هوش مصنوعی انسجام سیاسی را با چالش جدی مواجه می‌کند

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، دکتر مسعود معینی‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، در نشست «پیامدهای جامعه‌شناختی هوش مصنوعی بر انسجام سیاسی و امنیت اجتماعی؛ بایسته‌های تقنینی و نظارتی مجلس شورای اسلامی» که روز پنجشنبه به همت گروه سیاست مرکز تحقیقات اسلامی مجلس و با همکاری دانشگاه باقرالعلوم(ع) در این دانشگاه برگزار شد. با اشاره به ماهیت تحول‌آفرین هوش مصنوعی، این پدیده را از منظر جامعه‌شناسی قابل مقایسه با انقلاب صنعتی در قرون پانزدهم و شانزدهم دانست و تأکید کرد: هوش مصنوعی در حال ایجاد دگرگونی‌های عمیق در سبک زندگی فردی و اجتماعی انسان‌هاست.

وی با بیان اینکه بررسی اسناد و سیاست‌های کشورهای پیشرو در حوزه هوش مصنوعی در مقایسه با کشورهایی که به‌تازگی وارد این عرصه شده‌اند، شکاف معناداری را نشان می‌دهد، افزود: هوش مصنوعی با تکیه بر داده‌ها به دنبال تسهیل زندگی بشر و کاهش آزمون و خطا در تصمیم‌گیری‌هاست و از طریق مهندسی معکوس رفتار انسان داده‌های پنهان مؤثر بر کنش‌ها را شناسایی می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با تأکید بر ضرورت توجه به پیامدهای این فناوری گفت: در تحلیل پیامدهای هوش مصنوعی باید مشخص شود ذی‌نفعان چه کسانی هستند و این پیامدها در چه بازه‌های زمانی و جغرافیایی بروز می‌یابد. 

وی افزود: شکل‌گیری اینترنت اشیاء و ارتباط شبکه‌ای همه اشیا و سامانه‌ها، نمونه‌ای از تحولات بنیادینی است که هوش مصنوعی رقم می‌زند.

تنظیم‌گری هوش مصنوعی بدون نهاد تخصصی و شناخت دقیق ممکن نیست

معینی‌پور با اشاره به ضرورت تنظیم‌گری هوش مصنوعی تصریح کرد: تنظیم‌گری مؤثر نیازمند ایجاد سازمان یا نهاد تخصصی است که درک دقیقی از ماهیت و ابعاد پدیده هوش مصنوعی داشته باشد. بدون شناخت درست، امکان قانون‌گذاری و نظارت کارآمد وجود نخواهد داشت. وی همچنین ذی‌نفعان و پیامدها را عناصر کلیدی در فرآیند تنظیم‌گری دانست.

وی پیامدهای هوش مصنوعی را به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم کرد و گفت: از پیامدهای نزدیک این فناوری می‌توان به بحران اشتغال اشاره کرد؛ به این معنا که برخی مشاغل در سال‌های آینده از بین می‌روند، اما هم‌زمان مشاغل جدیدی نیز در پرتو توسعه هوش مصنوعی شکل خواهد گرفت. این تحول علاوه بر اشتغال، بر قوانین، ساختارهای اجتماعی و حتی قومیت‌ها اثرگذار است و از این منظر دستگاه کشف مسئله در فقه و علوم انسانی نیازمند بازنگری جدی است.

این استاد دانشگاه با هشدار نسبت به پیامدهای اخلاقی و سیاسی هوش مصنوعی اظهار داشت: تولید و پردازش داده‌های جدید می‌تواند زمینه‌ساز بحران‌های اخلاقی و سیاسی شود؛ از جمله در حوزه کمپین‌سازی‌های انتخاباتی و جهت‌دهی به رفتار رأی‌دهندگان. پرسش مهم این است که در صورت بروز بحران در این حوزه‌ها، چه نهادی مسئول کشف و مدیریت مسئله خواهد بود.

معینی‌پور با اشاره به تأثیر هوش مصنوعی بر نسل نوجوان افزود: در نظام ادراکی نسل جدید، نقش سنتی پدر و مادر در حال کمرنگ‌شدن است و عدم شناخت دقیق این نسل از سوی حاکمیت می‌تواند به تعمیق شکاف‌های هویتی منجر شود.

وی یکی از پیامدهای مهم اجتماعی و سیاسی هوش مصنوعی را کاهش مشروعیت قدرت مرکزی دانست و گفت: در جهان پس از گسترش سلطه هوش مصنوعی، کاهش مقبولیت اجتماعی و تضعیف تمکین نسبت به قانون و نظام حاکم محتمل است به‌ویژه آنکه در آینده ارائه خدمات بر اساس قواعدی فراملی و عمومی صورت می‌گیرد و افراد ناگزیر به تبعیت از نوعی نظم جهانی خواهند بود.

هوش مصنوعی قادر به تصمیم‌سازی و بازتولید تبعیض اجتماعی است

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) ادامه داد: هوش مصنوعی با بهره‌گیری از الگوریتم‌های سیاسی و اجتماعی، از طریق پردازش کلان‌داده‌ها به تصمیم‌سازی و جهت‌دهی رفتارها می‌پردازد و حتی می‌تواند به‌جای افراد تصمیم بگیرد. این فناوری امکان ایجاد نوعی تبعیض پذیرفته‌شده در جامعه را نیز دارد چراکه بر اساس داده‌های انباشته تعریفی خاص از عدالت ارائه و آن را در سازوکارهای تصمیم‌گیری اعمال می‌کند.

وی با اشاره به تعمیق شکاف میان توده و نخبگان در عصر هوش مصنوعی گفت: در چنین شرایطی سلسله‌مراتب تصمیم‌گیری دچار ابهام می‌شود و احتمال بروز بحران‌های آنارشیک افزایش می‌یابد؛ هرچند ممکن است هوش مصنوعی به شکل‌گیری نظمی جدید نیز منجر شود. یکی از چالش‌های جدی در این میان، مسئله مشارکت اجتماعی و سیاسی است.

معینی‌پور در پایان با تأکید بر تغییر و تحول ارزش‌های بنیادین در پرتو هوش مصنوعی خاطرنشان کرد: فرهنگ سیاسی جمهوری اسلامی در این شرایط اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند، چراکه این فرهنگ با نگاهی تمدنی، افق نهایی تحولات تاریخی و اجتماعی بشر را معنا می‌بخشد.

گفتنی است نشست «پیامدهای جامعه‌شناختی هوش مصنوعی بر انسجام سیاسی و امنیت اجتماعی؛ بایسته‌های تقنینی و نظارتی مجلس شورای اسلامی» روز پنجشنبه به همت گروه سیاست مرکز تحقیقات اسلامی مجلس و با همکاری دانشگاه باقرالعلوم(ع) در این دانشگاه برگزار شد.