا منطقه ای نیز باشد، می توان به حوزه مجتهد پرور، پاسخگو به نیازهای زمان، دارای منابع انسانی غنی و گسترده، برخوردار از محصولات فکری مبتنی بر معارف اسلامی بر پایه معرفت عمیق دینی اشاره کرد و در فرصتی مناسب باید این ها را تجزیه، تحلیل و واکاوی کرد.

در ضمن روحانی مطلوب نیز باید شاخص هایی از جمله دانایی، تقوا، فضیلت، ساده زیستی، برخوردار از عزت نفس، مردمی، دارای روحیه خدمت گذاری به انسان، صداقت، مسؤولیت شناس، دین مدار، آمر به معروف و ناهی از منکر، پایبند به نظام اسلامی، آرمان های امام ، شهدا، معتقد به ولایت فقیه، دارای روحیه کار جمعی، برخوردار از توان جذب جوانان، تحرک، زمان شناسی، بصیرت، خردمند، را دار باشد.

برای اینکه حوزه بتواند از پس چنین ماموریت و رسالتی سنگین بربیاید چه باید بکند، چه بایدها و نبایدهایی باید مورد توجه حوزویان قرار گیرد، آیا پیشنهاد خاصی در این زمینه دارید؟

برای ورود اثرگذار حوزه در این عرصه بنده پیشنهاداتی دارم که به برخی از آنها اشاره می کنم؛ نخست اینکه حوزه باید نیروهای کارآمد و متعهد را تربیت کند و مجموعه روحانیت نیز هم به لحاظ کمی و هم به لحاظ کیفی گسترش چشمگیری داشته باشد، و باید فضایی ایجاد و امکانی فراهم شود که تعداد طلاب و روحانیان از آنچه الان است به یک میلیون نفر برسد و این مساله نیز نیازمند تامین زیرساخت های لازم در عرصه های مختلف است.

در مرحله بعد باید نظام متمرکز حوزه به نظامی غیر متمرکز تبدیل شود، در حال حاضر یک سوم طلاب و روحانیان در شهر قم هستند و دو سوم دیگر نیز در سایر مراکز استان ها هستند و این مساله نیز نشانگر تمرکز گرایی است؛حوزه باید خروجی و ورودی مشخص داشته باشد، سن ابتدای تحصیل و انتهای تحصیل طلبه مشخص باشد و نظام تعلیم و تربیت نیز از نظام آموزشی و سایر نظام ها تفکیک شود.

پیشنهاد دیگری که می توانم در این راستا بیان کنم، مهندسی تبلیغ در حوزه های علمیه بر اساس نقشه جامع و نگاه سیستمی که در آن تولید، پالایش، و توزیع مناسب و اقدام برای جذب و استفاده مناسب از این پیام ها است.

پیشنهاد و راهکار سوم این بخش نیز تولید علم بر پایه مجتهد پروری و نظریه پردازی در علوم و فتح قله های دانش است، پیشنهاد بعدی بنده نیز تربیت مدیران روحانی در سطوح مختلف و تبیین الگوی صحیح تعامل نظام و روحانیت است که امیدوارم این مسائل مورد توجه قرار گیرد.

در این راستا نکته ای لازم است عرض کنم و آن اینکه دفتر ارتباطات دولت و روحانیت باید به دفتر ارتباط نظام و روحانیت تبدیل شود و بودجه های فرهنگی و مطالبات متقابل نظام و حوزه از آنجا هدایت گردد.

آخرین پیشنهادی که بنده در این فرصت می توانم بیان کنم، حضور حوزه و روحانیت در صحنه بین الملل، نشر و ترجمه تولیدات، حضور در کنفرانس های مذهبی بین المللی و جهانی و بسترسازی برای شکل گیری دیپلماسی مذهبی در عرصه های بین المللی و جهانی است.

 از حضرتعالی با توجه به اشتغالات فراوانی که دارید و در این گفت و گو شرکت کردید تشکر می کنیم.

من هم از شما و همکاران محترم تان که نسبت به مسائل حوزه و روحانیان دغدغه دارید و با جدیت این مسائل و امور را پیگیری می کنید قدردانی می کنم و امیدوارم در امر خبر رسانی و کار خبری خود موفق باشید. /924/گ402